Վիքիպեդիա

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ

Բրիտանացի ֆիզիկոս և մեխանիկ

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ (անգլ.՝ John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh, նոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)[1][2][3][…], Մոլդոն[4] - հունիսի 30, 1919(1919-06-30)[1][2][3][…], Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[5]), անգլիացի ֆիզիկոս, տատանումների տեսության հիմնադիրներից։ Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ (1873 թվականից, 1905-1908 թվականներին՝ նախագահ)։ Իսկական ազգանունը՝ Սթրեթ (Strutt), Ռելեյի երրորդ բարոն՝ 1873 թվականից։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ
անգլ.՝ John William Rayleigh
Ծնվել էնոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)[1][2][3][…]
Մոլդոն[4]
Մահացել էհունիսի 30, 1919(1919-06-30)[1][2][3][…] (76 տարեկան)
Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[5]
ԳերեզմանTerling (All Saints) Churchyard[6]
Բնակության վայր(եր)Terling Place?[5]
Քաղաքացիություն Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
ԴավանանքԱնգլիկան եկեղեցի
Մասնագիտությունֆիզիկոս, քաղաքական գործիչ, համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս և քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)Քեմբրիջի համալսարան
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Թագավորական միության նախագահ, Լորդերի պալատի անդամ և Lord Lieutenant of Essex?
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՀերոու դպրոց[5], Թրինիթի քոլեջ[7][5], Իթըն քոլեջ[5] և Քեմբրիջի համալսարան[8]
Գիտական աստիճանԲակալավր[9] (1865) և արվեստների մագիստրոս[9] (1868)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[10]
Գիտական ղեկավարԷդվարդ Ռաուս[11] և Ջորջ Գաբրիել Ստոքս
Եղել է գիտական ղեկավարՋոզեֆ Թոմպսոն[12] և Jagadish Chandra Bose?[13]
Հայտնի աշակերտներՋոզեֆ Թոմպսոն և Jagadish Chandra Bose?[8]
Ինչով է հայտնիԱրգոնի հայտնաբերում
Ռելեյի ալիքներ
Ռելեյի ցրում
Ձայնի տեսություն
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Evelyn Strutt, Baroness Rayleigh of Terling Place?[21][7]
Երեխա(ներ)Robert Strutt, 4th Baron Rayleigh?[22], Arthur Strutt?[22], Julian Balfour Strutt?[22] և William Maitland Strutt?[22]
ՀայրJohn Strutt, 2nd Baron Rayleigh of Terling Place?[22][21]
ՄայրClara Vicars?[22][21]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն ավարտել է Քեմբրիջի համալսարանը (1865), 1879 թվականին (Ջեյմս Մաքսվելի մահից հետո) դարձել է նույն համալսարանի պրոֆեսոր և Կավենդիշի լաբորատորիայի տնօրեն։

Գիտական գործունեություն խմբագրել

1887 թվականից՝ Բրիտանական թագավորական ինստիտուտի պրոֆեսոր։ Աշխատանքները վերաբերում են ձայնագիտությանը, տատանումների տեսությանը, օպտիկային, էլեկտրականությանը և այլն։ 1873 թվականին ձևակերպել է տատանումների գծային տեսության մի շարք հիմնարար թեորեմներ։ Առաջինն է ցույց տվել առանց արտաքին պարբերական ազդեցության չմարող տատանումներ կատարող ոչ գծային համակարգերի յուրահատկությունը, ինչպես նաև այդ տատանումների առանձնահատուկ բնույթը։ Բացատրել է խմբային և փուլային արագությունների տարբերությունը և ստացել խմբային արագության բանաձև։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյը դիտարկել է նաև պատահական փուլերով մեծ թվով տատանումների գումարման խնդիրը և ստացել արդյունարար ամպլիտուդի բաշխման ֆունկցիան։ Զբաղվել է ալիքների դիֆրակցիայի, ցրման և կլանման հարցերով, հետազոտել վերջավոր ամպլիտուդի ալիքներն ու յուրատեսակ մակերևութային ալիքները։ Տատանումների տեսության վերաբերյալ աշխատանքները Ռելեյը ամփոփել է «Ձայնի տեսություն» հիմնարար աշխատությունում։ 1900 թվականին արտածել է բացարձակ սև մարմնի ճառագայթման օրենքներից մեկը, որը կարևոր նշանակություն է ունեցել քվանտների տեսության ստեղծման համար։ Դրել է լույսի մոլեկուլային ցրման տեսության հիմքը։ Պարզելով, որ լույսի ցրման ինտենսիվությունը հակադարձ համեմատական է ալիքի երկարության 4-րդ աստիճանին, բացատրել է երկնքի երկնագույն լինելը։ 1879 թվականին ստեղծել է օպտիկական սարքերի լուծունակության տեսությունը։ 1894 թվականին Ուիլյամ Ռամզայի հետ հայտնագործել է արգոնը։

Ռելեյի անունով են կոչվել ֆիզիկական շատ հասկացություններ, օրենքներ, սարքեր (Ռելեյի սկավառակ, Ռելեյի ինտերֆերոմետր, Ռելեյի ցրում, Ռելեյի մագնիսացման օրենք և այլն)։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն արժանացել է Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի (1904)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 KNAW Past Members
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
  6. ↑ Find A Grave — 1996.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Who's who (բրիտ․ անգլ.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
  8. ↑ 8,0 8,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ 9,0 9,1 http://venn.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/search-2016.pl?sur=&suro=w&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&z=all&tex=STRT861JW&sye=&eye=&col=all&maxcount=50
  10. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ The Nobel Prize in Physics 1904 — Nobel Foundation.
  15. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  16. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
  17. ↑ https://www.fi.edu/en/laureates/john-rayleigh
  18. ↑ http://www.newworldencyclopedia.org/entry/John_Strutt,_3rd_Baron_Rayleigh
  19. ↑ https://www.thersa.org/about/albert-medal/past-winners
  20. ↑ Premio Bressa (իտալ.) — Accademia delle Scienze di Torino.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Kindred Britain
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 Lundy D. R. The Peerage
 
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջոն_Ուիլյամ_Ռելեյ&oldid=8506334» էջից