Դոմինիկայի տնտեսություն

Դոմինիկայի տնտեսություն, ազգային տնտեսություն, որը կախված է գյուղատնտեսությունից, մասնավորապես բանանի արտահանումից, ֆինանսական ծառայությունների արդյունաբերությունը և անձնագրերի վաճառքը կղզու ամենամեծ եկամտի աղբյուրն են։ Բանանի արտահանման արժեքը նվազել է մինչև 1998 թվականին ապրանքների առևտրային եկամուտների 25%-ից պակաս՝ 1994 թվականի մոտ 44%-ի դիմաց։

Դոմինիկայի տնտեսություն

ազգային տնտեսություն

Ենթակատեգորիա	• Համաշխարհային տնտեսություն  • Կարիբների տնտեսություն
Երկիր	Դոմինիկա
Վայր	Դոմինիկա
Անվանական ՀՆԱ	562 540 740,740741 ԱՄՆ դոլար
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ	6719 ԱՄՆ դոլար
ՀՆԱ (ԳՀ)	742 016 707 միջազգային դոլար
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ	10 037,426 միջազգային դոլար
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ	0,6±0,1 տոկոս
Ընդհանուր պահուստներ	212 292 574 ԱՄՆ դոլար
Գնաճի մակարդակ	−0,2±0,1 տոկոս

Հաշվի առնելով Եվրամիության կողմից իր շուկաներ բանանի նախընտրելի հասանելիության փուլային դադարեցումը, գյուղատնտեսության դիվերսիֆիկացիան առաջնահերթություն է։ Դոմինիկան որոշակի առաջընթաց է գրանցել՝ փոքր քանակությամբ ցիտրուսային մրգերի և բանջարեղենի արտահանմամբ և սուրճի, պաչուլիի, հալվեի, կտրատած ծաղիկների և էկզոտիկ մրգերի ներմուծմամբ (մանգո, գուավա և պապայա)։ Դոմինիկան նույնպես մտել է օֆշորային ֆինանսական ծառայությունների շուկա։

Քանի որ Դոմինիկան հիմնականում հրաբխային է և ունի քիչ լողափեր, զբոսաշրջության զարգացումը դանդաղ է համեմատած հարևան կղզիների հետ։ Այնուամենայնիվ, Դոմինիկայի բարձր, խորդուբորդ լեռները, անտառները, քաղցրահամ ջրերի լճերը, տաք աղբյուրները, ջրվեժները և սուզվելու վայրերը այն դարձնում են գրավիչ վայր։ Զբոսաշրջային նավերի կանգառներն ավելացել են մայրաքաղաքում ժամանակակից նավահանգիստների և ծովափնյա կառույցների զարգացումից հետո։ Կղզում աճող արդյունաբերություն է նաև էկոտուրիզմը։

Դոմինիկան Արևելակարիբյան արժութային միության (ECCU) անդամ է։ Արևելակարիբյան կենտրոնական բանկը (ECCB) թողարկում է ընդհանուր արժույթ (արևելյան կարիբյան դոլար) ECCU-ի բոլոր ութ անդամներին։ ECCB-ն նաև ղեկավարում է դրամավարկային քաղաքականությունը, կարգավորում և վերահսկում է առևտրային բանկային գործունեությունը իր անդամ երկրներում։ Դոմինիկան ԱՄՆ Կարիբյան ավազանի նախաձեռնության (CBI) շահառու է։ 1996 թվականին նրա արտահանումը ԱՄՆ կազմել է 7,7 միլիոն դոլար, իսկ ԱՄՆ ներմուծումը` 34 միլիոն դոլար։ Դոմինիկան նաև 15 անդամից բաղկացած Կարիբյան համայնքի (CARICOM) և Արևելյան Կարիբյան պետությունների կազմակերպության (OECS) անդամ է։

Արդյունաբերություն

Գյուղատնտեսություն

Դոմինիկայի ընդհանուր հողատարածքի մոտ 22.6%-ը վարելահող է։ Գյուղատնտեսական արտադրությունը անկում էր ապրում 1979 թվականի փոթորկի աղետից առաջ։ Դոմինիկայի հիմնական բերքը բանանն է, որի արդյունահանումը 1978 թվականին նվազել է մինչև 29,700 տոննա։ Դեյվիդ փոթորկի հետևանքով 1979 թվականին արտադրությունը հասել է նվազագույնի` 15,700 տոննայի։ Այն բանից հետո, երբ արտաքին ֆինանսական աջակցությունը սկսեց վերականգնել ոլորտը, 1981 թվականին արտադրությունը բարձրացավ մինչև 27,800 տոննա, իսկ 1999 թվականին՝ 30,000 տոննա։ Բացի այդ, կան նաև այլ ապրանքներ, ինչպիսիք են ցիտրուսը, կոկոսը, կակաոն, բուսական յուղերը և էքստրակտները։

Գյուղատնտեսությանը բաժին է ընկնում ՀՆԱ-ի մոտ 20%-ը, այս ոլորտում աշխատում է աշխատուժի մոտ 40%-ը։ Գյուղատնտեսության արտահանումը 2001 թվականին կազմել է 19,1 միլիոն դոլար։ Բուսաբուծության մեծ մասն արտադրվում է փոքր տնտեսություններում, որոնց 9000 սեփականատերերը միավորված են մոտ 10 կոոպերատիվներում։ Կան նաև մի քանի խոշոր տնտեսություններ, որոնք արտադրում են հիմնականում բանան արտահանման համար։ Մյուս հիմնական մշակաբույսերը կոկոսն ու ցիտրուսային մրգերն են, որոնք աճեցվում են առևտրային քանակությամբ։ 1999 թվականի արտադրությունը ներառում էր կոկոս՝ 11000 տոննա, թուրինջ՝ 21000 տոննա; կիտրոն և լայմ՝ 1000 տոննա, նարինջ՝ 8000 տոննա։ Մրգերն ու բանջարեղենն արտադրվում են հիմնականում տեղական սպառման համար։

Անասնաբուծություն

Կան մոտ 2000 հեկտար (4900 ակր) արոտավայրեր, որոնք կազմում են ընդհանուր հողատարածքի 2.7%-ը։ Կղզին չի արտադրում բավարար միս, թռչնամիս կամ ձու տեղական սպառման համար, ուստի կենդանական ծագման արտադրանքի մեծ ներմուծում կա։ 2001 թվականին կար մոտավորապես 540 գլուխ խոշոր եղջերավոր անասուն, 9700 այծ, 7600 ոչխար և 5000 խոզ։ 2001 թվականին մսի արտադրությունը կազմել է 1300 տոննա եւ կաթ՝ 6100 տոնա։

Ձկնորսություն

Մինչ «Դեյվիդ» փոթորիկը մոտ 2000 հոգի վաստակում էր ափամերձ ջրերում ձկնորսությամբ զբաղվելով՝ տարեկան արտադրելով մոտ 1000 տոննա ձուկ և բավարարելով տեղական պահանջարկի միայն մեկ երրորդը։ Փոթորիկը ոչնչացրեց կղզու գրեթե բոլոր 470 ձկնորսական նավակները։ 2000 թվականին որսը կազմել է 1150 տոննա՝ 1991 թվականի 552 տոննայի դիմաց։

Դոմինիկայում կա համեմատաբար մեծ ձկնորսական արդյունաբերություն, սակայն այն արդիականացված չէ և գրեթե բացառապես սպասարկում է ներքին շուկան։ Թայվանական օգնության աջակցությամբ քաղցրահամ ջրով ծովախեցգետնի աճեցման հաջող փորձը զգալի քանակությամբ ծովախեցգետիններ է արտադրել ներքին և տեղական շուկաների համար։ Ճապոնիան աջակցություն է տրամադրել Ռոզոում ձկան վայրէջքի և վերամշակման գործարանին։

Անտառային տնտեսություն

Դոմինիկան փայտանյութի արդյունաբերության ներուժ ունի։ Մոտ 46,000 հեկտարը (110,000 ակր) դասակարգված է որպես անտառ, որը կազմում է ընդհանուր հողատարածքի 61%-ը։ 1962 թվականին կանադացի փորձագետները կատարեցին ուսումնասիրություն, որը ցույց տվեց, որ 40 տարվա ընթացքում կղզին կարող է տարեկան արտադրել 22000 խորանարդ մետր փայտանյութ։ Մինչ «Դեյվիդ» փոթորիկը տարեկան արդյունահանումը հասնում էր մոտ 7500 խորանարդ մետրի (265000 խորանարդ ֆուտ)։ Առևտրային անտառտնտեսությանը հատկացված է մոտ 280 հեկտար (690 ակր) պետական հող և մոտ 100 հեկտար (250 ակր) անտառային հողեր մասնավոր ձեռքերում։ Առևտրային արժեքավոր փայտերից են կարմրափայտ ծառը, կապույտ և կարմիր մահոն և տեքը։ Անտառային արտադրանքի ընդհանուր ներմուծումը 2000 թվականին կազմել է 10,3 մլն դոլար։

Հանքարդյունաբերություն

Դոմինիկայի հանքարդյունաբերության ոլորտը չնչին դեր խաղաց նրա տնտեսության մեջ։ Պեմզան կղզուց արտահանվող հիմնական ապրանքն էր, և Դոմինիկան արտադրում էր կավ, կրաքար, հրաբխային մոխիր և ավազ ու մանրախիճ՝ հիմնականում շինարարության արդյունաբերության համար։ Դոմինիկայում հանքարդյունաբերության որոշակի ներուժ կա, հատկապես կղզու հյուսիս-արևելքում, որտեղ ենթադրվում է, որ կան պղնձի հանքավայրեր։

Երկրորդային արդյունաբերություն

Դոմինիկայի փոքր արտադրական հատվածը գրեթե ամբողջությամբ կախված է գյուղատնտեսությունից, և կղզին ստեղծել է մի քանի հաջողակ արդյունաբերություններ, որոնք մասնագիտացած են օճառների և գյուղատնտեսական այլ ենթամթերքների մեջ։ Ամենամեծ արտադրողը Dominica Coconut Products-ն է, որը վերահսկվում է Colgate-Palmolive ընկերության կողմից, որը օճառ է արտադրում կոկոսից։ Գործարանը համաձայնագիր ունի տարեկան մոտ 3 մլն սալիկ օճառ վաճառելու Royal Caribbean Cruise Lines-ին։ Դոմինիկյան օճառը նույնպես արտահանվում է ողջ տարածաշրջանում, սակայն վերջերս բախվել է այլ տարածաշրջանային արտադրողների ուժեղ մրցակցությանը, հատկապես Ճամայկայի և Տրինիդադ և Տոբագոյի կարևոր արտահանման շուկաներում։

Լայմի և այլ ցիտրուսային մրգերի մշակման չորս գործարան կա. երկու շշալցման գործարան, երկու թորման գործարան, չորս փոքր կահույքի գործարաններ։ Դոմինիկան ջուր է արտահանում Կարիբյան ավազանի իր հարևաններին. Արտահանվում են նաև կոշիկ, ցեմենտի բլոկներ, կահույք, օճառ և լոգանքի պարագաներ։ Տնային արդյունաբերությունները արտադրում են կաշվե գործեր, կերամիկա և ծղոտե արտադրանք։

1990-ական թվականներից փոքր արտադրական ոլորտն ընդլայնվում է համեստ տեմպերով, ներառյալ էլեկտրոնիկայի հավաքումը, ռոմը, մոմերը և ներկերը։ Այժմ գործում է Թրաֆալգարի հիդրոէլեկտրակայանը՝ կղզին գործնականում էներգետիկ ինքնաբավ դարձնելով։ Արդյունաբերությունը կազմել է ՀՆԱ-ի 23%-ը 2001 թվականին։ Դոմինիկա դեռևս չի կարողացել ներգրավել զգալի թվով արտասահմանյան արտադրողների, մասամբ այն պատճառով, որ նրա աշխատավարձի դրույքաչափերը համեմատաբար բարձր են, և մասամբ այն պատճառով, որ նրա ենթակառուցվածքը հարմար չէ մեծածավալ արտադրության համար։ Ինչպես մյուս կղզիները, այն փորձում է ներգրավել ներդրողներին հարկային արտոնություններով և այլ ֆինանսական խթաններով, սակայն մի քանի օֆշորային արտադրական գործարաններ փակվել են իրենց անմաքս զիջումների ժամկետը լրանալուց հետո, որը սովորաբար տևում է 10 տարի։

Երրորդական արդյունաբերություն

Զբոսաշրջություն

Դոմինիկայի զբոսաշրջությունը հիմնականում կենտրոնացած է էկոտուրիզմի շուրջ։ Այն բաղկացած է արշավներից, թռչունների դիտումից, կիրճերից, կայակինգից և այլն։ Լինելով Կարիբյան Բնության կղզի, այն հավատարիմ է իր անվանը, քանի որ կան բազմաթիվ բացօթյա միջոցառումներ, որոնք հիմնված են բնության վրա։ COVID-19-ի ազդեցությամբ կղզին 2020 թվականի կեսերից դադարեցրել է իր կառնավալը և անկախության տոնակատարությունները, որոնք զբոսաշրջության ոլորտում նրա խոշորագույն ֆինանսական ներդրողներից երկուսն են։

Ֆինանսական ծառայություններ

Դոմինիկայի Համագործակցությունը վերջին տարիներին դարձել է խոշոր միջազգային ֆինանսական կենտրոն և արագորեն դառնում է աշխարհի խոշորագույն բանկային կենտրոններից մեկը, իսկ օֆշորային ծառայությունները դառնում են նաև նրա եկամտի հիմնական աղբյուրը։ Կան մի շարք ծառայություններ մատուցողներ։ Դրանք ներառում են համաշխարհային ֆինանսական հաստատություններ, այդ թվում՝ Scotiabank, Royal Bank of Canada, First Caribbean International Bank։

Ֆինանսական խոշորագույն ոլորտներն են «օֆշորային բանկային գործունեությունը, վճարումների մշակման ընկերությունները և ընդհանուր կորպորատիվ գործունեությունը»։ Ֆինանսական ծառայությունների ոլորտի կարգավորումը և վերահսկողությունը պատկանում է Դոմինիկայի Համագործակցության (FSU) ֆինանսական ծառայության ստորաբաժանմանը` ֆինանսների նախարարության վերահսկողության ներքո։

Սկսած 1990-ական թվականների վերջի կեսերից, օֆշորային ֆինանսական կենտրոնները, ինչպիսին է Դոմինիկայի Համագործակցությունը, ընկան ՏՀԶԿ-ի աճող ճնշման տակ՝ իրենց ենթադրաբար վնասակար հարկային ռեժիմների համար, որտեղ ՏՀԶԿ-ն ցանկանում էր թույլ չտալ, որ ցածր հարկային ռեժիմները առավելություն ունենան համաշխարհային ոլորտում։ ՏՀԶԿ-ն սպառնացել է Դոմինիկայի Համագործակցությանը և ֆինանսական այլ կենտրոններին դնել «սև ցուցակում» և պատժամիջոցներ կիրառել նրանց դեմ։ Դոմինիկայի Համագործակցությունը հաջողությամբ խուսափեց ՏՀԶԿ-ի սև ցուցակում ներառվելուց՝ պարտավորվելով կատարել կարգավորիչ բարեփոխումներ՝ բարելավելու թափանցիկությունը և սկսել ՏՀԶԿ անդամ երկրների հետ իրենց քաղաքացիների վերաբերյալ տեղեկատվության փոխանակումը։

Դոմինիկան փորձել է ընդլայնել իր բազան՝ ստեղծելով օֆշորային ֆինանսական ծառայություններ։ Մինչ այժմ համեմատաբար փոքր թվով օֆշորային բանկեր և այլ միջազգային բիզնես ընկերություններ գրանցվել են Դոմինիկայում, սակայն կառավարությունը փորձում է ավելի շատ գրավել՝ գրանցումը տնտեսապես և հեշտ դարձնելով։ Դոմինիկայի միջազգային բիզնես ընկերությունը (IBC) կարող է, օրինակ, ձևավորվել ինտերնետի միջոցով, և կառավարությունը նաև գործառնական լիցենզիաներ է տրամադրել ինտերնետ մոլախաղերի մի քանի ընկերությունների։

Տվյալներ

ՀՆԱ՝ գնողունակության համարժեքություն՝ $485 մլն (2006)

ՀՆԱ - իրական աճի տեմպ՝ 3,2% (2007)

ՀՆԱ - մեկ շնչի հաշվով. գնողունակության համարժեքություն - $3,800 (2005)

ՀՆԱ - կազմը ըստ ոլորտների.

• գյուղատնտեսություն՝ 17,7%
• արդյունաբերություն՝ 32.8%
• ծառայություններ՝ 49.5% (2004)

Աղքատության շեմից ցածր բնակչություն՝ 29% (2009)

Ընտանիքի եկամուտը կամ սպառումը ըստ տոկոսային մասնաբաժնի.

• ամենացածր 10%՝ NA%
• ամենաբարձր 10%՝ NA%

Գնաճի մակարդակը (սպառողական գներ) -0.1% (2005)

Աշխատուժ՝ 25000 (2000)

Աշխատուժ՝ ըստ զբաղմունքի.

• գյուղատնտեսություն՝ 40%
• արդյունաբերություն՝ 32%
• ծառայություններ՝ 28% (2000)

Գործազրկության մակարդակը` 23% (2003)

Բյուջե

եկամուտ՝ 73,9 մլն դոլար ծախսեր՝ $84,4 մլն (2001 թ.)

Արդյունաբերություն՝ օճառ, կոկոսի յուղ, զբոսաշրջություն, կոպրա, կահույք, ցեմենտի բլոկներ, կոշիկ

Արդյունաբերական արտադրության աճի տեմպը՝ -10% (1997)

Էլեկտրաէներգիա - արտադրություն՝ 80 մլն կՎտժ (2005)

Էլեկտրաէներգիա - արտադրություն ըստ աղբյուրի.

• հանածո վառելիք՝ 50%
• հիդրո։ 50%
• միջուկային։ 0%
• այլ՝ 0% (1998)

Էլեկտրաէներգիա – սպառում` 74,4 մլն կՎտժ (2005)

Էլեկտրաէներգիա - արտահանում. 0 կՎտժ (2005)

Էլեկտրաէներգիա - ներմուծում` 0 կՎտժ (2005)

Գյուղատնտեսություն, ապրանքներ՝

• բանան, ցիտրուս, մանգո, արմատային մշակաբույսեր, կոկոս, կակաո;
• անտառային և ձկնաբուծական ներուժը չի շահագործվում

Արտահանում` $94 մլն (2006)

ապրանքներ՝ բանան 50%, օճառ, դափնու յուղ, բանջարեղեն, գրեյպֆրուտ, նարինջ

գործընկերներ՝ Միացյալ Թագավորություն 24,8%, Ջամայկա 12,3%, Անտիգուա և Բարբուդա 9,8%, Գայանա 8,3%, Չինաստան 7,9%, Տրինիդադ և Տոբագո 5,4%, Սենթ Լուչիա 4,5% (2006)

Ներմուծումը՝ $296 մլն f.o.b. (2006)

ապրանքներ՝ արտադրական ապրանքներ, մեքենաներ և սարքավորումներ, սնունդ, քիմիական նյութեր

գործընկերներ՝ ԱՄՆ 25,3%, Չինաստան 22,7%, Տրինիդադ և Տոբագո 13,8%, Հարավային Կորեա 4,8% (2006)

Պարտք՝ արտաքին՝ 213 միլիոն դոլար (2004)

Տնտեսական օգնություն - ստացող՝ $15,17 մլն (2005)

Արժույթ՝ 1 Արևելյան Կարիբյան դոլար (EC$) = 100 ցենտ

Փոխարժեքներ՝ Արևելյան Կարիբյան դոլար մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց - 2.7 (2007), 2.7 (2006), 2.7 (2005), 2.7 (2004), 2.7 (2003)

Ֆինանսական տարի՝ հուլիսի 1 - հունիսի 30

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոմինիկայի տնտեսություն» հոդվածին։