Եվգենի Սանդով (անգլ.՝ Eugen Sandow, հայտնի է նաև որպես Յուջին Սենդոու; իսկական անուն՝ Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Մյուլեր (գերմ.՝ Friedrich Wilhelm Müller); ապրիլի 2, 1867(1867-04-02)[1][2], Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն, Հյուսիսգերմանական միություն - հոկտեմբերի 14, 1925(1925-10-14)[1][2], Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն), 19-րդ դարի աթլետ։ Համարվում է բոդիբիլդինգի հիմնադիրներից մեկը։

Եվգենի Սանդով
անգլ.՝ Eugen Sandow
Անձնական տվյալներ
Սեռարական
Ծննդյան ամսաթիվապրիլի 2, 1867(1867-04-02)[1][2]
Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն, Հյուսիսգերմանական միություն
Մահվան ամսաթիվհոկտեմբերի 14, 1925(1925-10-14)[1][2] (58 տարեկան)
Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտական կարիերա

Վաղ տարիներ խմբագրել

Ծնվել է 1867 թվականի ապրիլի 2-ին պրուսական Քյոնիգսբերգում (Կալինիգրադ)։ Հայրը գերմանացի է եղել, մայրը՝ ռուս։ Նրանք զբաղվել են մրգերի և բանջարեղենների վաճառքով[3]։ Մյուլերի կյանքի մասին շատ քիչ բան է հայնտի։ Ուսանողական տարիներին հետաքրքրվել է անատոմիայով և Ֆիզիկական կուլտուրայով։ Հետո դարձել է կրկեսի մարտիկ[4]։

Ճանապարհ դեպի փառք խմբագրել

Ավելի ուշ դարձել է կրկեսի աթլետ և իր համար նոր անուն ընտրել՝ դառնալով Եվգենի Սանդով (անգլերեն տարբերակը՝ Յուջին Սենդոու)։ Սանդովը եղել է նրա մոր աղջկական ազգանունը։ Ուժային հնարքներ և իր մկանների գեղեցկությունը ցուցադրելուց բացի զբաղվել է ըմբշամարտով։ Որոշ ժամանակ անց ձեռք է բերել անպարտելիի տիտղոս։

Հետաքրքրությունը ըմբշամարտի հանդեպ կորցնելուց հետո թողել է այն։ Սկսել է կենտրանանալ ուժային ելույթների և ֆիզիկական վարժությունների համակարգի պրոպագանդայի վրա։

Կարիերան Ամերիկայում խմբագրել

Եվրոպական երկրներում հաջող ելույթներ անցկացնելուց հետո մեկնել է Ամերիկա։ Այնտեղ նրան համարում էին «աշխարհի ուժեղագույն մարդկանցից մեկը»[5]։

Եվգենի Սանդովը 1894 թվականին

Սանդովը բիզնեսմենի ուշագրավ տաղանդ է ցուցաբերել։ Նա գովազդել է ուժերի զարգացման իր մեթոդիկան, դրա համար անհրաժեշտ սպորտային սարքավորումները, առողջ ապրելակերպը և կանոնավոր սնունդը։ Նրա շնորհիվ շատացել էր մարզաքարերի, մարզագնդերի, ծանրաձողերի և բոդիբիլդինգի մասին պատմող գրքերի վաճառքը։

Վերադարձ Անգլիա խմբագրել

1897 վերադարձել է Անգլիա, որտեղ շարունակել է ելույթները և իր տեխնիկաների մեթոդիկայի պրոպագանդան։ Նա ստեղծել է ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտներ, մարզասրահներ և մարզադահլիճներ։ 1901 թվականին թագավորական ընտանիքի աջակցությամբ Անգլիայում կայացել է մարզական գեղեցկության առաջին մրցույթը, որին մասնակցել է նաև Սանդովը[5]։ Այդ ժամանակ նա արդեն ավարտել էր մարտիկի իր կարիերան և զբաղվում էր իր տեխնիկայի պրոպագանդայով և ուժային համարների ցուցադրումներով։

1902 թվականին Նյու Յորքում կայացած ծանրամարտի առաջնությունում պատրվել է 18-ամյա Կատյա Բրումբախին, ով կարողացել էր գլխավերևում պահել 300 ֆունտ (136 կգ), իսկ Սանդովը այն բարձրացրել է մինչև կրծքավանդակը։ Դրանից հետ Կատյան սկսել է կրկեսում հանդես գալ Սանդվինա մականունով։

1911 թվականին Գեորգ V թագավորը Եվգենի Սանդովին տվել է ֆիզիկական զարգացման պրոֆեսորի կոչում[5]։

Սանդովը մարմնավորել է Մահացող գալի կերպարը, որը խորհրդանշում է հունական գեղեցկության իդեալը։ Նկարի հեղինակ՝ Բենջամին Ֆալք, 1894 թվական

Անձնական կյանք խմբագրել

Ամուսնացել է Բլանշ Բրուքսի հետ(անգլ.՝ Blanche Brooks): Նրանց հարաբերությունները աստիճանաբար վատացել են։ Այս ամուսնությունից Եվգենին ունեցել է երկու դուստր[6][7][8]:

Մահ խմբագրել

Եվգենի Սանդովը մահացել է 1925 թվականի հոկտեմբերի 14-ին ներուղեղային արյունազեղումից։ Շատերի կարծիքով դա եղել է այն պատճառով, որ նա մի ձեռքով իր մեքենան հանել է խրամառվից[5]։ Սանդովը թաղվել է Լոնդոնի Putney Vale Cemetery գերեզմանատանը։ Կինը նրան թաղել է աննկատելի գերեզմանում՝ առանց գերեզմանաքարի[8]։

Ճանաչում խմբագրել

Սանդովը շատ երկրպագուներ է ունեցել Ռուսաստանում։ Այստեղ նրա գրքերը և հոդվածները տպագրվել են մեծ խմբաքանակներով։ Նրա մեթոդիկան օգտագործվել է Սանկտ Պետերբուգի աթլետիկայի միությունում։ Նրանք պատրաստել են Իվան Պոդուբնիի նման մարտիկներ[5]։ Առնոլդ Շվարցենեգերը Սանդովին համարել է իր կուռքը[9]։

Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել

Եվգենին արտասովոր ուժ է ունեցել և փայլել է իր հնարքներով[4]։

  • Չորս րոպեի ընթացքում կատարել է 200 հրում վարժություն։
  • Ձգված ձեռքերով մի քանի վայրկյան կարողացել է պահել 27-ական կիլոգրամ մարզաքարեր։
  • Ոտքի կրունկները մի աթոռին, իսկ գլուխը՝ մյուսին, կարողացել է երկու մարդ պահել կրծքի վրա, միաժամանակ ձեռքերին ունենալով 22 կգ մարզաքարեր։
  • Իր կրծքավանդակի վրա տեղադրված հատուկ համակարգի վրա պահել է երեք ձի, մեկ ուրիշ համարում՝ ռոյալ և 8 հոգուց բաղկացած նվագախումբ։
  • 1894 թվականին ռեկորդ է սահմանել՝ մի ձեռքով բարձրացնելով 122 կիլոգրամ ծանրաձող։
  • 1894 թվականին Սան Ֆրանցիսկո կատարած շրջագայության ժամանակ գոտեմարտել է առյուծի հետ, բռնել նրան և մի կողմ նետել։
  • 1895 թվականին կատարել է բարդ ուժային վարժություն։ Աջ ձեռքով բարձրացրել է և պահել 115 կգ ծանրաձող, այնուհետև տեղափոխել է ձախ ձեռք, նստել և պառկել։ Հետո առանց ծանրաձողը իջեցնելու կանգնել է։

Մարդաբանական տվյալներ խմբագրել

Գրական գործունեություն խմբագրել

Եվգենի Սանդովը մի քանի գրքեր է գրել իր մեթոդիկայի մասին։ Դրանք են.

  • «Եվգենի Սանդովի ֆիզիկական համակարգի զարգացման մասին» («անգլ.՝ Sandow's System of Physical Training») (1894)
  • «Ուժ և ինչպես ձեռք բերել այն» («անգլ.՝ Strength and How To Obtain It») (1897)
  • «Բոդիբիլդինգ։ Մարդը գործողության մեջ» («անգլ.՝ Body-Building») (1904)
  • «Ուժ և առողջություն։ Ինչպես կարող է ֆիզկուլտուրան հաջողությամբ հաղթել հիվանդությանը» («անգլ.՝ Strength and Health») (1912)
  • «Կյանքը շարժուն է։ Ֆիզիկական վերակառուցում և մարդկանց վերածնունդ» («անգլ.՝ Life is Movement») (1919)

Հիշատակ խմբագրել

1977 թվականին Միստր Օլիմպիա միջոցառման շրջանակներում Եվգենի Սանդովի բրոնզե արձանիկը դարձել է գլխավոր մրցանակ[8][10]։

Գրականություն խմբագրել

  • Документальный фильм. ООО «Под знаком „Пи“» по заказу ВГТРК. 2015 г (13.06.2019). «Выходят на арену силачи. Евгений Сандов и Юрий Власов». (ռուսերեն). 40 minutes in. ГТРК «Культура». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-09-22-ին. Վերցված է 2021-07-25-ին. {{cite episode}}: Cite has empty unknown parameters: |began=, |episodelink=, |city=, |serieslink=, |ended=, |transcripturl=, and |seriesno= (օգնություն); Missing or empty |series= (օգնություն)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. Baader, Benjamin Maria; Gillerman, Sharon; Lerner, Paul (2012). Jewish Masculinities. Indiana University Press – via https://www.jstor.org/stable/j.ctt16gz5c0. {{cite book}}: External link in |via= (օգնություն)
  4. 4,0 4,1 «Биография Евгения Сандова на fatalenergy.com.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 25-ին.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Как силач XIX века Евгений Сандов стал «отцом» культуризма и бодибилдинга?
  6. Sandow, Eugen (2005) [1911]. Strength and How to Obtain It (4th ed.). Elibron Books. ISBN 1-4021-5900-5. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 29-ին.
  7. Цитатник Mug (2011 թ․ հունվարի 31). «Eugen Sandow, the father of bodybuilding». Live Internet Russia. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 29-ին.
  8. 8,0 8,1 8,2 Бодибилдинг: Евгений Сандов
  9. (НОВИНКА!) Арнольд Шварценеггер показывает свой холодильник и тренажёрный зал - YouTube
  10. «История главного трофея турнира "мр. Олимпия" - статуэтки Евгения Сандова». do4a.com. 2014 թ․ սեպտեմբերի 18. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.(չաշխատող հղում)

Արտաքին հղումներ խմբագրել