Շոպրոն (հունգ.՝  Sopron, գերմ.՝ Ödenburg), քաղաք Հունգարիայի հյուսիս-արևմուտքում, Ավստրիայի հետ նրա պետական սահմանի և Նոյզիդլեր Զեե (Ֆերտյո) լճի մերձակայքում, Դյոր-Մոշոն-Շոպրոն մեդյեում (մարզում), որտեղ մեծությամբ երկրորդ բնակավայրն է։ Բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով եղել է 61 249[2]։ Ընկած է երկրի մայրաքաղաք Բուդապեշտից մոտավորապես 220, մարզկենտրոն Դյորից՝ 80 կիլոմետր դեպի արևմուտք, Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայից՝ 60 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք։ Ավտոմայրուղիներով և երկաթգծով կապված է Վիեննայի, Դյորի և մերձբալատոնյան տարածաշրջանի քաղաքների հետ։

Բնակավայր
Շոպրոն
հունգ.՝ Sopron
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՀունգարիա Հունգարիա
ՀամայնքSopron District?
Մակերես169,01 կմ²
Բնակչություն61 589 մարդ (հունվարի 1, 2024)[1]
Ժամային գոտիԿենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ99
Փոստային դասիչ9400
Պաշտոնական կայքsopron.hu
Շոպրոն (Հունգարիա)##
Շոպրոն (Հունգարիա)
Փողոց Շոպրոնի հին քաղաքամասում

Պատմություն

խմբագրել

Քաղաքի ներկայիս տարածքում մարդիկ բնակություն են հաստատել վաղնջական ժամանակներից։ Հինհռոմեական տիրապետության շրջանում այդտեղ է գտնվել Սկարբանտիա քաղաքը, որն ընկած է եղել Մերձբալթիկան Հարավային Եվրոպայի հետ կապող Սաթի առևտրային ճանապարհի վրա։ Հռոմեական կայսրության անկումից հետո քաղաքը հիմնովին թալանվել ու ավերվել է և վերակառուցվել է միայն հունգարների գալուց հետո։ XI դարում կառուցվել են քաղաքային պարիսպները և լավ ամրացված բերդը, որի տերերից մեկի անունով էլ կոչվել է բնակավայրը։ Պատմական փաստաթղթերում Շոպրոն անունով բնակավայրն առաջին անգամ հիշատակվել է 1153 թվականին։ 1273 թվականին Շոպրոնին շնորհվել է թագավորական ազատ քաղաքի կարգավիճակ[3]։ 16-րդ դարի սկզբներին Հունգարիա ներխուժած թուրքերը 1529 թվականին ավարի ու ավերի են մատնել Շոպրոնը, բայց չեն կարողացել տևական ժամանակով իրենց տիրապետությունը հաստատել։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից և Ավստրո-Հունգարիայի տրոհումից հետո, սենժերմենյան և տրիանոնյան պայմանագրերի համաձայն, հունգարական շատ տարածքների պես Շոպրոնն ու մերձակա բնակավայրերն էլ պիտի անցնեին հարևաններին, սակայն Հունգարիայի կառավարությունը հրաժարվել է զիջել։ Վեճին վերջնական լուծում տալու նպատակով 1921 թվականի դեկտեմբերին անց է կացվել հանրաքվե, որի արդյունքներով Շոպրոնը մնացել է Հունգարիայի կազմում։ Ավստրիան 1922 թվականի փետրվարի 20-ին վերջապես ընդունել է հանրաքվեի արդյունքները[4]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին քաղաքը զգալի չափով ավերվել է, նրա բազմամարդ հրեական համայնքը գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացվել է մահվան ճամբարներում։ Խորհրդային զորքերը 1945 թվականի ապրիլի 1-ին ազատագրել են քաղաքը։

1989 թվականի օգոստոսի 19-ին Շոպրոնի մերձակայքում՝ պետական սահմանի մոտ տեղի է ունեցել այսպես կոչված՝ համաեվրոպական պիկնիկ, որի արդյունքում վեց հարյուրից ավել արևելագերմանացիներ կարողացել են հատել սահմանը և տեղափոխվել Արևմուտք[5]։ Եվրոպական այդ զբոսախնջույքը դարձել է «երկաթե վարագույրի» քայքայման խորհրդանիշերից մեկը։

Ժողովրդագրություն

խմբագրել

Բնակչություն

խմբագրել
Պատմական բնակչություն
ՏարեթիվԲնակ․±%
187023 102—    
188025 513+10.4%
189029 788+16.8%
190035 703+19.9%
191036 721+2.9%
192038 243+4.1%
193039 436+3.1%
194146 120+16.9%
194935 617−22.8%
196041 110+15.4%
197047 111+14.6%
198053 945+14.5%
199055 083+2.1%
200156 175+2.0%
201160 548+7.8%
202063 065+4.2%

1910 թվականին Շոպրոնն ունեցել է 33.931 բնակիչ (51% -ը գերմանացիներ, 44.3%-ը հունգարացիներ, 4.7%-ը՝ այլ ազգությունների ներկայացուցիչներ)։ Ըստ դավանանքի՝ 64.1%-ը՝ հռոմեադավան կաթոլիկներ, 27.8%-ը՝ լյութերականներ, 6.6%-ը՝ հուդայականություն դավանողներ, 1.2%-ը՝ կալվինականներ, 0.3%-ը՝ այլ դավանանքների հետևորդներ[6]։ 2001 թվականին քաղաքն ունեցել է 56.125 բնակիչ (92.8%-ը հունգարացիներ, 3.5%-ը գերմանացիներ, 3.7%-ը այլ ազգությունների ներկայացուցիչներ)[7]։ Ըստ դավանանքի՝ 69%-ը հռոմեադավան կաթոլիկներ, 7%-ը լյութերականներ, 3%-ը կալվինականներ, 8.1%-ը աթեիստներ, 11.9%-ը դավանանքը չեն նշել, 1%-ը՝ այլ դավանանքների հետևորդներ[8][9]։

Խոսակցական լեզուն

խմբագրել

1900 և 1910 թվականներին անցկացված մարդահամարների տվյալների համաձայն՝ Շոպրոնի բնակչությունը ըստ խոսակցական լեզվի ունեցել է այսպիսի կազմ[10].

Լեզուն Թվաքանակը
1900
% 1900 Թվաքանակը
1910
% 1910
Բնակչ. ընդհ թիվը 33 478 100,0 % 33 932 100,0 %
գերմաներեն 17 924 53,5 % 17 318 51,0 %
հունգարերեն 13 540 40,4 % 91 305 44,3 %
խորվաթերեն 946 2,8 % 781 2,3 %
սլովակերեն 279 0,8 % 184 0,5 %
ռումիներեն 13 0,0 % 13 0,0 %
սերբերեն 9 0,0 % 8 0,1 %
ռուսիներեն (ուկրաիներեն) 2 0,0 % 0 0,0 %
այլ 765 2,3 % 606 1,8 %

Դավանանքը

խմբագրել

1900 և 1910 թվականներին անցկացված մարդահամարների տվյալների համաձայն՝ Շոպրոնի բնակչությունը ըստ դավանանքի ունեցել է այսպիսի կազմ[11].

Դավանանքը Թվաքանակը
1900
% 1900 Թվաքանակը
1910
% 1910
Բնակչ. ընդհ թիվը 33 478 100,0 % 33 932 100,0 %
կաթոլիկ (հռոմ.) 21 406 63,9 % 21 752 64,1 %
լյութերական 9 249 27,6 % 9 427 27,8 %
հուդայական. 2 440 7,3 % 2 255 6,6 %
կալվինական. 313 0,9 % 403 1,2 %
կաթոլիկ (արևելյան) 40 0,1 % 41 0,1 %
ուղղափառ 17 0,1 % 32 0,1 %
ունիտարիզմ 10 0,0 % 19 0,1 %
այլ 3 0,0 % 3 0,0 %

Տնտեսություն

խմբագրել

Սոցիալիստական կարգերի օրոք Շոպրոնում շահագործման են հանձնվել արդյունաբերական մի շարք ձեռնարկություններ։ Հետսոցիալիստական շրջանում քաղաքը դարձել է Ավստրիայի հետ տնտեսական կապեր ապահովող կենտրոն։ Արագ թափով զարգացել է զբոսաշրջային ոլորտը։ Աճել է սննդի արդյունաբերության, այդ թվում՝ գինեգործության ու գարեջրագործության տեսակարար կշիռը։ Blue Frankish (= Kékfrankos, Blaufränkisch), Traminer, և Green Veltliner (= Zöld Veltelini, Grüner Veltliner) գինետեսակները, «Շոպրոնի» գարեջուրը քաջածանոթ ու սիրված են շատերի կողմից։ Իսկ Blue Frankish և Pinot Noir գինիները հաճախակի մրցանակներ են շահում միջազգային մրցույթներում[12]։

Պատկերասրահ

խմբագրել

Քույր քաղաքներ

խմբագրել

Շոպրոնը բարեկամական և գործընկերային հարաբերություններ է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[13].

Անվանի անձինք

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary (հունգ.)KSH, 2024.
  2. Ежегодное издание «Административная Венгрия», Центральное Статистическое Бюро, 2014.
  3. Portal.sopron.hu På engelska, läst 15 september 2015
  4. Hungarianhistory.com: A Case Study on Trianon På engelska, läst 15 september 2015
  5. Dagens Nyheter, 18 augusti 2009: 20 år sedan ”paneuropeiska picknicken” Läst 15 september 2015
  6. «1910 census (English)». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  7. 2001 census - Nationalities
  8. 2001 census - Religions
  9. Historical population of Győr-Moson-Sopron (Hungarian Central Statistical Office)
  10. Kt.lib.pte.hu (På ungerska), läst 15 september 2015
  11. Kt.lib.pte.hu Արխիվացված 2014-02-21 Wayback Machine (På ungerska), läst 15 september 2015
  12. «Wine Regions Sopron». www.winetime.hu. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
  13. «Testvérvárosaink». sopron.hu (հունգարերեն). Sopron. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 10-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Վիքիճամփորդն ունի Sopronին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շոպրոն» հոդվածին։