Ալեքսանդր Վոլոդին

Ալեքսանդր Մոիսեևիչ Վոլոդին (իսկական ազգանունը՝ Լիֆշից, փետրվարի 10, 1919(1919-02-10), Մինսկ, Բելառուսական ԽՍՀ - դեկտեմբերի 17, 2001(2001-12-17) կամ դեկտեմբերի 6, 2001(2001-12-06), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան), ռուս դրամատուրգ, սցենարիստ և բանաստեղծ։ Ռուսական PEN կենտրոնի անդամ, «Դրամատուրգ» ամսագրի ստեղծագործական խորհրդի, Պետրոպոլի ալմանախի խմբագրական և հրատարակչական խորհրդի անդամ։ ՌԽՖՍՀ Վասիլիև եղբայրների անվան պետական մրցանակի (1981) և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի մրցանակի (2000) դափնեկիր։

Ալեքսանդր Վոլոդին
Ծնվել է	փետրվարի 10, 1919(1919-02-10)
Ծննդավայր	Մինսկ, Բելառուսական ԽՍՀ
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 17, 2001(2001-12-17) (82 տարեկան) կամ դեկտեմբերի 6, 2001(2001-12-06) (82 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան
Գերեզման	Կոմարովոյի գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	սցենարիստ, գրող, դրամատուրգ, արձակագիր և կինոռեժիսոր
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Կրթություն	Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ	և

Կենսագրություն

Ալեքսանդր Մոիսեևիչ Լիֆշիցը, հայտնի Ալեքսանդր Վոլոդին գրական կեղծանունով, ծնվել է Մինսկում, սակայն հինգ տարեկանից ապրել է Մոսկվայում՝ իր բժիշկ հորեղբոր հետ։ Մանուկ հասակում Ալեքսանդրը հետաքրքրվել է թատրոնով, հավանաբար Ալեքսեյ Դիկիի ստուդիայի դերասան իր ավագ եղբոր ազդեցության ներքո, սակայն, միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտ, որը թողել է վեց ամիս հետո։ Սերպուխովում ուսուցիչների վերապատրաստման դասընթացներն ավարտելուց հետո մեկ տարի ռուսաց լեզու և գրականություն է դասավանդել Մոսկվայի մարզի Վեշկի գյուղի դպրոցում։

1939 թվականին Վոլոդինն ընդունվել է Թատերական արվեստի ռուսական ինստիտուտի թատերական ֆակուլտետ, սակայն երկու ամիս անց զորակոչվել է բանակ։ Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ եղել է 440-րդ հաուբիցային հրետանային գնդի կապավոր և սակրավոր, մասնակցել է Արևմտյան, հետագայում՝ Բելառուսական ռազմաճակատում մղվող մարտերին, երկու անգամ վիրավորվել է, պարգևատրվել շքանշաններով և մեդալներով։

«… Արկի բեկորը մնացել էր սրտի մոտ»։ Միակ պարգևը՝ «Արիության համար» մեդալը, Ալեքսանդրը կորցրել է։ «Պատերազմից հետո ես ինչ-որ կերպ ընկճվել էի», - խոստովանել է Վոլոդինը։ - Հոգիս խամրել էր։ Եվ դադարեցի թատրոնը սիրել։ Առաջին բանը, որ արեցի պատերազմից հետո, շտապեցի Փոքր թատրոն։ Շողշողացող օթյակներ, դահլիճը լի էր շտաբի գեներալներով՝ հարուստ և գիրացած ...»:

«Եվ հանկարծ ես զգացի, որ դա թատրոն չէ, որ այդ արվեստից հեռու երևույթը թատրոն է ձևանում։ Իսկ թատրոնը զոհվեց պատերազմից։ Հետպատերազմյան շրջանը պարզվեց, որ երջանկություն չի բերել, այլ ինչ-որ ձանձրալի, վտանգավոր և տգեղ մի երևույթ։ Եվ չնայած ամեն ինչին, ես ինքս ինձ թախանձանք գրեցի. «Ամոթ է դժբախտ լինելը»։

Զորացրվելուց հետո Վոլոդինը չի վերադարձել Թատերական արվեստի ռուսական ինստիտուտ, այլ ընդունվել է կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտի սցենարական ֆակուլտետ և անմիջապես դարձել լեգենդ ուսանողների շրջանում. «Ինչ որ զինվորիկ, Լիֆշից ազգանունով, գրեց հուզիչ պատմվածք ընդամենը մեկ էջի վրա»։

Այնուհետև նրա ստեղծագործությունը տպագրվել է «Երիտասարդ Լենինգրադ» ալմանախում։ Ալեքսանդրը, ոգեշնչված նորությամբ, հրատարակչություն է գնացել իր վեցամյա որդու՝ Վոլոդյայի հետ։ Խմբագիրը, շփոթված, խոսել է հեղինակի անհարմար ազգանվան մասին և առաջարկել դառնալ Վոլոդին՝ ի պատիվ իր որդու։

Վոլոդինն ընդունվել է Կինեմատոգրաֆիայի համառուսաստանյան պետական ինստիտուտի սցենարական ֆակուլտետը, որն ավարտել է 1949 թվականին, սովորել է Եվգենի Գաբրիլովիչի արվեստանոցում, սակայն Վադիմ Յունակովսկուն և Ալեքսեյ Սազոնովին է համարում իր հիմնական ուսուցիչները։

Վոլոդինն ավարտել է Կինեմատոգրաֆիայի համառուսաստանյան պետական ինստիտուտը «կոսմոպոլիտիզմի դեմ պայքարի» արշավի ընթացքում և աշխատանք չունենալով, ստիպված տեղափոխվել է Լենինգրադ։ 1949 թվականից եղել է ՀաՄԿ (բ)Կ անդամ։

1949-1956 թվականներին աշխատել է Լենֆիլմ կինոստուդիայում, որպես խմբագիր, այնուհետև՝ սցենարիստ, 1956-1957 թվականներին եղել է ավագ խմբագիր և Լենֆիլմ կինոստուդիայի գեղարվեստական խորհրդի անդամ։

Առաջին պիեսներ

50-ականների սկզբից Ալեքսանդր Վոլոդինը պատմվածքներ է գրել։ 1954 թվականին լույս է տեսել նրա առաջին ժողովածուն՝ «Պատմվածքներ» գիրքը։ Հետո եղել է վերադարձ թատրոն։ Որպես դրամատուրգ՝ Վոլոդինն իր դեբյուտը ունեցել է 1956 թվականին՝ «Գործարանի աղջիկ» պիեսով։ Նրա հերոսուհի Ժենյա Շուլժենկոն ըմբոստանում է կեղծիքի և պայքարում անարդարության դեմ։ Գեորգի Տովստոնոգովը վերցրել է ներկայացումը, և անմիջապես նրան Վոլոդինի հետ կանչել են շրջանային կուսակցական կոմիտե։ «Ինչու՞ է այդ կինը միայնակ։ Այո, բացի այդ, նա երգում է ինչ-որ անհասկանալի երգ. «Սիրելիս, տար ինձ քեզ հետ»։ Ի՞նչ է դա՝ սոցիալիստական ռեալի՞զմ։ Դա մեզ մոտ չի կարող լինել»։

1956 թվականին Ստավրոպոլի թատրոնում և Խորհրդային բանակի կենտրոնական թատրոնում բեմադրված ներկայացումն այն մասին էր, թե ինչպես է կոլեկտիվը ջարդում իրեն դիմադրած անձին, որն էլ բուռն քննարկում առաջացրեց «Թատրոն» ամսագրի էջերում։ Այնուամենայնիվ, «Գործարանի աղջիկը» հաջողությամբ ներկայացվեց Մոսկվայի, Լենինգրադի և ԽՍՀՄ այլ քաղաքների, ինչպես նաև արտասահմանի բազմաթիվ թատրոններում։

Սկսնակ դրամատուրգի երկրորդ պիեսը՝ « Հինգ երեկո»-ն, բեմադրել է Դրամատիկական մեծ թատրոնը։ Զինաիդա Շարկոն, ով դարձել է առաջին լեգենդար վոլոդինյան Թամարան, պատմել է, թե ինչպես է հեղինակը թատերախմբի առջև կարդում իր պիեսը. «Հինգ րոպեն մեկ նա կանգ էր առնում և ասում. «Ես ահա սա կճշտեմ և սա կճշտեմ … О, ինչ վատ է սա։ Ես… խոսք եմ տալիս, որ դա կճշտեմ»։ Ահա այդպես նա ընթերցեց ողջ պիեսը ներողություն խնդրելով, որ այդքան վատ է գրել»։

Գեորգի Տովստոնոգովի բեմադրած ներկայացումը իսկական իրադարձություն է դարձել թատերական կյանքում։ Տարիներ անց Անատոլի Էֆրոսը հիշել է. «Ես նախկինում չէի մտածել, որ հատուկ ներկայացման համար կարելի է մեկնել այլ քաղաք։ Բայց բոլոր նրանք, ովքեր եկել էին լենինգրադցիները, և՛ մոսկվացիները այնպիսի եռանդով և այնպիսի վրդովմունքով էին խոսում Տովստոնոգովի մոտ «Հինգ երեկո» պիեսի մասին, որ պարզապես անհնար էր չգնալ ... ես հիացմունքով դիտեցի որքան անսովոր պարզ միջոց է ձեռք բերվել բարձր հուզական և իմաստային ազդեցություն»։

Եթե Տովստոնոգովի «Հինգ երեկո»-ն հայտնություն է դարձել հենց դրամատուրգի համար, ապա Սովրեմեննիկում պիեսի բեմադրությունը հիասթափեցրել է նրան։ Օլեգ Եֆրեմովը, ով բեմադրել է ներկայացումը և խաղացել Իլյինի դերը, սովորական անմիջականությամբ հայտարարել է, որ ինքը չի գրել այդ գռեհկությունը»։ Հակառակորդները դրամատուրգին մեղադրել են իրականությունը խեղաթյուրելու, հոռետեսության և մանր թեմաների, «փոքր մարդկանց և չլուծված ճակատագրերի» անառողջ հետաքրքրության մեջ, նույնիսկ Դրամատիկական մեծ թատրոնի գեղարվեստական խորհրդում ոչ բոլորն են ընդունել ներկայացումը։

Վոլոդինի երրորդ պիեսը՝ «Հյուրընկալվելիս և տանը» կատակերգությունը ոչ այնքան հաջող և բավականին ուրվագծային է եղել. բեմադրել է Ա. Էֆրոսը Երմոլովի անվան թատրոնում, այն այլևս երբեք չի բեմադրվել և պարզվել է, որ դա դրամատուրգի չսիրված զավակն էր։ Հետագա պիեսները՝ «Իմ ավագ քույրը» (առաջինը բեմադրվել է ԴՄԹ- ում) և «Նշանակում», նույնպես գտել են եռանդուն կողմնակիցներ, առաջին հերթին հանդիսատեսներ և սկզբունքային հակառակորդներ։ Հանձինս Վոլոդինի նրանք գտել են իրենց դրամատուրգին. Գեորգի Տովստոնոգովը Դրամատիկական մեծ թատրոնում և Օլեգ Էֆրեմովը՝ «Սովրեմեննիկ»-ում, որտեղ, բացի «Հինգ երեկոներ»-ից, ներկայացվել են «Իմ ավագ քույրը» և «Նշանակում»-ը։ «Նշանակում» պիեսում Վոլոդինը պատմում է մի բարեվարք մարդու մասին, ով թուլության պահին հրաժարվում է բարձր պաշտոնից, բայց երբ տեսնում է իր իրավահաջորդին, հասկանում է, ինչպես գրել է Ն.Կրիմովան, որ ազնիվ տաղանդի սոցիալական պասիվությունը զարգացնում է միջակության էներգիան, մեծացնում է ամեն մեկի իներտ և հետամնաց «սոցիալական» կշիռը։ Բեմադրելով այս ներկայացումը 1963 թվականին և խաղալով գլխավոր դերը՝ Եֆրեմովը լիովին արդարացրել է իրեն դրամատուրգի առաջ, իսկ ներկայացումը դարձել է թատերական իրադարձություն և ոչ միայն թատերական կյանքում։ Այնուամենայնիվ, 60-ականների կեսերին Տովստոնոգովը, որը բազմաթիվ էջեր է նվիրել Վոլոդինի պաշտպանությանը իր «Ռեժիսորի մասնագիտության մասին» գրքում, ստիպված է եղել հավաստել «Վոլոդինի՝ որպես դրամատուրգի կատարելագործմանը նպաստելու փոխարեն, մենք ամեն ինչ արեցինք, որպեսզի նա պարզապես հեռանա թատրոնից»։

Ճանաչում

Ալեքսանդր Վոլոդինը կինոմատոգրաֆիայում իր դեբյուտը կատարել է դեռևս 1962 թվականին որպես «Անցյալ ամառ» կարճամետրաժ ֆիլմի սցենարիստ։ Երկրորդը, որի համար Վոլոդինը սցենար է գրել, դա Ալեքսանդր Միտտայի «Զանգում են, դուռը բացեք» ֆիլմն է, որը 1966 թվականի Վենետիկի միջազգային կինոփառատոնում արժանացել է «Սուրբ Մարկոսի Ոսկե առյուծ» մրցանակի։

Երկրում մթնոլորտը փոխվել է, ընկալումները փոխվել են, և Գեորգի Նաթանսոնի 1966 թվականի «Իմ ավագ քույրը» պիեսի էկրանավորումը կարծիքների նույն բախումը չի առաջացրել, ինչպես մյուս, ավելի ուշ էկրանավորումները, ներառյալ Նիկիտա Միխալկովի «Հինգ երեկո»-ն։ Այն, որ Վոլոդինի պիեսների ֆիլմային տարբերակները հաջողված են եղել, թատերագետ Ա. Վարլամովան դա պատահականություն չի համարում։ «Նա միշտ ունեցել է «առօրյա կյանքի հոսքի» լեյտմոտիվ, որը սկզբունքորեն կարևոր է կինոմատոգրաֆիայի պոետիկայի համար, որի մեջ ընկղմված են Վոլոդինի կերպարները՝ կամ ազատվելով գերությունից, այնուհետև նորից հայտնվելով իր ընթացքի մեջ։ Ավելի շուտ, ծանր առօրյա մարմնավորման մեջ չկա «առօրյա կյանք», այլ տրվում է դրա լակոնիկ երաժշտական, մեղեդային բանաձևը»։ Կինոմատոգրաֆիայում ճանաչում ստանալով՝ Ալեքսանդր Վոլոդինը վերադարձել է թատրոն 70 -ականների սկզբին՝ գրելով «Մի բաժանվեք ձեր սիրելիից» (բեմադրվել է 1972 թվականին, Սովրեմեննիկում) և «Դուլսինեյա Տոբոսսկայա»-ն պիեսները, որոնցով Օլեգ Եֆրեմովը դեբյուտ է ունեցել 1971 թվականին Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոնում, որպես ռեժիսոր և դերասան՝ խաղալով Տխուր պատկերի ասպետի կերպարը։ «Դուլսինեյա Տոբոսսկայա» պիեսի հիման վրա Գենադի Գլադկովը ստեղծել է համանուն մյուզիքլը, որը 1973 թվականին Իգոր Վլադիմիրովը բեմադրել է Լենինգրադի քաղաքային խորհրդի թատրոնի բեմում (գլխավոր դերում՝ Ալիսա Ֆրեյնդլիխ), մյուզիքլն իր հերթին 1980 թվականին էկրանավորել է Սվետլանա Դրուժինինան։

Միաժամանակ, Վոլոդինը շարունակել է աշխատել կինոյում. Սերգեյ Գերասիմովը նրա սցենարով նկարահանել է «Դուստրեր և մայրեր» ֆիլմը, իսկ Գեորգի Դանելիան՝ հանրահայտ «Աշնանային մարաթոն»-ը։ Բացի պիեսներից և սցենարներից, Ալեքսանդր Վոլոդինը գրել է բանաստեղծություններ և արձակ՝ հիմնականում հուշագրական բնույթի։

Վոլոդինը միշտ վրդովվել է, երբ ասում են, որ ինքը գրում է սոցիալական թեմաներով. «Ես պարզապես պատմում եմ այն մարդկանց մասին, ովքեր միմյանց երջանկություն են պարգևում։ Զուսպ, հանգիստ, բայց միակ իրական երջանկությունը։ Գրողը տանի ղեկավարներին, կուսակցական կոմիտեներին՝ մարդիկ իրենք էլ կարող են երջանիկ լինել։ Միայն նրանք երբեմն վախենում են այդ երջանկությունից, քանի որ նրանցից առաջ կա՛մ դժբախտություն, կա՛մ երկար սպասում է լինում, կա՛մ երկուսն էլ միասին։ Հանկարծ, բոլորովին անսպասելիորեն, ձեր էության մեջ կներթափանցի այնպիսի զգացում, որ ինչ-որ մեկը ձեզ համար թանկ է կամ որ ինչ-որ լավ բան է տեղի ունեցել ձեր հոգում կամ սիրելիների հոգում։ Երջանկությունը արագ անցողիկ պահ է։ Իսկ դժբախտությունը երկարատև է, անհաղթահարելի, նման է հիասթափության։ Եվ դեռ դուք երջանկություն եք ակնկալում, այն նույնիսկ ավելի պարզ է դառնում դժբախտությունից հետո։ Սա արև է ամպրոպից հետո։ Մի անգամ ես գրել էի «Երկար ու երկարատև մահը օրեր է խլում կարճատև առատաձեռն կյանքից»։ Կյանքը նման է հիշողության»։

Վոլոդինը չի կարողացել լուծել իր խնդիրները, ապրել է աշխատավարձից մինչև աշխատավարձ և դառը կատակ է արել այդ մասին. «Ես կարող էի գրել ապուշի կյանքի մասին»։

«Հավանաբար, ինչ-որ մեկը այլ կերպ է տեսել այս մեծ դրամատուրգին։ Բայց ինձ համար նա միշտ նույն մոխրագույն կոստյումով էր, կոպիտ գործվածքի սվիտերով, մաշված վերարկուով, իսկ գլխին սովորական գլխարկի փոխարեն ինչ-որ մորթե գլխարկ, - հիշում է գրող Վալերի Պոպովը։ Կարծում եմ, որ նա կարող էր ավելի պարկեշտ հագնվել։ Բայց Ալեքսանդր Մոյիսեևիչը ասել է. «Ես չեմ ուզում լինել մարդ լիմուզինից։ Ես ուզում եմ լինել այնպիսին, կարծես ինձ հենց նոր են դուրս շպրտել տրամվայից»։

1999 թվականին դրամատուրգը ստացել է «Տրիումֆ» մրցանակ և 50,000 դոլար։ Նա խոստովանել է, որ երբեք դոլար չի տեսել, առավել ևս օգտվել է դրանից. «Ինձ համար «Տրիումֆ»-ն անընդունելի է։ Ինձ ավելի համեստ բան է պետք։ Ես գրող չեմ։ Ես նախադասություն չեմ կազմում, ես պարզապես խոսում եմ։ Եվ ես արտասանական երանգավորում ունեմ»։

2001 թվականի դեկտեմբերին Վոլոդինը հոսպիտալացվել է։ Նրա ընկերը՝ գրող Իլյա Շտեմլերը, հիշում է.

Ես հավաքեցի պարենամթերքի փաթեթը և գնացի նրա մոտ։ Ես չգիտեմ, թե ինչպես է հիմա, բայց այն ժամանակ դա սարսափելի հիվանդանոց էր։ Ջարդված զգեստապահարան, միջանցքներում ոչ մի բուժքույր չկար։ Երկտեղանի սենյակ. Սաշան պառկած է՝ երեխայի պես փաթաթված, գունդուկծիկ, ծածկված մահուդե վերմակով, դեմքը դեպի պատը քնած էր։ Ես նայեցի շուրջս։ Մահճակալի մոտ կար կես շիշ կեֆիր, չոր հաց, քարթու բուլկի։ Մկները վազվզում են հատակի տակ։ Երկրորդ մահճակալը դատարկ էր՝ ժանգոտ զսպանակներ, փաթաթված ներքնակ։ Արթնացնել Սաշային, թե ոչ։ Ես որոշեցի, որ հիվանդ մարդու համար քունը նույնպես բուժում է։ Ես ձայներ լսեցի և դուրս եկա միջանցք, անկյունում կանանց հիվանդասենյան էր։ Երեք հիվանդ կին նստած զրուցում էին։ «Աղջիկներ, աղ ունե՞ք»։ - «Կա»։ Նրանք ինձ աղ տվեցին։ «Գիտե՞ք, թե ով է դիմացի հիվանդասենյակում»։ «Ինչ-որ ծերունու բերեցին գիշերը շտապ օգնության մեքենայով»։ «Դա Ալեքսանդր Մոիսեևիչ Վոլոդինն է»։ Ոչ մի արձագանք։ «Դուք հավանաբար տեսել եք «Հինգ երեկո»-ն և «Աշնանային մարաթոն»-ը։ Նա սկսեց թվարկել Վոլոդինի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված ֆիլմերը։ Նրանք ձեռքերն իրար զարկեցին։ «Իսկապես այդպիսի մարդ կա՞ այս հիվանդանոցում»։ «Դուք հոգ կտանե՞ք նրա մասին։ Վաղը ես նրան կարող եմ տեղափոխել այստեղից»։ «Այո հաստատ»։ Վերադարձա Վոլոդինի մոտ և որոշ ժամանակ նստեցի, նա չարթնացավ, և ես դուրս եկա։ Առավոտյան զանգահարեցի, որպեսզի լուծեմ այլ հիվանդանոց տեղափոխելու հարցը, բայց նա գիշերն արդեն մահացել էր։ Դա տեղի էր ունեցել դեկտեմբերի 17-ին. Վոլոդինը 82 տարեկան էր։

Ալեքսանդր Մոիսեևիչը մահացել է 2001 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Սանկտ Պետերբուրգում։ Թաղված է Սանկտ Պետերբուրգի մոտակայքում գտնվող Կոմարովսկոյե գերեզմանատանը։ Նրա կողքին թաղված է կինը՝ Ֆրիդա Շիլիմովնա Լիֆշիցը (1918-2003)։

Ստեղծագործություններ

Վիկտոր Ռոզովի պես, Վոլոդինը վաթսունականների սերնդի դրամատուրգ էր և իր պիեսներում հակադրվում էր ստալինյան դարաշրջանի դրամատուրգիայի միտումներին, որոնցում դրական հերոսը միշտ պաշտպանում էր հավաքական շահերը, մինչդեռ միայն բացասական կերպարը կարող էր հակասության մեջ մտնել կոլեկտիվի հետ։ Իր պիեսների սյուժեները, որոնք նա վերցրել էր առօրյա կյանքից, Վոլոդինը, սկսած «Գործարանի աղջիկը» պիեսից, միշտ եղել է այն անձի կողքին, ով դեմ է գնացել հոսանքին, ընդվզելով ընդհանուր ընդունվածի դեմ ՝ դրանով իսկ բացահայտելով սոցիալական, բարոյական և ժամանակակից հասարակության հոգեբանական հակամարտությունները։

Պիեսներ

• «Գործարանի աղջիկը» (Ստավրոպոլի թատրոն, 1956),
• «Հինգ երեկո» (Մ. Գորկու անվան դրամատիկական մեծ թատրոն, 1959),
• «Հյուրընկալվելիս և տանը» (Մ. Ն. Երմոլովայի անվան թատրոն, 1960),
• «Իմ ավագ քույր» (Մ. Գորկու անվան դրամատիկական մեծ թատրոն, 1961),
• «Իդեալիստը» (1962),
• «Նշանակում» («Սովրեմեննիկ», 1963),
• «Կաստրուչչա» (1966),
• «Դուլսինեյա Տոբոսսկայա» (Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոն, 1971),
• «Մի բաժանվիր քո սիրելիներից» (Լենինգրադի Լենինյան Կոմերիտմիության անվան թատրոն, 1972),
• «Մայրեր և դուստրեր» (1974),
• «Երկու նետեր» (1980),
• «Մողեսը» (Մոսկվայի Մայակովսկու անվան թատրոն, 1981),
• «Շիկահերը» (Գորկու անվան դրամատիկական մեծ թատրոն, «Կինովիպակ մեկ ընդմիջումով» վերնագրով, 1984),
• «Հիսուսի մայրը» (1962)։

Նշանավոր բեմադրություններ

«Գործարանի աղջիկը»

• 1956 – Ռուսական բանակի կենտրոնական ակադեմիկական թատրոն։ Բեմադրությունը՝ Բ. Ա. Լվով-Անոկինի։ Լյուդմիլա Ֆետիսովան՝ Ժենյա Շուլժենկոյի դերում

«Հինգ երեկո»

• 1959 - Գորկու անվան դրամատիկական մեծ թատրոն։ Բեմադրությունը՝ Գեորգի Տովստոնոգովի, նկարիչ՝ Վ. Լ. Ստեպանով, երաժշտական մշակումը՝ Ն. Յա. Լյուբարսկու։ Դերերը կատարել են՝ Թամարա - Շարկո, Սլավա - Կիրիլ Լավրով, Իլյին - Եֆիմ Կոպելյան, Կատյա - Լյուդմիլա Մակարովա, Զոյա - Վ. Նիկոլաևա, Տիմոֆեև - Վսեվոլոդ Կուզնեցով և Պավել Լուսպեկաև։ Պրեմիերան՝ մարտի 6 -ին,
• 1959 - «Սովրեմեննիկ»։ Բեմադրությունը՝ Օ. Եֆրեմովի և Գալինա Վոլչեկի, նկարիչ՝ Յու. Գորոխով, կոմպոզիտոր՝ Միխայիլ Զիվ, դերերը կատարել են՝ Թամարա - Լ. Տոլմաչևա, Իլյին - Օ. Եֆրեմով, Սլավա - Օլեգ Տաբակով, Կատյա - Նինա Դորոշինա,

«Իմ ավագ քույրը»

• 1961 - Գորկու անվան դրամատիկական մեծ թատրոն։ Ռեժիսոր՝ Գեորգի Տովստոնոգով, նկարիչ՝ Վ. Լ. Ստեպանով, ռեժիսոր՝ Ռ. Ա. Սիրոտա, կոմպոզիտոր՝ Ն. Յա. Լյուբարսկի, դերերը կատարել են՝ Նադիա - Տատյանա Դորոնինա, Լիդա - Ելենա Նեմչենկո, Ուխով - Եվգենի Լեբեդև, Վոլոդյա - Իվան Կրասկո, պրեմիերան կայացել է դեկտեմբերի 29-ին,
• 1962 - «Սովրեմեննիկ»։ Բեմադրությունը՝ Բորիս Լվով-Անոխինի։ Նկարիչ Բ. Մեսերեր,

«Նշանակում»,

• 1963 - «Սովրեմեննիկ»։ Բեմադրությունը՝ Օ. Եֆրեմովի, նկարիչ՝ Բ. Մեսսերեր, կոմպոզիտոր՝ Միքայել Թարիվերդիև, Լյամինի դերում՝ Օ. Եֆրեմով,
• 1978 - Դրամատիկական փոքր թատրոն։ Բեմադրությունը՝ Լև Դոդինի, նկարիչ՝ Մ. Կիտաև,

«Գրամոլը»

• 2014 - Վ. Ֆ. Կոմիսարժևսկու անվան թատրոն։ Բեմադրությունը՝ Ալեքսանդր Բարգմանի, նկարիչ Ա. Գումարով, կոմպոզիտոր Յու. Գոմբերգ-Սոբոլև, հագուստների նկարիչ՝ Նիկա Վելեգժանինով, գլխավոր դերերում՝ Աննա Վարդանյան և Սերգեյ Բիզգու։

Կինոսցենարներ

• 1962 - Անցյալ ամառ (կարճամետրաժ),
• 1965 - Զանգում են, բացեք դուռը,
• 1965 - Ատամնաբույժի արկածները,
• 1966 - Ավագ քույր,
• 1967 - Պատահար, որը ոչ ոք չնկատեց,
• 1967 - Աճպարարը,
• 1974 - Դուստրեր-մայրեր,
• 1977 - Դիմանկար անձրևով,
• 1977 - Զգացմունքների շփոթություն,
• 1978 - Աշնանային զանգեր,
• 1978 - Հինգ երեկո (Ալեքսանդր Ադաբաշյանի և Նիկիտա Միխալկովի հետ միասին),
• 1979 - Աշնանային մարաթոն,
• 1979 - Մի բաժանվեք ձեր սիրելիներից,
• 1980 - Նշանակում,
• 1980 - Դուլսինեյա Տոբոսսկայա,
• 1982 - Արցունքները թափվում էին (Գեորգի Դանելիայի և Կիր Բուլիչովի հետ միասին),
• 1983 - Գրամոլը,
• 1989 - Երկու նետ։ Քարե դարի դետեկտիվ,
• 1989 - Սիրանո դե Բերժերակ,
• 1990 - Հիսուսի մայրը,
• 1991 - Նվաստացածները և վիրավորվածները,
• 1993 - Նաստյա (Գեորգի Դանելիայի և Ալեքսանդր Ադաբաշյանի հետ միասին)։

Կինոռեժիսոր

• 1967 - Միջադեպ, որը ոչ ոք չնկատեց։

Մրցանակներ և պարգևներ

• «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» III աստիճանի շքանշան (1999 թվականի նոյեմբերի 22) - պետությանը մատուցած ծառայությունների համար, մեծ ներդրում ժողովուրդների միջև բարեկամության և համագործակցության ամրապնդման գործում, մշակույթի և արվեստի բնագավառում երկար տարիների բեղմնավոր գործունեություն,
• Հայրենական պատերազմի I աստիճանի շքանշան (1985 թվականի ապրիլի 6),
• «Խիզախության համար» մեդալ (1942 թվականի նոյեմբերի 15),
• «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի նկատմամբ տարած հաղթանակի համար» մեդալ,
• Վասիլիև եղբայրների անվան ՌԽՖՍՀ պետական մրցանակ (1981)՝ «Աշնանային մարաթոն» ֆիլմի սցենարի համար,
• Գրականության և արվեստի բնագավառում Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի մրցանակ 1999 (17 փետրվարի, 2000),
• Համառուսաստանյան կինոփառատոնի մրցանակ «Մրցանակներ մանկական ֆիլմերի համար» անվանակարգում (1978),
• Ցարսկոյե Սելոյի գեղարվեստական մրցանակ (1994),
• «Պետերբուրգի կենդանի լեգենդը» տիտղոս,
• Ռուսական հեղինակային ընկերության հյուսիս-արևմտյան մասնաճյուղի մրցանակ (1995),
• «Ոսկե դիմակ» «Պատիվ և արժանապատվություն» անվանակարգում (1997),
• Անդրեյ Սինյավսկու անվան մրցանակ «Գրականության մեջ առատաձեռնության և ստեղծագործական վարքի համար» (1999),
• «Օգոնյոկ» ամսագրի մրցանակ (1989),
• «Հյուսիսային Պալմիրա» մրցանակ (2000),
• «Տրիումֆ» մրցանակ (1999),
• Ստանիսլավսկու անվան միջազգային մրցանակ (2001)։

Հիշատակ

• Սանկտ Պետերբուրգում, Բոլշայա Պուշկարսկայա փողոցի թիվ 44 տան պատին, որտեղ (բն. No 28) ապրել է Վոլոդինը, ռեժիսոր Ալեքսանդր Բոլոնինի և գրող Իլյա Շտեմլերի նախաձեռնությամբ և խնդրանքով 2004 թվականի փետրվարի 10-ին բացվել է հուշատախտակ (հեղինակներ` քանդակագործ Գրիգորի Յաստրեբենեցկի և ճարտարապետ Տատյանա Միլորադովիչ)։
• Սանկտ Պետերբուրգի «Օստրով» դրամատիկական թատրոնի նախաձեռնությամբ նախատեսվում է Մատվեևսկու պուրակում կանգնեցնել Վոլոդինի հուշարձանը։ Հուշարձանի նախագիծը ստեղծվել է քանդակագործ Ի. Ֆրոլովի և նկարիչ Գ. Դ. Յաստրեբենեցկու կողմից։
• Պետերբուրգի «Օստրով» դրամատիկական թատրոնում գործում է «Վոլոդինի հյուրասենյակ» թանգարանը։
• 2007 թվականին Մոսկվայի Տաբակերկա թատրոնի մուտքի մոտ տեղադրվել է Վոլոդինի, Վիկտոր Ռոզովի և Ալեքսանդր Վամպիլովի համատեղ հուշարձանը։
• Ամեն տարի Սանկտ Պետերբուրգում անցկացվում է «Հինգ երեկո» փառատոնը` նվիրված Վոլոդինի հիշատակին։
• 2019 թվականին Սմոլենկա գետի գետաբերանում գտնվող պուրակը կոչվել է Վոլոդինի անունով։

Վոլոդինի ստեղծագործությունների հրապարակումներ

• Пьесы и сценарии — для театра и кино. — М., 1967;
• Портрет с дождём. — Л.: Советский писатель, 1980. — 240 с. — 30 000 экз.;
• Осенний марафон. — Л., 1985; М.: Эксмо, 672 с. — 5000 экз. — (Русская классика XX века). — ISBN 5-699-11863-2; Л.: Советский писатель; Ленинградское отделение. — 360 с. — 30 000 экз.
• Одноместный трамвай. Записки несерьёзного человека. — М.: Правда, 1990. — 48 с. — (Библиотека «Огонёк»). — 150 000 экз.;
• Так неспокойно на душе: Записки с отступлениями. — СПб.: Советский писатель, 1993. — 125 с. — ISBN 978-5-265-02298-1, ISBN 5265022988;
• Монологи. — СПб.: Библиополис, 1995;
• Избранное. В 2 кн. — СПб.: Петрополь;
• Попытка покаяния. — СПб.: Петрополь, 1998; Издательство Фонда русской поэзии. — 128 с. — 2000 экз. — ISBN 5-89108-040-0;
• Неуравновешенный век: Стихи. — СПб.: Петербургский писатель, 1999 и др.;
• Мать Иисуса / Издательство Фонда русской поэзии, Гуманитарная академия. — 64 с. — 1000 экз. — ISBN 5-93762-020-8;
• С любимыми не расставайтесь!: Авторский сборник. — М.: Эксмо. — 672 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-699-54962-7; Екатеринбург: У-Фактория. — 736 с. — 10 000 экз. — (Гласные). — ISBN 5-9709-0005-2;
• Пьесы. Сценарии. Рассказы. Записки. Стихи: Авторский сборник / Сост. Л. Быков. — Екатеринбург: У-Фактория. — (Зеркало. XX век). — 15 000 экз. — ISBN 5-89178-123-9, ISBN 5-89178-078-X;
• Для театра и кино. — М.: Искусство, 1967. — 312 с. — 15 000 экз.;
• Володин А. М., Якимчук Н. Записки нетрезвого человека / Издательство Фонда русской поэзии. — 132 с.
• Простите, простите, простите меня: Стихотворения / Подг. Е. Гушанская, И. Кузьмичев; ред. С. Князев. — СПб.: Симпозиум, 2019. — 576 с.

Գրականություն

• Кардин В. Бегство с ярмарки тщеславия // Лехаим. — 2004. — № 8 (148).

• Дмитревская М. Ю. О Володине. Первые воспоминания. Антология. В 2 книгах. — СПб.: Петербургский театральный журнал, 2006. — 208 с. — 2000 экз. — ISBN 5-902703-04-2, 5-902703-08-5

Արտաքին հղումներ

• Пьесы Володина на сайте «Библиотека драматургии»
• Стихи Володина на сайте «Davar»
• Стихи Володина на сайте журнала «Октябрь»
• Жизнеописание Володина на сайте Общества некрополистов
• Театральный фестиваль им. А. Володина «Пять вечеров». Стихи, пьесы, киносценарии Александра Володина. Фотографии и воспоминания.
• Берг М. Умер Александр Володин
• Александр Володин: «Жалость и стыд — вот что я вынес с фронта». Интервью 2001 года Արխիվացված 2021-10-10 Wayback Machine
• Шевелёв И. Беседа с Александром Володиным // Общая газета. — 1997. — № 17.
• Крыщук Н. Шестой вечер, или неоконченный разговор с Александром Володиным // «Первое сентября», газета. — 2014. — № 3.