Օտար լեզվի սինդրոմ
Օտար լեզվի սինդրոմ (անգլ.՝ Foreign accent syndrome), հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն, որի դեպքում հիվանդը իր մայրենի լեզվով հաղորդակցվում է` օգտագործելով որևէ օտար լեզվի արտասանական և շարադասական կանոնները[1]։ Ընդ որում, այնպիսի օտար լեզվի, որին նա երբեք ծանոթ չի եղել։
| Օտար լեզվի սինդրոմ | |
|---|---|
| Տեսակ | հիվանդություն |
| Բժշկական մասնագիտություն | հոգեբուժություն և նյարդաբանություն |
Օտար լեզվի համախտանիշի առաջացման հիմնական պատճառն է կաթվածը[1]։ Այլ պատճառներից են գլխի վնասվածքը[1], միգրենը[2], զարգացման արատները[3]։ Հիվանդությունը հայտնաբերվել է 1907 թվականին[4]։ 1941-2009 թվականների ընթացքում հիվանդության 62 դեպք է գրանցվել[3]։
Հիվանդության հիմնական ախտանշանը խեղաթյուրված արտասանողական համակարգն է։ Մեծ մասամբ այս հիվանդությունն ունեցող մարդիկ բացարձակապես և ճշգրտորեն հստակ ակցենոտվ չեն խոսում։ 2010 թվականին մի լուր տարածվեց, ըստ որի մի խորվաթ կոմայից դուրս գալուց հետո սկսել է խոսել գերմաներեն[5]։ Այժմ անհայտ է, թե արդյո՞ք վերականգնվելուց հետո նա շարունակել է խոսել գերմաներեն։
2012 թվականին բրիտանացի երգիչ Ջորջ Մայքլը պնդում էր, որ երեք շաբաթ տևած կոմայից դուրս գալուց հետո նա որոշ ժամանակ խոսել է Ուեսթ Քանթրիի հնչերանգով (անգլ.՝ West Country English)[6]:
Պատմություն խմբագրել
Առաջին անգամ հիվանդությունը նկարագրել է ֆրանսիացի նյարդաբան Պիեռ Մարին (ֆր.՝ Pierre Marie) 1907 թվականին[4]։ Իսկ ավելի ուշ` 1919 թվականին[7], հիվանդության մասին հիշատակվել է նաև չեխական հետազոտություններում։ Մեկ այլ դեպք գրանցվել է Նորվեգիայում 1941 թվականին։ Աստրիդ Լ. անունով երիտասարդ աղջիկը ստացել էր գլխի վնսավածք օդային հարձակման ժամանակ։ Արդյունքում ապաքինվելուց հետո նա սկսեց խոսել խիստ արտահայտված գերմանական ակցենտով, և նրա բոլոր նորվեգացի ծանոթները սկսեցին նրանից խուսափել[8][9]։
Ախտանիշեր խմբագրել
Անփորձ մարդու մոտ երբեք չի առաջանա կասկած, որ իր դիմացինը տառապում է այս հիվանդությամբ։ Նրա մոտ ուղղակի կստեղծվի այնպիսի տպավորություն, թե տվյալ անձը խոսում է իր մայրենի լեզվով, բայց այլ օտար լեզվի ակցենտով։ Օրինակ, անգլախոս ամերիկացին կարող է հնչել այնպես, որ կթվա, թե նա խոսում է հարավարևելյան անգլիական ակցենտով։ Կամ բնիկ բրիտանացին` նյույորքյան ամերիկյան ակցենտով։ Այնուամենայնիվ, Օքսֆորդի համալսարանի գիտնականների կատարած հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ տարիներ շարունակ ընդունված կարծիքը, ըստ որի օտար լեզվի սինդրոմ ունեցող մարդիկ առանց դժվարության են այդպես խոսում և իրենց մոտ այն տպավորությունն է, որ իրենց խոսքը խեղաթյուրված, սխալ է։ Նշվում է, որ իրականում գլխուղեղի որոշ հատվածներ, որոնք պատասխանատու են խոսքի ձևավորման համար, վնասվելուց հետո այս սինդրոմի առաջացման պատճառ են հանդիսանում։ Սակայն սրա արդյունքում չի կարող ողջ խոսքը փոփոխվել[10]։ Վերջերս մի շարք հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ ուղեղիկը, որը պատասխանատու է շարժողական ֆունկցիաների համար, նույնպես մեծ դեր ունի հիվանդության առաջացման հարցում[11][12]։
Ախտորոշում խմբագրել
Քանի որ հիվանդությունը շատ հազվադեպ հանդիպողներից է, այն ախտորոշելու համար պահանջվում են մի քանի մասնագետներ՝ լոգոպեդներ, նյարդաբաններ, նյարդահոգեբաններ և հոգեբաններ[13]։ Հոգեբանական հետազոտությունները պարտադիր են, որպեսզի բացառվեն հոգեկան հիվանդությունները, որոնք կարողեին հանդիսանալ խոսքի խեղաթյուրման պատճառ[13]։ Այս սինդրոմի ախտանիշներից մեկն այն է, որ հիվանդը լեզուն կամ ծնոտը այլ կերպ է շարժում, որի արդյունքում այլ հնչյուն է արտասանվում։ Ի հավելում այս ամենին կատարվում են նաև ուղեղի մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիա (ՄՌՏ), համակարգչային շերտագրություն (կոմպյուտերային տոմոգրաֆիա) և պոզիցիոն-էմիսիոն տոմոգրաֆիա (ՊԷՏ)[13]։ Սա կատարվում է այն նպատակով, որ պարզեն թե արդյո՞ք վնասվել են ուղեղի այն հատվածները, որոնք կառավարում են խոսքի ռիթմը և մեղեդայնությունը։ Ուղեղի ակտիվությունը ստուգվում է նաև էլեկտրաուղեղագրության միջոցով։ Վերջինիս նպատակնն այն է, որ հնարավոր լինի գնահատել թե ինչպես են աշխատում ուղեղի այդ հատվածները խոսելու ժամանակ[13]։
Հասարակական արձագանք խմբագրել
Օտար լեզվի սինդրոմի դեպքերը միշտ լայն հասարակական լուսաբանում են ստացել։ ԶԼՄ-ներում նշվում են առաջացման տարբեր պատճառներ` ներառյալ կաթված[14][15][16][17][18], ալերգիկ ռեակցիաներ[19],, ֆիզիկական վնասվածքներ, միգրեն[18][20][21]։
2013 թվականի սեպտեմբերին «Բի-բի-սի» միջազգային լրատվամիջոցը հրապարակեց մեկ ժամ տևողությամբ վավերագրական ֆիլմ, որը պատմում էր Սառա Կոլվիլի մասին, ով բնակվում էր Դեվոնում։ Նա խոսում էր խիստ արտահայտված չինական ակցենտով, ինչը կաթվածի հետևանք էր[22][23][24]։ 2016 թվականին Լիզա Ալամիա անունով տեխասցի կնոջ մոտ ախտորոշվեց օտար լեզվի սինդրոմ։ Նա ենթարկվել էր ծնոտի վիրահատության, որից հետո նրա մոտ զարգացել էր բրիտանական ակցենտ[25][26]։
Սինդրոմի մասին անդրադարձ է եղել նաև ամերիկյան «Ճիչերի թագուհիներ» հեռուստասերիալում, որի հերոսուհիներից մեկը տառապում է, ըստ սյուժեի, օտար լեզվի սինդրոմով։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kurowski, K.M.; Blumstein, S.E.; Alexander, M. (1996). «The foreign accent syndrome: a reconsideration» (PDF). Brain and Language (54(1)): 1–25. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
- ↑ «Severe migraines give Devon woman a bizarre Chinese accent at». Asylum.co.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Mariën, P.; Verhoeven, J.; Wackenier, P.; Engelborghs, S.; De Deyn, P. P. (2009). «Foreign accent syndrome as a developmental motor speech disorder». Cortex. 45 (7): 870–878. doi:10.1016/j.cortex.2008.10.010. PMID 19121521.
- ↑ 4,0 4,1 Marie P. (1907). Presentation de malades atteints d’anarthrie par lesion de l’hemisphere gauche du cerveau. Bulletins et Memoires Societe Medicale des Hopitaux de Paris, 1: 158–160.
- ↑ «Croatian teenager wakes from coma speaking fluent German». The Daily Telegraph. London: Telegraph Media Group. 2010 թ․ ապրիլի 12. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «George Michael: I woke up from coma with a West Country accent». The Daily Telegraph. London. 2012 թ․ հուլիսի 18. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
- ↑ Pick, A. 1919. Über Änderungen des Sprachcharakters als Begleiterscheinung aphasicher Störungen. Zeitschrift für gesamte Neurologie und Psychiatrie, 45, 230–241.
- ↑ Monrad-Krohn, G. H. "Dysprosody or Altered 'Melody of Language'." Brain 70 (1947): 405-15.
- ↑ «Foreign Accent Syndrome Support». Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ Miller, Nick; Jill Taylor; Chloe Howe; Jennifer Read (2011 թ․ սեպտեմբեր). «Living with foreign accent syndrome: Insider perspectives». Aphasiology. 25 (9): 1053–1068. doi:10.1080/02687038.2011.573857. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
- ↑ Mariën P., Verhoeven J., Engelborghs, S., Rooker, S., Pickut, B. A., De Deyn, P.P. (2006). A role for the cerebellum in motor speech planning: evidence from foreign accent syndrome. Clinical Neurology and Neurosurgery, 108, 518-522.
- ↑ Mariën P., Verhoeven J. (2007). Cerebellar involvement in motor speech planning: some further evidence from foreign accent syndrome. Folia Phoniatrica et Logopaedica, 59:4, 210-217.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Lukas, Rimas (2014 թ․ մարտ). «Foreign Accent Syndrome». EBSCO Publishing. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ Naidoo, Raveeni (2008 թ․ հուլիսի 1). 17, 23;journal, 24, 81;linkingpublicationresults, 1:300307, 1 «A Case of Foreign Accent Syndrome Resulting in Regional Dialect». the Canadian Journal of Neurological Science. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 3-ին.
{{cite news}}: Check|url=value (օգնություն)(չաշխատող հղում) - ↑ «Ontario woman gains East Coast accent following stroke». CBC News. 2008 թ․ հուլիսի 3. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 3-ին.
- ↑ Bunyan, Nigel (2006 թ․ հուլիսի 4). «Geordie wakes after stroke with new accent». The Daily Telegraph. London: Telegraph Media Group Limited. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Lewis, Angie; Guin, Karen. «Communicative Disorders Clinic Diagnoses Rare Foreign Accent Syndrome in Sarasota Woman». University of Central Florida-College of Health and Public Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ 18,0 18,1 «Experience: I woke up with a Russian accent». The Guardian. London.
- ↑ «Foreign Accent Syndrome (FAS) Support». Utdallas.edu. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ Schocker, Laura (2011 թ․ հունիսի 5). «Woman Gets Oral Surgery, Wakes Up With Irish Accent». The Huffington Post. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «Woman Gets New Accent After Dentist Visit». Wmtw.com. 2011 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «BBC One – The Woman Who Woke Up Chinese». bbc.co.uk. 2013 թ․ սեպտեմբերի 3. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ «Sarah Colwill, British Woman, 'Woke Up Chinese' After Suffering Severe Migraine In Hospital [VIDEO]». Medicaldaily.com. 2010 թ․ մարտի 7. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ Thomas, Emily (2013 թ․ սեպտեմբերի 4). «Sarah Colwill Speaks Out About Foreign Accent Syndrome In BBC Documentary 'The Woman Who Woke Up Chinese'». The Huffington Post. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ «Texas mom has jaw surgery, ends up with British accent». .ajc.com. 2016 թ․ հունիսի 23. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 27-ին.
- ↑ Doug Criss (2016 թ․ հունիսի 23). «Texas woman sports British accent after surgery». CNN. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 25-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Dankovičová J, Gurd JM, Marshall JC, MacMahon MKC, Stuart-Smith J, Coleman JS, Slater A. Aspects of non-native pronunciation in a case of altered accent following stroke (foreign accent syndrome). Clinical Linguistics and Phonetics 2001;15:195-218.
- Gurd, J. M.; Bessell, N. J.; Bladon, R. A.; Bamford, J. M. (1988). «A case of foreign accent syndrome, with follow-up clinical, neuropsychological and phonetic descriptions». Neuropsychologia. 26 (2): 237–251. doi:10.1016/0028-3932(88)90077-2. PMID 3399041.
- Gurd, J. M.; Coleman, J. S.; Costello, A.; Marshall, J. C. (2001). «Organic or functional? A new case of foreign accent syndrome». Cortex; a journal devoted to the study of the nervous system and behavior. 37 (5): 715–718. doi:10.1016/s0010-9452(08)70622-1. PMID 11804223.
- Ryalls, Jack; Miller, Nick (2015). Foreign accent syndromes. London: Psychology Press. ISBN 978-1-84872-153-1.