Ուղեղիկ
Ուղեղիկը (լատին․՝ cerebellum) հետին ուղեղի ածանցյալն է, որը զարգացել է ստատիկայի ռեսեպտորների հետ կապված։ Ուստի այն անմիջական հարաբերության մեջ է շարժումների կոորդինացիայի հետ և հանդիսանում է օրգանիզմի զանգվածի հիմնական հատկանիշների՝ ծանրության և իներցիայի, հաղթահարման հարմարանքի օրգան։ Այն համարում են նաև վեգետատիվ նյարդային համակարգի (սիմպաթիկ) բարձրագույն կենտրոններից մեկը (Լ.Ա. Օրբելի և նրա դպրոցը)։ Ուղեղիկը տեղավորված է գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի ծոծրակային բլիթների տակ, վարոլյան կամրջից և երկարավուն ուղեղից հետ ու գտնվում է հետին գանգափոսում։ Նրա մեջ տարբերում են երկու կողմնային ծավալուն մասեր՝ կիսագնդերը (hemispheria cerebelli) և նրանց արանքում գտնվող մի նեղ մաս՝ որդը (vermis)։
Ուղեղիկ | |
---|---|
Տեսակ | գլխուղեղի հատված, օրգանի տիպ և անատոմիական կառուցվածքների դաս |
Ենթադաս | organ component of neuraxis?[1] և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
Մասն է | metencephalon? |
Կազմված է | նեյրոն, Նեյրոգլիա և cerebellar vermis? |
Զարկերակ | superior cerebellar artery?, anterior inferior cerebellar artery? և posterior inferior cerebellar artery? |
Երակ | superior cerebellar veins? և inferior cerebellar veins? |
Անատոմիական կառուցվածքի զարգացում | cerebellum development? |
MeSH | A08.186.211.132.810.428.200 |
Foundational Model of Anatomy | 67944 |
Terminologia Anatomica 98 | A14.1.07.001 |
Նկարագրված է | Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն)[2] և Սովետական մեծ հանրագիտարան (1926—1947) |
Cerebellum Վիքիպահեստում |
Ուղեղիկի անատոմիա
խմբագրելՈւղեղիկի ներքին կառուցվածքը
խմբագրելՈւղեղիկի սպիտակ նյութում են գտնվում գորշ նյութի զույգ կորիզները, որոնք տեղավորված են ուղեղիկի յուրաքանչյուր կեսում։ Միջին գծի երկու կողմերում, որտեղ ուղեղիկի մեջ է ներհրվում վրանի գագաթը (fastigium), գտնվում է ամենամիջային կորիզը՝ nucleus fastigil։ Սրանից կողմնայինորեն տեղավորված են գնդաձև կորիզի փոքր կղզյակները (nucleus globosus), իսկ ավելի դուրս՝ խցանաձև կորիզը (nucleus emboliformis)։ Վերջապես, կիսագնդի կենտրոնում գտնվում է ատամնավոր կորիզը (nucleus dentatus)։ Նա նման է օլիվի կորիզին և ունի ծալծլված գորշ թիթեղի տեսք, որը բացված է (hilus nuclei dentati) դեպի ներս։ Ուղեղիկի և ստորին օլիվի ատամնավոր կորզների նմանությունը պատահական չէ, քանի որ երկու կորիզներն էլ իրար հետ կապված են հաղորդչական ուղիներով (tibrae olivocerebellares), և յուրաքանչյուր կորիզի ամեն մի ծալքը նման է մյուս ծալքին։ Այսպիսով, երկու կորիզները միասին են մասնակցում հավասարակշռության ֆունկցիայի իրականացմանը։
Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կտրվածքի վրա ունի բույսի մանր տերևների տեսք, որը համապատասխանում է յուրաքանչյուր գալարին և արտաքուստ պատված է գորշ նյութի կեղևով։ Այդ մանր տերևները դեպի կենտրոն միանում են՝ կազմելով ավելի խոշոր թիթեղներ. վերջիններս ձուլվում են սպիտակ նյութի զանգվածին, որտեղ տեղավորված են վերոհիշյալ գորշ կորիզները։ Սրա արդյունքը լինում է այն, որ ուղեղիկի կտրվածքի վրա գորշ ու սպիտակ նյութերի պատկերը նմանվում է ծառի և կոչվում է կենաց ծառ (arbor fitae) (այսպես է կոչվում է արտաքին տեսքի համար, քանի որ ուղեղիկի վնասվածքը անմիջական մահվան վտանգ չի ներկայացնում)։ Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կազմված է տարբեր տիպի նյարդաթելերից։ Նրանցից մի քանիսը միացնում են գալարները և բլթակները, մյուսները կեղևից գնում են դեպի ուղեղիկի ներքին կորիզները և, վերջապես, երրորդները ուղեղիկը կապում են ուղեղի հարևան բաժիններին։ Այս թելիկները մտնում են ուղեղիկի երեք զույգ կոթոնների կամ ոտիկների կազմության մեջ։
- Ստորին կոթոններ (pedunculi cerebellares inferiores) կամ պարանաձև մարմիններ (corpora restiformia)։ Նրանց կազմության մեջ մտած դեպի ուղեղիկն են գնում tractus spinocerebellaris posterior (Flechsigi) –ը, երկարավուն ուղեղի հետին պարանիկների կորիզներից՝ fibrae arcuatae exteranae, և ստորին օլիվից՝ tractus olivocerebellaris ։
- Միջին կոթոններ (pedunculi cerebellares medii) կամ կամրջի բազուկները (brachia pontis (BNA))։
Նրանց կազմության մեջ կան նյարդաթելեր, որոնք կամրջի կորզներից գնում են դեպի ուղեղիկի կեղևը (tractus pontocerebellaris) և հանդիսանում են կողև - կամրջային ուղու շարունակությունը։
- Վերին կոթոններ (pedunculi cerebellares superiores) կամ կապակցող բազուկները (brachia conjuctiva)։ Սրանք բաղկացած են երկու ուղղությամբ ընթացող նյարդաթելերից՝ 1) դեպի ուղեղիկը՝ tractus spinocerebellaris anterior (Gowersi) և 2) ուղեղիկի ատամնավոր կորիզից դեպի քառաբլրի ծածկը՝ tractus cerebellotegmentalis, որը խաչվելուց հետո վերջանում է կարմիր կորիզում և տեսաթմբում։
-
Մարդու գլխուղեղը, կարմիր գույնով նշված է ուղեղիկը
-
Մարդու ուղեղիկի առաջնային տեսքը
-
Ուղեղիկի ուղղահայաց կտրվածքը
Ծանոթագրություններ
խմբագրելԳրականություն
խմբագրել- Է. Ի. Բորզյակ, Ե. Ա. Դոբրովոլսկայա, Վ. Ս. Ռևազով, Մ. Ռ. Սապին - Մարդու անատոմիա, Եր., Լույս, 1992 թ., 2 հատորով
- Մ. Գ. Պրիվեսի խմբ. Մարդու նորմալ անատոմիայի դասագիրք, Եր., Լույս, 1992 թ., 2 հատորով