Վիքիպեդիա

Քեթրին Էնն Փորթեր

ամերիկացի լրագրող, ակնարկագիր, կարճ պատմվածքների հեղինակ, վիպասան և քաղաքական ակտիվիստ

Քեթրին Էնն Փորթեր (մայիսի 15, 1890(1890-05-15)[1][2][3][…], Indian Creek, Բրաուն շրջան, Տեխաս, ԱՄՆ[4] - սեպտեմբերի 18, 1980(1980-09-18)[1][2][3][…], Սիլվեր Սփրինգ, Մոնտգոմերի շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ[5][6][7]), ամերիկացի լրագրող, գրող և հասարակական գործիչ

Քեթրին Էնն Փորթեր
անգլ.՝ Katherine Anne Porter
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 15, 1890(1890-05-15)[1][2][3][…]
ԾննդավայրIndian Creek, Բրաուն շրջան, Տեխաս, ԱՄՆ[4]
Մահացել էսեպտեմբերի 18, 1980(1980-09-18)[1][2][3][…] (90 տարեկան)
Մահվան վայրՍիլվեր Սփրինգ, Մոնտգոմերի շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ[5][6][7]
ԳերեզմանՏեխաս
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Կրոնկաթոլիկություն
Մասնագիտությունլրագրող, վիպասան, ակնարկագիր, գրող և սցենարիստ
ԱմուսինAlbert Erskine?[8]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա
 Katherine Anne Porter Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Քեթրին Էնն Փորթերը, ծնված Քելլի Ռասել Փորթերը, Հարիսոն  Բունա Փորթերի (Harrison Boone Porter) և Ալիս Ջոնս Փորթերի (Alice Jones Porter) ընտանիքի չորրորդ երեխան էր։ Նրանց տոհմածառը կարելի է գտնել մինչև վերաբնակիչ Դանիել Բունը։ Նրա հոր երկրորդ զարմիկը գրող Օ. Հենրին էր (իսկական անունը ՝ Ուիլյամ Սիդնի Փորթեր)[12]։ 1892 թվականին, երբ Էննը դարձավ երկու տարեկան, նրա մայրը մահացավ հաջորդ ծննդաբերությունից երկու ամիս անց։ Հայրը մնացած երեխաներին (մեծ եղբայրը մահացավ մանկության տարիներին) ուղարկեց տատիկի ՝ Քեթրին Էնն Փորթերի մոտ, Քայլ քաղաքում (Kyle), Տեխաս։ Գրողի կյանքի վրա տատիկի ազդեցության մասին կարելի է դատել այն փաստով, որ նա հետագայում փոխեց իր անունը։

Տատիկը մահացավ, երբ Էննը 11 տարեկան էր։ Դրանից հետո ընտանիքն ապրում էր Տեխաս և Լուիզիանա նահանգների տարբեր քաղաքներում ՝ մնալով հարազատների մոտ կամ սենյակներ վարձելով։ Աղջիկը կրթություն է ստացել այդ քաղաքների անվճար դպրոցներում և ավարտել Տեխասի Սան Անտոնիոյի մասնավոր մեթոդիստական Թոմասի դպրոց  (Thomas School): Սա նրա ամբողջ կրթությունն էր գրագիտության դպրոցից հետո։

1906 թվականին պորտերը հեռանում է տնից և ամուսնանում Ջոն Կունցի (John Henry Koontz) հետ Լաֆկինում (Lufkin), Տեխաս։ Էննը ընդունեց ամուսնու կաթոլիկ հավատը։ Կունցը, որը Տեխասի հարուստ ֆերմերային ընտանիքից էր, պարզվեց, որ տնային բռնակալ է։ Մի անգամ հարբած վիճակում նա հրեց Էննին աստիճաններից ՝ կոտրելով նրա ոտնաթաթը։ 1915 թվականին զույգը բաժանվեց[12]։

1914 թվականին նա ամուսնուց մեկնել է Չիկագո, որտեղ նկարահանվել է մի շարք ֆիլմերում։ Այնուհետև վերադարձել է Տեխաս և աշխատել որպես դերասանուհի և երգչուհի փոքրիկ քաղաքում։ Ամուսնալուծությունից հետո Փորթերը փոխեց իր անունը ՝ Քեթրին Էնն։ Նույն թվականին Փորթերը ծանր հիվանդանում է։ Բժիշկները նրա մոտ տուբերկուլյոզ են ախտորոշում, և կյանքի հաջորդ երկու տարիները, մինչև պարզվեց, որ նա իրականում բրոնխաբորբ ունի, նա է առողջարանում, որոշում է գրող դառնալ։ 1917 թվականին նա Ֆորտ Ուերտ քաղաքի Քննադատ թերթում վարում է թատերական քննադատության և աշխարհիկ տարեգրության սյունակ։ 1918 թվականին նա գրում է Դենվերի Rocky Mountain News թերթի համար։ 1918 թվականին նա ծանր է տանում իսպանական գրիպի համաճարակը, որը տարածվել է Դենվերում։ Հիվանդանոցից դուրս գրվելուց հետո նա շատ թուլացած էր և գրեթե ճաղատ։ Կրկին ուրախացած մազերը մոխրագույն էին և պահպանեցին այս գույնը մինչև իր կյանքի վերջը[12]։ Այդ ժամանակի իրադարձությունները գրողը նկարագրել է «Գունատ ձի, գունատ ձիավոր» վեպերի եռագրության մեջ (անգլ.՝ Pale Horse, Pale Rider), որի համար նա ստացել է առաջին ամենամյա Ոսկե մեդալը Նյու Յորքի համալսարանի գրադարանային ընկերության կողմից[13]։

1919 թվականին Փորթերը տեղափոխվում է Նյու Յորքի Գրինվիչ Վիլիջ, որտեղ դառնում է «գրպանային գրող», գրում է պատմություններ երեխաների համար։ Այն ժամանակվա քաղաքական կյանքը մեծ ազդեցություն ունի Փորթերի վրա, նա տարված է արմատականության գաղափարներով։ 1920 թվականին նա մեկնում է Մեքսիկա, որտեղ ծանոթանում է ձախ շարժման ակտիվիստների, մասնավորապես Դիեգո Ռիվերայի հետ։ Հետագայում, սակայն, Փորթերը կորցնում է հետաքրքրությունը ինչպես շարժման, այնպես էլ նրա առաջնորդների նկատմամբ։ Նաև 1920-ականներին Քեթրինը սկսեց բուռն քննադատել կաթոլիկ եկեղեցին։ Նա այս դիրքորոշումներին հավատարիմ մնաց մինչև իր կյանքի վերջին տարիները, մինչև որ նորից վերադարձավ եկեղեցու ծոցը։

1920-1930-ական թվականներին Փորթերը տեղափոխվեց Նյու Յորքի և Մեխիկոյի միջև և սկսեց հրատարակել իր պատմվածքներն ու էսսեները։

Փորթերն ամուսնացել է ևս երեք անգամ՝ 1926 թվականին Էռնեստ Ստոկի (Ernest Stock)հետ, 1930 թվականին՝ Յուջին Փրեսլիի (Eugene Presley) հետ, իսկ Փորթերի վերջին ամուսինը Ալբերտ Ռասել Էրսկին կրտսերն էր (Albert Roussel Erskine, Jr.), ով իրենից փոքր էր քսան տարով։ Նրանից բաժանվելուց հետո Փորթերը երբեք նորից չամուսնացավ։ Փորթերը երեխաներ չուներ։

1948-1958 թվականներին Փորթերը դասավանդել է Սթենֆորդի համալսարանում, Միչիգանի համալսարանում և Տեխասի համալսարանում։

1962 թվականին Փորթերը հրատարակեց իր միակ վեպը ՝ «Հիմարների նավը», որը դարձավ բեսթսելլեր և արժանացավ քննադատների և ընթերցողների բարձր գնահատականին[14]։ Վեպը պատմում է ֆաշիզմի, ատելության և դաժանության առաջացման սոցիալ-հոգեբանական նախադրյալների մասին[15]։ Այս գիրքը ռասայական և սոցիալական նախապաշարմունքների, փոխըմբռնման և դրա բացակայության մասին է, այն մասին, թե ինչպես են մարդիկ նույն նավի վրա պայքարում միասին չլինելու համար։

1966 թվականին Փորթերը ստացավ Պուլիտցերյան մրցանակ և ազգային Գրքի մրցանակ «Փեթրին Էնն Պորտերի պատմվածքների ժողովածու»-ի համար։ 1977 թվականին Փորթերը հրատարակեց «Երկրային ունայնություն» պատմվածքը (անգլ.՝ Old Mortality)։

Քեթրին Էնն Փորթերը մահացավ 1980 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Մերիլենդ նահանգի Սիլվեր Սփրինգ քաղաքում գտնվող իր տանը։ Փորթերի աճյունն ամփոփվել է նրա մոր գերեզմանի կողքին ՝ գրողի հայրենի քաղաքում ՝ Տեխասի Ինդիան Քրիք գերեզմանատանը։

2006 թվականին ԱՄՆ Փոստային ծառայությունը թողարկեց նամականիշ ՝ Քեթրին էն Փորթերի պատկերով։ Այս նամականիշը դարձավ «Գրականություն» շարքի քսաներկուերորդ նամականիշը։

Մատենագիտություն խմբագրել

Վեպ խմբագրել

Վիպակներ խմբագրել

  1. Երկրային ունայնություն (անգլ.՝ Old Mortality), 1937
  2. Կեսօրվա Գինի (անգլ.՝ Noon Wine), 1937 (էկրանավորում 1966[16] և 1985[17])
  3. Գունատ ձի, գունատ ձիավոր (անգլ.՝ Pale Horse, Pale Rider), 1939 (էկրանավորում 1980[18])

Պատմվածքներ խմբագրել

  1. «Մարիա Կոնսեպսիոն» («Maria Concepcion»), 1922
  2. «Նահատակ» («The Martyr»), 1923
  3. Կույս Վիոլետտա (անգլ.՝ "Virgin Violeta"), 1924
  4. «Նա» («He»), 1927
  5. «Մոգություն» («Magic»), 1928
  6. Պարան (անգլ.՝ "Rope"), 1928
  7. «Գողություն» («Theft»), 1929
  8. «The Jilting of Granny Weatherall», 1930 (նկարահանվել է 1980 թվականին)[19]
  9. «The Cracked-Looking-Glass», 1932
  10. Հացիենդա (անգլ.՝ "Hacienda"), 1934
  11. Գերեզման (անգլ.՝ "The Grave"), 1934
  12. Վերևից իջնող իմաստություն (անգլ.՝ "The Downward Path to Wisdom"), 1939
  13. Ընկնող աշտարակ (անգլ.՝ "The Leaning Tower"), 1941
  14. Աղբյուր (անգլ.՝ "The Source"), 1944
  15. Ճանապարհ (անգլ.՝ "The Journey"), 1944
  16. Վկա (անգլ.՝ "The Witness"), 1944
  17. Կրկես (անգլ.՝ "The Circus"), 1944 (նկարահանվել է 1990 թվականին)[20]
  18. Վերջին թերթիկը (անգլ.՝ "The Last Leaf"), 1944
  19. «Ցերեկային աշխատանք» («A Day’s Work»), 1944
  20. Հին կարգ (անգլ.՝ "The Old Order"), 1958
  21. Թզենի (անգլ.՝ "The Fig Tree"), 1960 (նկարահանվել է 1987 թվականին)[21]
  22. «Տոն» («Holiday»), 1960
  23. «Սուրբ Ծննդյան պատմություն» («A Christmas Story»), 1967

Պատմվածքների ժողովածուներ խմբագրել

  • Քեթրին Էնն Փորթերի պատմվածքների ժողովածու (անգլ.՝ The Collected Stories of Katherine Anne Porter), 1965
  • Հին կարգ. Պատմություններ Հարավից (անգլ.՝ The Old Order: Stories of the South), 1955
  • Ընկնող աշտարակը և այլ պատմություններ (անգլ.՝ The Leaning Tower and Other Stories), 1944
  • Հուդայի ծառը ծաղկում է (անգլ.՝ Flowering Judas and Other Stories), 1930

Պարգևներ խմբագրել

Էկրանավորումներ խմբագրել

1965 թվականին Էկրան բարձրացավ Փորթերի «Հիմարների նավը» միակ վեպի էկրանավորումը[22]։ Գլխավոր դերերում նկարահանվել են համաշխարհային կինոյի աստղեր Վիվիեն Լին և Սիմոնա Սինյորեն։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Stout J. P. Porter, Katherine Anne (15 May 1890–18 September 1980), writer // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1602186
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 https://www.gf.org/fellows/all-fellows/katherine-anne-porter/
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://archivists.metapress.com/index/5g34717634366781.pdf
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 http://www.biblio.com/katherine-anne-porter/author/628
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://www.jameslogancourier.org/index.php?itemid=5144
  8. ↑ Albert Russel Erskine, Jr. | Correspondence of Katherine Anne Porter
  9. ↑ https://www.nationalbook.org/people/katherine-anne-porter/
  10. ↑ https://www.pulitzer.org/winners/katherine-anne-porter
  11. ↑ https://theparisreview.org/authors/4539/katherine-anne-porter
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Katherine Anne Porter Dies at 90» (անգլերեն). nytimes.com.
  13. ↑ Lavers, Norman “Katherine Anne Porter.” Critical Survey Of Long Fiction, Fourth Edition. — 2010.
  14. ↑ «А. Мулярчик. Предисловие к роману «Корабль Дураков»». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  15. ↑ «C. Б. Белов. Американская литература XX века. Кэтрин Энн Портер, «Корабль дураков»». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  16. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2017-02-18 Wayback Machine(անգլ.)
  17. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2017-02-09 Wayback Machine(անգլ.)
  18. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2017-02-10 Wayback Machine(անգլ.)
  19. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2018-11-30 Wayback Machine(անգլ.)
  20. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2017-02-10 Wayback Machine(անգլ.)
  21. ↑ Информация о фильме на IMDB.com Արխիվացված 2017-02-09 Wayback Machine(անգլ.)
  22. ↑ Фильм «Корабль дураков» на IMDB.com Արխիվացված 2018-07-19 Wayback Machine(անգլ.)

Գրականություն խմբագրել

Քեթրին Էնն Փորթերի կյանքի և աշխատանքի մասին շատ գրքեր են գրվել։ Դրանցից ամենահայտնիներն են.

  • Katherine Anne Porter: A Sense of the Times (Minds of the New South) (հեղինակ Janis P. Stout)
  • Katherine Anne Porter: A Life (հեղինակ Joan Givner)
  • The Ambivalent Art of Katherine Anne Porter (հեղինակ Mary Titus)
  • Katherine Anne Porter: The Life of an Artist (հեղինակ Darlene Harbour Unrue)

Արտաքին հղումներ խմբագրել


 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քեթրին Էնն Փորթեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քեթրին_Էնն_Փորթեր&oldid=9711366» էջից