Յակոբ Նիկոլաձե

Յակոբ Նիկոլաձե; վրաց.՝ იაკობ ნიკოლაძე
Ծնվել է	մայիսի 16 (28), 1876
Ծննդավայր	Քութայիս, Քութայիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 10, 1951 (74 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն, ԽՍՀՄ և Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	վրացի
Մայրենի լեզու	վրացերեն
Կրթություն	Մոսկվայի Ս. Ստրոգանովի անվան արվեստի և արդյունաբերության ակադեմիա և Օդեսայի գեղարվեստական ուսումնարան
Մասնագիտություն	քանդակագործ և համալսարանի դասախոս
Աշխատավայր	Թբիլիսիի գեղարվեստի ակադեմիա
Քաղաքական կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և
	Iakob Nikoladze Վիքիպահեստում

Յակով Նիկոլաձե (վրաց.՝ იაკობ ნიკოლაძე, մայիսի 16, մայիսի 16 (28), 1876, Քութայիս, Քութայիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1] - մարտի 10, 1951(1951-03-10)^[1]^[2]^[3], Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), վրացական խորհրդային ժամանակաշրջանի քանդակագործ և մանկավարժ, ժամանակակից վրացական քանդակագործության հիմնադիր։ Վրացական ՍՍՀ-ի ժողովրդական նկարիչ։

Կենսագրություն

Յակով Նիկոլաձեն ծնվել է 1876 թվականին Քութայիսում, սովորել է Մոսկվայում՝ ստրագանովյան վարժարանումում (1892-1894), Օդեսայի նկարչական դպրոցում 1894-1895 և 1897-1898 թվականներին, Փարիզում 1899-1901, 1904-1910: Շատ տարիներ աշխատել է Օդեսայում, նաև Օ. Ռոդենի մոտ։ Փարիզում քանդակագործը ստեղծել է իր լավագույն ստեղծագործություններից մեկը` աչքի ընկնող վրացական գրող և գործիչ Իլյա Ճավճավաձեի տապանաքարը։ Այդ հուշարձանը 1913 թվականին տեղադրվել է Թիֆլիսի Պանթեոնում` Մթածմիդա լեռան վրա։ Այդ շրջանում Նիկոլաձեն ստեղծել է ժամանակակից վրացական մշակույթի գործիչների դիմանկարների մեծ մասը, օրինակ, արտիստ Վ. Ալեքսի Մեխիշվիլու (1897 Պետական թատերական թանգարան, Թբիլիսի), գրող Շ.Արագվիսպիրելու, 1902 և բանաստեղծ Վ.Գապրինդաշվիլու դիմանկարները։ Խորհրդային իշխանության առաջին տարիներից Նիկոլաձեն ակտիվորեն մասնակցել է Վրաստանի մշակույթի ստեղծմանը։ Նա դարձել է 1922 թվականին Թիֆլիսի գեղարվեստական ակադեմիայում բացված քանդակագործության ֆակուլտետի առաջին մանկավարժը և մշտական ղեկավարը, վրացական քանդակագործության առաջին սերնդի դաստիարակը։ Նրա նախագծով Թբիլիսիի զբոսայգիներում տեղադրվել են հուշարձան-դիմաքանդակները գրողներ Ծերեթելու (1924) և Ի. Իոնաշվիլու։ Խորհրդային տարիներին Նիկոլաձեն շատ է աշխատել պատմական դիմանկարների վրա։ Այդ ժանրում առանձնահատուկ է դրսևորվել քանդակագործի վարպետությունը։ Նա ստեղծել է Շոթա Ռուսթավելու պատկերասրահը։ Հանրաճանաչություն է ձեռք բերել XII-րդ դարի մտածող Չախրուխաձեի դիմանկարը (1944, 1948 Վրաստանի պետական թանգարան)։ Ստեղծագործական նվաճում է Նիկոլաձեի` Լենինի դիմանկարը (Լենինը «Իսկրայի» ստեղծման շրջանում, 1947)։ Լենինի հետ անձնական հանդիպումը, նրա ստեղծագործությունների ուսումնասիրությունը օգնել են վարպետին հակիրճ լուծումներով ստեղծել առաջնորդի արտահայտիչ, ճշմարտացի կերպարը։ Նիկոլաձեն ստեղծել է նաև իր ժամանակակիցներ Ի. Սեվերովի (1946, մաթեմատիկոս Ն. Մուսխելիշվիլու (1949), գեներալ Կ. Լեսելիձեի (1947) դիմանկարները, որոնք գտնվում են Նիկոլաձեի Թբիլիսիի տուն-թանգարանում։ Գեներալ Կ. Ն. Լեսինիձեի մարմարյա դիմաքանդակը տեղադրված է Թբիլիսի քաղաքում` Լեսինիձե փողոցի վրա։ 1990 թվականին դիմաքանդակը վնասվել է։ Նիկոլաձեն արժանացել է Վրաստանի Խորհրդային Հանրապետության ժողովրդական նկարչի կոչման, երկու անգամ եղել է Ստալինյան մրցանակի դափնեկիր^[4]։ Նրա Ստեղծագործությունները հատկանշվում են կերպարների ոգեղենությամբ։ Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություննների Գեղարվեստական ակադեմիայի անդամ է (1947)։ Յ. Ի. Նիկոլաձեն մահացել է 1951 թվականի մարտի 10-ին, թաղված է Թբիլիսիում՝ Մտածմիդե լեռան վրա գտնվող Պանթեոնում^[5]։

Գործունեություն

Ի. Ճավճավաձեի տապանաքար
Շ. Ռուսթավելու, Ա. Ռ. Ծերեթելու, Գ. Վ. Տաբիձեի դիմաքանդակներ
Չախրուաձեի դիմաքանդակ (1944), գիպս)
Դիմաքանդակ «Լենինը «Իսկրայի» ստեղծման ժամանակաշրջանում»
Ճավճավաձեի տապանաքարը Մթածիդայի Պանթեոնում (1908-1910), բրոնզ, մարմար)
Բարձրաքանդակ Մարքսի-Էնգելսի-Լենինի - Ստալինի ինստիտուտի Թբիլիսիի վրացական մասնաճյուղի շենքի դիմաց։
Պլաստմասսայե դիմաքանդակ, գեներալ-գնդապետ Լեսինիձե Կոնստանտին Նիկոլաևիչի 1945, գիպս

Պարգևներ և մրցանակներ

Ստալինյան մրցանակ առաջին աստիճանի (1946) — Չախրուխաձեի պլասմասսայե դիմանկարի համար 1944
Ստալինյան մրցանակ առաջին աստիճանի (1948) — պլասմասսայե դիմանկարի համար «Լենինը «Իսկրայի» ստեղծման ժամանակաշրջանում (1947
Վրաստանի ՍՍՀ-ի ժողովրդական նկարիչ (1946)
Լենինի շքանշան
նաև մեկ շքանշան և մեդալներ

Գրականություն

Яков Николадзе. Жизнь и творчество. Урушадзе Игорь Аполлонович. Издательство «Мерани». Тбилиси. 1977. Тираж 5.000.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Николадзе Яков Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Kuznetsov S. Nikoladze, Yakov // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T062512
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ Я. И. Николадзе, Биография Я. И. Николадзе с сайта philatelia.ru
↑ Большая Советская Энциклопедия

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յակոբ Նիկոլաձե» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 297)։

[_b3cc0a1583db4a4f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Николадзе Яков Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_5d29dc80cd5032dd-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Kuznetsov S. Nikoladze, Yakov // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T062512

[_4d15c6666af0b77c-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[Nikoladze-4] Я. И. Николадзе, Биография Я. И. Николадзе с сайта philatelia.ru

[5] Большая Советская Энциклопедия

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]