Վիքիպեդիա

Իվան Իլիչ

Իվան Իլիչ (գերմ.՝ Ivan Illich, սեպտեմբերի 4, 1926(1926-09-04)[1][2][3][…], Վիեննա, Առաջին Ավստրիական Հանրապետություն[4] - դեկտեմբերի 2, 2002(2002-12-02)[1][2][3][…], Բրեմեն, Գերմանիա[4]), մեքսիկացի-ամերիկացի աստվածաբան, մանկավարժ, փիլիսոփա, խորվաթ-հրեական խառը ծագմամբ սոցիալական քննադատ, որը հավատարիմ է եղել ձախակողմյան հայացքներին։

Իվան Իլիչ
Ծնվել էսեպտեմբերի 4, 1926(1926-09-04)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՎիեննա, Առաջին Ավստրիական Հանրապետություն[4]
Մահացել էդեկտեմբերի 2, 2002(2002-12-02)[1][2][3][…] (76 տարեկան)
Մահվան վայրԲրեմեն, Գերմանիա[4]
Քաղաքացիություն Ավստրիա,  ԱՄՆ և  Գերմանիա
Կրոնկաթոլիկություն
ԿրթությունՖլորենցիայի համալսարան, Պապական Գրիգորյան համալսարան և Զալցբուրգի համալսարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Ազդվել էԷմանուել Լևինաս, Ավանդապաշտություն, Ռենե Գենոն, Frithjof Schuon? և Պաուլու Ֆրեյրե
ԵրկերDeschooling Society? և Tools for Conviviality?
Մասնագիտությունկաթոլիկ քահանա, պատմաբան, մանկավարժ, փիլիսոփա, գրական քննադատ, մարդաբան, գրող, սոցիոլոգ և աստվածաբան
ԱշխատավայրՓենսիլվանիա նահանգի համալսարան, Order of Poor Clerks Regular of the Mother of God of the Pious Schools? և Pontifical Catholic University of Puerto Rico?
Պարգևներ և
մրցանակներ
Կայքivanillich.org.mx
 Ivan Illich Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծնվել է 1926 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Վիեննայում խառնածին ընտանիքում։ Հայրը՝ Իվան-Պետեր Իլիչն է, որը խորվաթ արիստոկրատ է, կաթոլիկ, ինժեներ-շինարար։ Մայրը՝ Էլեն Իլիչը (ծնվել է Ռիգենստրեյֆ-Օրտլիբ)[5] սեֆարդական հրեա է, որը հարսանիքից առաջ կաթոլիկություն է ընդունել։ Ծնված օրվանից ընտանիքի հետ շատ է ճամփորդել Եվրոպայով։ 1941 թվականին նրանք ընկել են բռնաճնշումների տակ՝ ճանաչվելով որպես հրեաներ, զրկվել են քաղաքացիությունից։ Բացի այդ, երիտասարդ Իվանին հեռացրել են դպրոցից, որից հետո նա մոր հետ փախել է Իտալիա։ Հայրը մահացել է Հոլոքոստի ժամանակ։

16 տարեկանում Ֆլորենցիայի Լեոնարդո դա Վինչիի ճեմարանում նա հանձնել է ավարտական քննություններ (արտաքին), որից հետո ընդունվել է Ֆլորենցիայի համալսարան, որտեղ սովորել է բյուրեղագրություն և հյուսվածաբանություն, ինչպես նաև աջակցել դիմադրության ուժերին (զբաղվել է հակաֆաշիստական թռուցիկների տարածմամբ)[6]։ 1942-1946 թվականներին Վատիկանում սովորել է աստվածաբանություն և փիլիսոփայություն՝ դառնալով աստվածաբանության մագիստրոս, ավելի ուշ Զալցբուրգի համալսարանում պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն պատմաբան Առնոլդ Ջ. Թոյնբիի վերաբերյալ։ Պոլիգլոտը, բացի իր մայրենի գերմաներենից[7][8], վարժ տիրապետում էր նաև անգլերենին, խորվաթերենին, ֆրանսերենին, իսպաներենին, պորտուգալերենին, հին հունարենին, լատիներենին, հինդիին։

1951-1956 թվականներին նա քահանա է ծառայել Նյու Յորք քաղաքում՝ Վաշինգտոն Հայթսի անբարենպաստ շրջաններից մեկում, որտեղ հիմնականում ապրում էին պուերտոռիկացիներ[9], այնուհետև նա ստացել է ամերիկյան քաղաքացիություն և հաբիլիտացիա անցել Փրինսթոնի համալսարանում՝ գրելով ուսումնասիրություն միկրոտիեզերքի և մակրոկոմս Ալբերտ Մեծի և նրա աշակերտների մասին։ 1956-1960 թվականներին նա աշխատել է Պուերտո Ռիկոյի Կաթոլիկ համալսարանում որպես պրոռեկտոր, որտեղից նրան դատապարտել են ծնելիության վերահսկման վերաբերյալ Սուրբ Աթոռի բավականին կոշտ դիրքորոշումը բացահայտ դատապարտելու համար՝ միջուկային զենքի հարցը լռեցնելու ֆոնին։ 1959 թվականին նա ոտքով և ավտոբուսով ճանապարհորդել է Հարավային Ամերիկայով։

1950-ականների վերջերին Ֆորդհեմի համալսարանում բացվեց Միջմշակութային հաղորդակցության կենտրոնը՝ Իլլիչի գլխավորությամբ։ Կենտրոնը զբաղվում էր կաթոլիկ միսիոներների նախապատրաստմամբ Լատինական Ամերիկայում աշխատանքի համար. դասավանդվում էին իսպաներենի լատինաամերիկյան տարբերակները և այդ երկրների մշակույթը։ 1961 թվականին Կենտրոնը տեղափոխվեց Մեքսիկայի Կուերնավակա քաղաք։ Իլիչը բացահայտորեն արտահայտվել է Վիետնամում ԱՄՆ ագրեսիայի դեմ, որի համար ամերիկյան հետախուզական ծառայությունները սադրանք են իրականացրել նրա դեմ[10]։ 1968 թվականին կաթոլիկ եկեղեցին Իլիչի դեմ դատավարություն է սկսել՝ մեղադրելով նրան հերետիկոսության մեջ։ Հավատքի մաքրության կոլեգիան նրան անմեղ է ճանաչել, սակայն 1969 թվականին Իլիչնն ինքն է հրաժարվել քահանայությունից[11]։

1976 թվականին Միջմշակութային հաղորդակցության կենտրոնը դադարեցրել է իր աշխատանքը, Իլիչը տեղափոխվել է Բրեմեն, Գերմանիա։

1980-ականներից Իլիչը շատ է ճանապարհորդել՝ իր ժամանակը բաժանելով Միացյալ Նահանգների, Գերմանիայի և Մեքսիկայի միջև և դասավանդել է Փենսիլվանիայի, Բրեմենի և Օլդենբուրգի համալսարաններում։

Մահացել է ուղեղի ուռուցքից 2002 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Բրեմենում, մինչև իր վերջին օրերը զբաղվել է ուսուցմամբ և գրչությամբ (նրա վերջին գիրքն ավարտվել է մահից քիչ առաջ և լույս է տեսել հետմահու)։ Հիվանդությունը ախտորոշվել է 1985 թվականին, սակայն Իլիչը հրաժարվել է բուժումից, քանի որ վախենում էր, որ վիրահատությունը կարող է հանգեցնել վեգետատիվ վիճակի։

Փիլիսոփայական հայեցակարգ

խմբագրել

Իր բազմաթիվ գրքերում նա քննադատել է արդյունաբերական հասարակության տարբեր ասպեկտներ։ Տեսել է վտանգը տարբեր մասնագետների և փորձագետների կողմից մարդկային արժեքների և գիտելիքների յուրացման մեջ։ Մարդու ուղղակի գրավչությունը բավարարելու իր քիչ և հիմնական կարիքները փոխարինվել է սպառման հաստատված օրինաչափություններին համապատասխանելու պահանջով։ Վերահսկվում և պարտադրվում է ոչ միայն այն, ինչ ցանկանում եք, այլ նաև այն, թե ինչպես եք դա ստանալու։

Իլիչը գտել է նման հարաբերությունների և իշխանության բաշխման օրինակներ կրթության, բժշկության, էներգիայի սպառման և գենդերային համակարգում։

Նրա տեսակետները կիսում էին այնպիսի մարդիկ, ինչպիսիք են կրթության տեսաբան Պաուլո Ֆրեյրը և քրեագետ Նիլս Քրիստին։

Մատենագիտություն

խմբագրել
  • Иван Иллич. Освобождение от школ. Пропорциональность и современный мир = Deschooling Society (1971). — М.: Просвещение, 2006. — 160 с. — (Образование: мировой бестселлер). — 5000 экз. — ISBN 5-09-014074-X[12][13]
  • Немезида медицины / Medical Nemesis (1975)
  • H2O и воды забвения (2000) / H2O and the Waters of Forgetfulness (1985).

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Cooley A. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  5. ↑ Hansom, Paul (2001). Twentieth-century European cultural theorists. Detroit, Mich.: Gale Group. p. 212. ISBN 978-0-7876-4659-2.
  6. ↑ David Cayley Entretiens avec Ivan Illich, Bellarmin, Saint-Laurent, Québec, 1996
  7. ↑ Paquot, Thierry The Non-Conformist(ֆր.) // Le Monde diplomatique[en] : magazine. — 2003. Архивировано из первоисточника 18 Մայիսի 2019.
  8. ↑ «La résistance selon Ivan Illich». 2003 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 24-ին.
  9. ↑ Madar, Chase The People's Priest(անգլ.) // The American Conservative : magazine. — 2010. Архивировано из первоисточника 11 Նոյեմբերի 2019.
  10. ↑ ««Освобождение от школ» – к выходу на русском языке книги Ивана Иллича». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 24-ին.
  11. ↑ Barton, Tim. «BLUE: OBITUARY - Ivan Illich». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 24-ին.
  12. ↑ «О книге на сайте издательства «Просвещение»». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  13. ↑ «Анонс серии «Образование: мировой бестселлер»». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Իլիչ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իվան_Իլիչ&oldid=10125034» էջից