Կանանց միջազգային միություն

Կանանց միջազգային միություն (անգլ.՝ International Alliance of Women - IAW, ֆր.՝ Alliance Internationale des Femmes - AIF), Միջազգային հասարակական կազմակերպություն, որն զբաղվում է ամբողջ աշխարհում կանաց իրավունքների պաշտպանության և դրանց ընդլայնման հարցերով՝ հատուկ ուշադրություն հատկացնելով գենդերային հավասսրության զարգացման հարցերին։ IAW հիմնական սկզբունքն այն է, որ բոլոր կանայք պետք է լիովին և հավասար հիմքերով օգտվեն մարդու իրավունքներից։ Սա այդ ոլորտի ամենավաղեմի, ամենախոշոր և առավել ազդեցիկ կազմակերպություններից մեկն է։ Կազմակերպությունը հիմնադրվել է 1904 թվականին Բեռլինում՝ որպես Կանանց ընտրական իրավունքի միջազգային միություն (IWSA) Մարի Սթրիթի, Միլիսենտ Ֆոսեթի, Քերի Չափման Քաթի, Սյուզան Էնթոնիի և աշխարհի այլ առաջատար ֆեմինիստուհիների կողմից, որոնք պաշտպանում էին Կանանց ընտրական իրավունքը։ IWSA գլխադասային գրասենյակը գտնվել է Լոնդոնում և համարվել է սուֆրաժիստների հայտնի միջազգային կազմակերպություն։ Այդ ժամանակից ի վեր նրա ուշադրությունը տեղափոխվել է դեպի առավել լայն իրավապաշտպան գործունեություն։ Այսօր IAW-ը բաղկացած է աշխարհի ավելի քան 50 կազմակերպություններից, որոնց թիվը մի քանի հարյուր հազար անդամ է և ունի իր ներկայացուցչությունը Ժնևում։

Կանանց միջազգային միություն
Հուշատախտակ կարգախոսով և լոգոյով Ամստերդամում
Տեսակ	կազմակերպություն
Հապավում	IAW և AIF
Կարգախոս	«Քվեարկելու իրավունք» (լատին․՝ Jus suffragii)
Հիմնադրված	1904
Գլխադասային գրասենյակ	Ժնև, Շվեյցարիա
Հիմնադիր	Քերի Չափման Քաթ
Կայք	womenalliance.org

1926 թվականին կազմակերպությունն ամուր կապեր է ունեցել Ազգերի լիգայի հետ։ 1947 թվականից IAW ունեցել է ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդին առընթեր ընդհանուր խորհրդատվական կարգավիճակ, ինչը հասարակական կազմակերպության համար նախատեսված ՄԱԿ-ի ամենաբարձր կարգավիճակն է (IAW-ը այդ կարգավիճակն ստացած չորրորդ կազմակերպությունն է)։ IAW-ը Եվրոպայի Խորհրդում ունի նաև մասնակցի կարգավիճակ, ներկայացուցիչներ Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի գլխավոր գրասենյակում, ՄԱԿ-ի գրասենյակ Ժնևում, ՄԱԿ-ի գրասենյակ Վիեննայում, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ Փարիզում, Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության՝ Հռոմում և Եվրոպայի Խորհրդում՝ Ստրասբուրգում։ Այն ներկայացուցիչներ ունի նաև Արաբական պետությունների լիգայում՝ Կահիրեում և Պարսից ծոցի երկրների խորհրդում՝ Էր Ռիադում և Բրյուսելում Եվրոպական կանանց լոբբիի ազդեցիկ անդամ է։ ՄԱԿ-ում նրա նախագահն ու գլխավոր ներկայացուցիչը Ջոննա Մանգանարան է։ Իսկ Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի նրա ներկայիս գլխավոր ներկայացուցիչը Սուն Յանգ Յունը, որը նաև Նյու Յորքում՝ Կանանց կարգավիճակի հասարակական կազմակերպությունների կոմիտեի նախագահն է և IAW ՀԿ-ի խորհրդակցության առաջին փոխնախագահը։ IAW-ի պաշտոնական աշխատանքային լեզուներն են անգլերենը և ֆրանսերենը։

Պատմություն

Համահիմնադիր Մարի Սթրիթ, գերմանացի ֆեմինիստուհի (1855-1928)

Համահիմնադիր և փոխնախագահ Միլիսենտ Ֆոսեթ

Կազմակերպություն ստեղծելու որոշումը սուֆրաժիստները կայացրել են 1902 թվականին Վաշինգտոնում, որոնք հիասթափված էին Կանանց միջազգային խորհրդից (անգլ.՝ International Council of Women - ICW), որը հրաժարվել էր աջակցել կանանց ընտրական իրավունքները պաշտպանելու նախաձեռնությունը։ Կազմակերպությունը պաշտոնապես հիմնադրվել է 1904 թվականին Բեռլինում կայացած երկրորդ համաժողովի ընթացքում որպես Կնոջ ընտրական իրավունքի միջազգային միություն (անգլ.՝ International Woman Suffrage Alliance - IWSA), գլխամասային գրասենյակը Լոնդոնում։ Հիմնադիրներին էին Քերի Չափման Քաթը, Միլիսենտ Ֆոսեթը, Հելեն Լանգեն, Սյուզան Բ․ Էնթոնին, Անիտա Աուգսպուրգը, Ռեյչել Ֆոսթեր Էյվերին և Քեյթե Շիրմախերը։

Հետագա համաժողովներն անկացվեցին Կոպենհագենում (1906), Ամստերդամում (1908), Լոնդոնում (1909), Ստոկհոլմում (հունիս 1911) և Բուդապեշտում (1913)։ Կանանց ընտրական իրավունքի ֆրանսիական միությունը (անգլ.՝ French Union for Women's Suffrage - UFSF), որը հիմնվել էր 1909 թվականի փետրվարին, 1909 թվականի ապրիլին Լոնդոնում կայացած IWSA համաժողովի կողմից պաշտոնապես ճանաչվել է որպես ընտրական իրավունքի ֆրանսիական շարժման ներկայացուցիչ։ IWSA նաև սկսել է թողարկել իր սեփական Jus Suffragii ամսագիրը։ Սուֆրաժիստուհիների ռազմատենչությանը և Էմելին Պանկհյորսթի ոճին ընդդիմացող Միլիսենտ Ֆոսեթի ազդեցությամբ էր, որ 1906 թվականին Կոպենհագենում կայացած նրանց համաժողովի ժամանակ IWSA-ն սկզբում հրաժարվել է Կանանց սոցիալ-քաղաքական միության (WSPU) անդամությունից։

1920-ական թվականների ավարտին կազմակերպությունը փոխել է իր անվանումը և կոչվել Կանաց ընտրական իրավունքի և հավասար քաղաքացիության միջազգային միություն, իսկ 1946 թվականին այս անվանումը փոխվել է ներկայիս՝ Կանանց միջազգային միություն անվան։ Առաջին փորձնական ժողովը ղեկավարել են Քերի Չափման Քաթը (նախագահ), Անիտա Աուգսպուրգը (առաջին փոխնախագահ), Դոնովան Բոլդեն (երկրորդ փոխնախագահ) և Ռեյչել Ֆոսթեր Էյվերին (քարտուղար)։

Իր նախագահության ընթացքում Քերի Չափման Քեթը ԱՄՆ-ում հիմնադրել է նաև Կին-ընտրողների լիգա (անգլ.՝ League of Women Voters - LWV)։

Կանանց իրավունքները և ընտրելու իրավունքը ներկայացնելու համար կազմակերպությունն օգտագործում է դեղին գույնը։

Համաժողովներ

1. 1902 Վաշինգտոն
2. 1904 Բեռլին
3. 1906 Կոպենհագեն
4. 1908 Ամստերդամ
5. 1909 Լոնդոն
6. 1911 Ստոկհոլմ
7. 1913 Բուդապեշտ
8. 1920 Ժնև
9. 1923 Հռոմ
10. 1926 Փարիզ
11. 1929 Բեռլին
12. 1935 Ստամբուլ
13. 1939 Կոպենհագեն
14. 1946 Ինտերլակեն
15. 1949 Ամստերդամ
16. 1952 Նեապոլ
17. 1955 Կոլոմբո (Ցեյլոն)
18. 1958 Աթենք
19. 1961 Դուբլին
21. 1967 Անգլիա
22. 1970 Քյոնիդսթեին (Արևելյան Գերմանիա)
23. 1973 Նյու Դելի

Կազմակերպություն

Միջազգային համագումարն անցկացվում է տարեկան երեք անգամ անդամ կազմակերպության ստեղծման երկրում, որի ժամանակ անցկացվում են Գործադիր խորհրդի ընտրություններ։ Միավորված ազգերի կազմակերպությանը առընթեր ներկայիս նախագահն ու գլխավոր ներկայացուցիչը Ջոաննա Մանգանարան է։ Գործադիր խորհրդում ընդգրկված են նաև գլխավոր քարտուղարը, գանձապահը և մինչև 20 այլ անդամներ, այդ թվում՝ երկու գործադիր փոխնախագահներ, ինչպես նաև Եվրոպայի, Արաբական երկրների, Պարսից ծոցի արաբական պետությունների և Հարավային Ասիայի հարցերով փոխնախագահներ։

Նախագահներ

IAW-ի առաջին նախագահ Քերի Չափման Քաթ

1. Քարրի Չափման Քաթ (Carrie Chapman Catt) (ԱՄՆ) 1904–1923
2. Մարջերի Կորբետ Էշբի (Margery Corbett Ashby) (Մեծ Բրիտանիա) 1923–1946
3. Հաննա Ռիդ (Hanna Rydh) (Շվեդիա) 1946–1952
4. Էսթեր Գարֆֆ (Ester Graff) (Դանիա) 1952–1958
5. Էզլին Դերանիյագալա (Ezlynn Deraniyagala) (Շրի Լանկա) 1958–1964
6. Բեգում Անվեր Ահմեդ (Begum Anwar Ahmed) (Պակիստան) 1964–1970
7. Էդիտ Անրեպ (Edith Anrep) (Շվեդիա) 1970–1973
8. Իռեն Լիպկովսկի (Irène de Lipkowski) (Ֆրանսիա) 1973–1979
9. Օլիվ Բլումեր (Olive Bloomer) (Մեծ Բրիտանիա) 1979–1989
10. Էլիս Յոտոպոուլոս Մարանգոպոուլոս (Alice Yotopoulos-Marangopoulos) (Հունաստան) 1989–1996
11. Պատրիսիա Ջիլես (Patricia Giles) (Ավստրալիա) 1996–2004
12. Ռոզի Վեյս (Rosy Weiss) (Ավստրիա) 2004–2010
13. Լիդա Վերսթեգեն (Lyda Verstegen) (Նիդերլանդներ) 2010–2013
14. Ջոանա Մանգանարա (Joanna Manganara) (Հունաստան) 2013–2020
15. Շերիլ Հեյլս (Cheryl Hayles) (Կանադա) 2020-2021
16. Մարիոն Բյոքեր (Marion Böker) (Գերմանիա) 2021-2022
17. Էլիսոն Բրաուն (Alison Brown) (ԱՄՆ) 2022-

Անդամներ

Մասնաճյուղեր (լիարժեք անդամներ)

Կապակցված անդամներ

Հարավային Եվրոպական կանանց ասոցիացիա (Association des femmes de l’Europe Méridionale) Համայն Հնդկաստանի կանանց համաժողով (All India Women’s Conference) Պակիստանի կանանց ասոցիացիա (All Pakistan Women’s Association) Կանանց իրավունքների շվեյցարական ասոցիացիա (Association Suisse pour les Droits de la Femme) Բանգլադեշի կանանց ասոցիացիա (Bangladesh Mahila Samity) CILAF-LFDF Սոցիալական աշխատողների կոմիտե (Coterie of Social Workers) Հնդկաստանի կանանց ասոցիացիա (Country Women’s Association of India) Դանիացի կանանց միություն (Danish Women’s Society) Գերմանիայի կանանց շրջանակ (Deutscher Frauenring) Գերմանիայի կանանց քաղաքացիական ասոցիացիա (German Association of Female Citizens) Բուրկինա Ֆասոյի կանանց ֆեդերացիա (Fédération des Femmes Burkinabe) Կանանց դաշինք հանուն խաղաղության (Frauen Netzwerk für Frieden) Ֆրեդիկա Բրեմերի ասոցիացիա (Frederika Bremer Förbundet) Հոդա Չավարի ասոցիացիա (Hoda Chawari Association) Կանանց միջազգային սիոնիստական կազմակերպություն (Israel Federation of the Women’s International Zionist Organization) Կանանց իրավունքների իսլանդական հասարակություն (Kvenréttindafélag Íslands) Ճապոնիայի կին-ընտրողների լիգա (League of Women Voters of Japan) Կանանց իրավունքների հունական լիգա (Ligue Hellénique pour le Droits des Femmes) Լիտվայի կանանց հասարակություն (Lithuanian Women’s Society) Լյուսի Սթոունի լիգա (Lucy Stone League) Մավրիկիայի կանանց դաշինք (Mauritius Alliance of Women) Կանանց շահերի պաշտպանության նիդերլանդյան ասոցիացիա (Nederlandse Vereniging voor Vrouwenbelangen) Կանանց իրավունքների նորվեգական ասոցիացիա (Norwegian Association for Women’s Rights) Հավասար իրավունքներ և հավասար պարտականությունների կիպրական շարժում (Pancyprian Movement Equal Rights & Equal Responsibilities) Շրի Լանկայի կանանց կոնֆերանս (Sri Lanka Women’s Conference) Քուվեյթի կանանց ասոցիացիաների միություն (Union of Kuwaiti Women’s Associations) Ֆինլանդիայի կանանց ասոցիացիաների միություն (Unioni Naisasialiito Suomessa Ry) Կանանց ընտրական լոբբի (Women’s Electoral Lobby) Զամբիայի կանանց դաշինք (Zambia Alliance of Women)

Սերբիայի կանանց դաշինք (Alliance of Women of Serbia) Կոնգոյի աղջիկների և կանանց լիարժեք զարգացման սոցիալական շարժում (Action Sociale pour le Développement Intégral de la fille et de la femme congolaise) Ընտանեկան պլանավորման և կանանց վիճակի բարելավման ասոցիացիա (Association pour le Planning Familial et l’Epanouissement de la Femme) Կանանց ինքնավար կենտրոն (Autonomes FRAUENzentrum) Բալիի կանանց ֆերմերային խմբերի միություն (Bali Women’s Union of Farming Groups) IWAD խորվաթական կանանց դաշինք (Croatian Alliance of Women IWAD) Տեղական համայնքների զարգացման եգիպտական հասարակություն (Egyptian Society for the Development of Local Communities) Խաղաղության և զարգացման կանանց դաշնություն (Fédération de Femmes pour la Paix et le Développement) Գյուղի կանայք ընդդեմ բռնության և սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների (Femmes rurales contre la violence et les maladies sexuellement transmissibles) Ասիայի կանանց համար հիմնադրամ (Fund for Women in Asia) Ջոզեֆինա Բատլերի միություն (Josephine Butler Society) Աղավնի (La Colombe) Վիկտորիայի կին-ընտրողների լիգա (League of Women Voters of Victoria) Բալիկատանի կանանց Մետրոյի Մանիլա խորհուրդ (Metro Manila Council of Women Balikatan) Մմաբատոյի կանանց զարգացման հիմնադրամ (Mmabatho Foundation Women’s Development) ONG-SAPHTA

Գրականություն

• Rupp, Leila J. (2011), «Transnational Women's Movements», European History Online, Mainz: Institute of European History
• Archives of International Alliance of Women(չաշխատող հղում) are held at The Women's Library at the Library of the London School of Economics
• International Alliance of Women Records 1906-2009 Արխիվացված 2014-02-22 Wayback Machine Finding Aid, Sophia Smith Collection, Smith College

Ծանոթագրություններ

Աղբյուրներ

• Boles, Janet K.; Hoeveler, Diane Long (2004). Historical Dictionary of Feminism. Scarecrow Press. ISBN 0-8108-4946-1.
• Hause, Steven C. (2002). «Union Française Pour Le Suffrage Des Femmes (UFSF)». In Helen Tierney (ed.). Women's Studies Encyclopedia. Greenwood Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 13-ին.
• Liddington, Jill (1989). The Road to Greenham Common: Feminism and Anti-militarism in Britain Since 1820. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2539-1. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 13-ին.
• Lumsden, Linda J. (1997). «Appendix I». Rampant Women: Suffragists and the Right of Assembly. Univ. of Tennessee Press. ISBN 1572331631.

Արտաքին հղումներ

• Official site
• International Alliance of Women Records, 1906-2009 Արխիվացված 2014-02-22 Wayback Machine Sophia Smith Collection, Smith College
• International Woman Suffrage Alliance archives at the John Rylands Library, Manchester.
• Constitution in the Woman's Rights Collection, 1909. Schlesinger Library, Radcliffe Institute, Harvard University.

Սուֆրաժիստներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանանց միջազգային միություն» հոդվածին։