Շիրազ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շիրազ (այլ կիրառումներ)
Շիրազ (պարսկերեն՝ شیراز), քաղաք Իրանի տարածքում՝ Ռուդխանե Խոշք (ցամաքած գետ) սեզոնային գետի ափին։ Վարչականորեն գտնվում է Ֆարսի նահանգի Շիրազի գավառում, հանդիսանում է նաև համանուն շրջանի կենտրոնը։ Իրանի միլիոնանոց ինը քաղաքներից հինգերորդն է՝ 1,565,572 բնակչությամբ[Ն 1]: Քաղաքն ունի չափավոր կլիմա։ Ավելի քան հազար տարի տարածաշրջանի մշակութային, քաղաքական և առևտրաարդյունաբերական կենտրոն է։
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Շիրազ | ||
| պարսկերեն՝ شیراز | ||
 | ||
| Երկիր |  Իրան | |
| Օսթան | Ֆարսի նահանգ | |
| Շահրեսթան | Շիրազի գավառ | |
| Բախշ | Շիրազի շրջան | |
| Քաղաքապետ | Հեյդար Էսքանդարփուր | |
| Առաջին հիշատակում | 2. millennium BCE | |
| Մակերես | 240 կմ² | |
| ԲԾՄ | 1500 մ | |
| Կլիմայի տեսակ | բարեխառն ցամաքային | |
| Պաշտոնական լեզու | պարսկերեն | |
| Բնակչություն | 1,565,572 մարդ (2016[1]) | |
| Ագլոմերացիա | 1,869,001 | |
| Ազգային կազմ | պարսիկներ | |
| Ժամային գոտի | UTC+3.30, ամառը UTC+4.3 | |
| Հեռախոսային կոդ | 071 | |
| Պաշտոնական կայք | shiraz.ir | |
| ||
Շիրազի առաջին անգամ հիշատակվել է էլամերենով՝ կավե սալիկների վրա (մ.թ.ա. 2000) որպես «Թիրազիշ»[2]։ Ժամանակակից քաղաքը հիմնադրվել է կամ վերականգնվել է Օմայանների օրոք՝ 693 թվականին, և բարգավաճել է իրանական երկու դինաստիաների՝ Սաֆարիների (861-1003) և Բուիների (934-1062) օրոք։ 13-րդ դարում Շիրազը դարձել է արվեստի և արհեստների առաջատար կենտրոն, իշխանության խրախուսման և պարսից գիտնականների և արվեստագետների ներկայության շնորհիվ։ Պարսից գրականության երկու հռչակավոր ներկայացուցիչներ՝ Հաֆեզը և Սաադին, ծնունդով եղել են Շիրազից, և այստեղ գտնվում են իրենց դամբարանները։ Սեֆյան Պարսկաստանի անկումից հետո Իրանում ստեղծվել էր երկիշխանություն և երկիրն ուներ երկու մայրաքաղաք՝ Մաշհադ (Աֆշարիներ, 1736-1796) և Շիրազ (Զանդեր, 1751-1794)։ Շիրազն ունեցել է հրեական և քրիստոնեական խոշոր համայնքներ[3]։ Շիրազ քաղաքի պատմական կենտրոնը (Բեյնոլ Հարամեյն) համաշխարհային նշանակության ճարտարապետական համալիր է[4]։
Շիրազը հայտնի է որպես բանաստեղծների, գրականություն, գինու (չնայած 1979 թվականից ի վեր Իրանը հանդիսանում է իսլամական հանրապետություն), այգիների և ծաղիկների քաղաք[5]։ Այստեղ է գտնվում հռչակավոր Էրամի այգին։ Այժմ քաղաքն ունի նաև նավթավերամշակման խոշորագույն գործարան, այստեղ է երկրի արևային առաջին էլեկտրակայանը[6], դրվել է քամու խոշոր տուրբին։ Շիրազը հանդիսանում է էլեկտրոնային էլեկտրոնային արդյունաբերության կարևորագույն կենտրոն՝ արտադրելով իրանական էլեկտրաէներգիայի 53 տոկոսը [7]։ Շիրազի արդյունաբերական ձեռնարկություններից են ցեմենտի, շաքարավազի, պարարտանյութերի, տեքստիլ արտադրանքի, փայտանյութի, մետաղագործության և գորգերի գործարաններն ու ֆաբրիկաները։
Քույր քաղաքներ Խմբագրել
2018 թվականի դրությամբ Շիրազն ունեցել է յոթ քույր քաղաք[8][9]՝
Նշումներ Խմբագրել
- ↑ 2016 թվականի դրությամբ Իրանում եղել է 98 քաղաք՝ 100 հազար և ավելի բնակչությամբ։ Միլիոնանոց քաղաքները ինն էին՝ Թեհրան (8,693,706), Մաշհադ (3,001,184), Սպահան (1,961,260), Քարաջ (1,592,492), Շիրազ (1,565,572 ), Թավրիզ (1,558,693), Ղոմ (1,201,158), Ահվազ (1,184,788) և մոտեցող ցուցանիշով՝ Քերմանշահ (946,651)
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ Statistical center of iran
- ↑ Cameron, George G. Persepolis Treasury Tablets, University of Chicago Press, 1948:115.
- ↑ «Ալիք» թերթ, Հայ կեանքը՝ Շիրազում Archived 2019-08-04 at the Wayback Machine.
- ↑ Ալիռեզա Ղոլինեժադ Փիրբազարի, Շիրազ քաղաքի պատմական կենտրոնի (Բեյնոլ Հարամեյն) քաղաքային պաթոլոգիան եվ ռեվիտալիզացիան(չաշխատող հղում)
- ↑ Iran Chamber society, Shiraz
- ↑ "Iran's first solar power plant comes on stream". tehran times. 11 January 2009. Retrieved 25 September 2010.
- ↑ "ARSH Co. site". Arshksco.com. Archived from the original on 7 July 2011. Retrieved 5 May 2011.
- ↑ "Sister Cities of Shiraz". Shiraz Municipality. 12 June 2010. Archived from the original on 27 September 2011. Retrieved 30 April 2015.
- ↑ "Twinnngs". Nicosia Municipality. Archived from the original on 21 May 2009. Retrieved 17 November 2009.