Տատյանա Ակսակովա-Սիվերս

Տատյանա Ալեքսանդրովնա Սիվերս (ամուսնությամբ` Ակսակովա, ռուս.՝ Татьяна Александровна Сиверс, հոկտեմբերի 12 (24), 1892[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 2, 1981(1981-12-02) կամ դեկտեմբերի 3, 1981(1981-12-03)[1], Իժևսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), ազնվական ծագմամբ ռուս հուշավիպագիր։

Տատյանա Ակսակովա-Սիվերս
Ծնվել էհոկտեմբերի 12 (24), 1892[1]
ԾննդավայրՍանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էդեկտեմբերի 2, 1981(1981-12-02) (89 տարեկան) կամ դեկտեմբերի 3, 1981(1981-12-03)[1] (89 տարեկան)
Մահվան վայրԻժևսկ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԻժևսկ
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն,  Խորհրդային Ռուսաստան և  ԽՍՀՄ
ԿրթությունՍ. Արսենևի անվան կանանց գիմնազիա և Մոսկվայի Ս. Ստրոգանովի անվան արվեստի և արդյունաբերության ակադեմիա
Մասնագիտությունթարգմանչուհի, բուժքույր և հիշատակագիր
Ծնողներհայր՝ Ալեքսանդր Սիվերս, մայր՝ Aleksandra Eshen?
Պարգևներ և
մրցանակներ
«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ

Պատմաբան և ծագումնաբան Ալեքսանդր Սիվերսի դուստրը։

Կենսագրություն

խմբագրել

Տատյանա Ակսակովա-Սիվերսը դաստիարակվել է իր հայրական տանը` 1898-1903 թվականներին, նրա ուսուցիչն է եղել Յուլիա Միխայլովնա Գեդդան[2]։ 1903-1910 թվականներին ապրել է մոր ընտանիքում՝ Մոսկվայում[3]։ 1910 թվականին, ավարտելով Մոսկվայի Արսենևի գիմնազիան, մինչև 1913 թվականը սովորել է Ստրոգանովի Կայսերական արդյունաբերական արվեստի կենտրոնական ուսումնարանում[4][5]։

1914 թվականի օգոստոսից՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվելուց հետո, աշխատել է Կարմիր խաչի պահեստներում` Նիկոլաևսկի պալատում, այնուհետև Իվերսկի համայնքի գթության քույրերի դասընթացներն ավարտելուց հետո՝ ռազմական հոսպիտալում[3][4]։ 1915 թվականի ապրիլին մեկնել է մոր մոտ` Պոպելևո (Կալուգայի մարզ) (1916 թվականի գարնանը մի քանի ամսով վերադարձել է Մոսկվա)[3]։

1917 թվականի դեկտեմբերին` Պոպելևի կալվածքից վտարվելուց հետո[5], բնակվել է Կոզելսկում և գերմաներեն դասավանդել ուսուցիչների սեմինարիայում[5][4]։ 1918 թվականին մեկնել է Մոսկվա՝ տեսակցելու սպեկուլյացիայի մեղադրանքով Բուտիրկայի բանտում գտնվող իր ամուսնուն, որի նկատմամբ հարուցված գործը կարճվել էր փաստաբան Յակուլովի օգնության շնորհիվ[3]։ Վերադառնալով Կոզելսկ՝ աշխատել է կաթի ֆերմայում որպես գործավար (1918-1919 օգոստոս), այցելել է Օպտինայի մենաստան Մարիա Միխայլովնա Ակսակովայի մոտ, որտեղ տարել է նաև որդուն[3]։

1920 թվականի մայիսին տեղափոխվել է Կալուգա[4], որտեղ Աննա Իլյինիչնա Տոլստոյի (Լև Տոլստոյի թոռնուհի) հետ հիմնադրել է «Կուստարի» կանանց ձեռագործական արտելը[3][5]։ 1923 թվականին մեկնել է Վիսբադեն (Գերմանիա) մոր մոտ, 1926 թվականին՝ Նիս (Ֆրանսիա), վերցնելով իր որդուն և եղբորորդուն նրանց թողել է հարազատների մոտ[3][5]։

1928 թվականից բնակվել է Լենինգրադում[4] և տեսակցությունների է գնացել նախնական կալանքի տակ գտնվող հորը։ 1930 թվականին մեկնել է Ալմա-Աթա՝ տեսակցելու իր ամուսնուն, որն այնտեղ ձերբակալվել էր ցանքսի աշխատանքները տապալելու համար, 1933 թվականին մեկնել է Վլադիմիր՝ այցելելու իր հորը, ով աքսորից հետո բնակվում էր այնտեղ[3]։ Աշխատել է որպես բժշկական վիճակագիր Մայրության և մանկության պաշտպանության 5-րդ կայանում (ձմեռ, 1933)[4], բժշկական մատենավար (1934-1935), Ս. Պերովսկու անվան հիվանդանոցի սանիտարական բյուրոյի բուժքույր (1934-1935)[5]։

1935 թվականի փետրվարի 11-ին նա ձերբակալվել է «Նախկին մարդիկ» օպերացիայի շրջանակներում[5] և դատապարտվել հինգ տարվա աքսորի՝ որպես «սոցիալապես վտանգավոր տարր»[4]` Լվով եղբայրների լրտեսական գործունեությանը մեղսակցության մեղադրանքով, նրանց հանձնարարականների կատարման նպատակով մեկնել է արտերկիր և իբր հանդիսացել է «անգլիական հետախույզի և ահաբեկչի» քույր[5]։ 1935 թվականի մարտի 6-ից աքսորն անցել է Սարատովում, որտեղ աշխատում էր որպես ասեղնագործ և ֆրանսերենի դասեր էր տալիս[3][4]։

«Հակախորհրդային զրպարտության» մեղադրանքով 1937 թվականի նոյեմբերի 3-ի գիշերը նա ձերբակալվել և 1937 թվականի դեկտեմբերի 24-ին դատապարտվել է 8 տարվա ազատազրկման[3][5][4]։ Պատիժը կրել է Պեզմոգի Լոկչիմլագ ճամբարում (Կոտլասի մոտ), որտեղ աշխատել է հիվանդանոցի վիրաբուժական բաժանմունքում[3]։ 1943 թվականի հուլիսին, հիվանդության պատճառով, նա վաղաժամկետ ազատ է արձակվել և արտաքսվել Վյատսկիե Պոլյանի (Կիրովի մարզ)[4]։ Աշխատել է շրջանային հիվանդանոցում որպես բժշկական վիճակագիր (1943 թվականից), դասավանդել է գերմաներեն (բանվորական երիտասարդության դպրոցում, 1949 թվականից՝ մեքենաշինական տեխնիկում), ղեկավարել է Տեխնիկայի տան անգլալեզու խմբակը[5][4]։ Ռեաբիլիտացիայի է ենթարկվել 1955 թվականին (1935 թվականի գործով) և 1957 թվականին (1937 թվականի գործով)[5], 1967 թվականի գարնանը վերադարձել է Լենինգրադ[4]։

Մահացել է 1981 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Իժևսկում, թաղվել է Յուժնոյե գերեզմանատանը, սակայն գերեզմանը կորել է[5]։

Ընտանիք

խմբագրել

Եղբայրը` Ալեքսանդրը (28.7.1894, Սանկտ Պետերբուրգ - 28.10.1929[6], Սոլովեցկի վանք)[7], եղել է Ալեքսանդրովսկի Ցարսկոսելսկի լիցեյի շրջանավարտ, 1920-ականներին ծառայել է «Մոնոգո-Լեսե»-ում[4]։ 1.4.1925 թվականին ձերբակալվել է «լիցեյիստների գործով», դատապարտվել 10 տարվա ազատազրկման և ուղարկվել Սոլովեցկի հատուկ նշանակության ճամբար[4]։ 1929 թվականի աշնանը պատասխանատվության է ենթարկվել «հակահեղափոխական դավադրության մասնակիցների» գործով և հոկտեմբերի 24-ին դատապարտվել մահապատժի, որը իրականացվել է նույն տարվա հոկտեմբերի 27-ին (այլ տվյալներով, մահացել է 30.03.1930)[4]: Ամուսնացած է եղել Տատյանա Նիկոլաևնա Յումատովայի հետ և ունեցել են մեկ որդի` Ալեքսանդրը։

Ամուսինը` Բորիս Սերգեևիչ Ակսակովը (10.8.1886, Կալուգայի նահանգ - 3.3.1954, Մոսկվա, թաղված է Պյատնիցկի գերեզմանատանը), եղել է երկրորդ կադետական կորպուսի և Պավլովսկի ռազմական ուսումնարանի շրջանավարտ, պորուչիկ (1912)[8][5]։ Պսակադրությունը տեղի է ունեցել 1914 թվականի հունվարի 26-ին` Արբատի դարպասների մոտ գտնվող Բորիսի և Գլեբի եկեղեցում[8]։ Եղել է Տարուսսկի գավառի զեմստվոյի 2-րդ տեղամասի պետ (31.3.1914 թվականից)[5][8], 1914 թվականի օգոստոսից եղել է ռազմաճակատում (սանիտարական գնացքի հրամանատար), այնուհետև` 56-րդ պահուստային գնդի վաշտի հրամանատար (Մոսկվա)[4]։ 1917 թվականին վերադարձել է ռազմաճակատ և նշանակվել 26-րդ կորպուսի պարետ[5][4]։ 1918 թվականի գարնանից բնակվել է Մոսկվայում. 1918 թվականի ամռանը ձերբակալվել է սպեկուլյացիայի և ոսկու ձուլակտորների վաճառքի արգելքը խախտելու մեղադրանքով[5], օգոստոսի սկզբին գործը կարճվել է[4]։ 1919 թվականից մինչև 1920 թվականի ապրիլը մարտնչել է Սպիտակ գվարդիայում, որից հետո բնակվել է Կոզելսկում, աշխատել Սիզրան-Վյազեմսկի երկաթուղու վարչության գյուղատնտեսական ծառայությունում[5][4]։ 1928 թվականին մեկնել է Կզըլ-Օրդա, որտեղ աշխատել է որպես Ղազախստանի Հանրապետության մատակարարման ծառայության ղեկավար[4]։ Ղազախստանում ցանքսի գործընթացը տապալելու մեղադրանքով 1930 թվականի մարտ-հուլիս ամիսներին գտնվել է կալանքի տակ, 1931 թվականի հուլիսի 20-ին վերադարձել է Լենինգրադ[5][4] և աշխատել որպես տնտեսագետ[5]։ 1934 թվականի սեպտեմբերին ամուսինները բաժանվել են[8]։ 6/10/1938 թվականին ամուսնացել է Լիդիա Դմիտրիևնա Նեկրասովայի հետ (նոյեմբեր 1898 - 22/07/1988, Մոսկվա. Թաղված է Պյատնիցկի գերեզմանատանը՝ ամուսնու հարևանությամբ), որը նյարդաբան էր և աշխատում էր Միտիշչիի հիվանդանոցի բաժանմունքի վարիչ[5]։ Աշխատել է Մոսկովյան ալրաղաց տրեստի պլանային բաժնի ղեկավար (1935), իսկ կյանքի վերջին տարիներին՝ սննդի արդյունաբերության նախարարության ապարատում[5]։ Պարգևատրվել է Սուրբ Ստանիսլավի 3-րդ աստիճանի շքանշանով (29.05.1916), «1812 հայրենական պատերազմի հիշատակի» (08/26/1912) բրոնզե մեդալով, «Ռոմանովների տոհմի կառավարման 300-ամյակի հիշատակի» (02/21/1913) մեդալով[5]։

  • Որդին` Դմիտրին (07.24.1915, Մոսկվա - 1967, Անտանանարիվու) 1926 թվականից բնակվել է Ֆրանսիայում, իր ազգական Վալենտինա Գաստոնովնա դե Գերնի հետ, և ընդունել է Ֆրանսիայի քաղաքացիություն։ Փարիզի École Violet ինժեներական դպրոցն ավարտելուց հետո ֆրանսիական բանակում ծառայել է որպես սպա, ապա աշխատել է որպես էլեկտրիկ ինժեներ, ապրել է Տրիպոլիում (1953)։ Ամուսնացած է եղել Ռենե Դելատրի հետ (14.8.1921, Մոնպելիե - 27.9.1997, Նիս)[9]։

1935 թվականին պատրաստվել է ամուսնանալ Վլադիմիր Սերգեևիչ Լվովի (1899-1937 կամ 1943)՝ իշխան Սերգեյ Լվովի որդու հետ։ Ամուսնությունը տեղի չի ունեցել Ակսակովայի և Վլադիմիր Լվովի ձերբակալման պատճառով (1935 թվականի փետրվարին)[4]։ Ակսակովան նամակ է գրել Եկատերինա Պավլովնա Պեշկովային օգնության խնդրանքով, Վլադիմիր Լվովին Կույբիշևից տեղափոխել են Սարատով, որտեղ նրան ուղարկել էին ծնողների հետ[3][4]։ Վլադիմիր Լվովը տեղափոխվել է Սարատով 1936 թվականի ապրիլին։ 10/30/1937 ձերբակալվել և դատապարտվել է 10 տարվա աշխատանքային ճամբարի։ Մահացել է ճամբարում՝ 11/29/1943, լյարդի քաղցկեղից (այլ աղբյուրների համաձայն` 1937 թվականի նոյեմբերին նրան գնդակահարել են)[4]։ Համարվում է Ելիզավետա Տեմկինա-Կալագեորգի չորրորդ և կայսրուհի Եկատերինա II-ի և Գրիգորի Ալեքսանդրովիչ Պոտյոմկինի հինգերորդ սերնդի ժառանգորդ։ Հոր կողմից Տատյանա Ալեքսանդրովնայի տատը Նադեժդա Պետրովնան է, ծննդյամբ՝ Մարտոսը, Վերա Կալագեորգի և Պետեր Մարտոսի դուստրը։

Գրական գործունեություն

խմբագրել

1950-ականներից նա զբաղվում էր թարգմանություններով, մասնավորապես, թարգմանել է Ա. Մունտեի «Սան Միկելեի լեգենդը» վեպը (տպագրվել է 1969 թվականին) [4]: Նրա գրած հուշերը տպագրվել են Փարիզում 1988 թվականին։

  • Аксакова Т. А. Семейная хроника : в 2-х книгах. — Paris : Atheneum, 1988. — 371 + 351 с.[3]

Ընտրյալ երկեր

խմբագրել

Источник — Электронные каталоги РНБ

  • Аксакова Т. А. Семейная хроника. — М. : Территория, 2005. — Кн. 1, 2.
  • Аксакова-Сиверс Т. А. Семейная хроника / [текстолог. подгот. Е. В. Михайлова и А. В. Соболева; предисл. А. В. Соболева]. — М.: Индрик, 2006. — 742 с. — (Deus conservat omnia). — ISBN 5-85759-340-9
  • Мунте А. Легенда о Сан-Микеле / Пер. с англ. [Т. Аксаковой. Пер. С. Тархановой]. — М.: Худож. лит., 1969. — 383 с.

Պարգևներ

խմբագրել
  • «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ [4]

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова
  2. «Гувернеры и гувернантки» (ռուսերեն). duchesselisa : Дневник одной фарфоровой куклы. 2012 թ․ հունիսի 25. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Воспоминания о ГУЛАГе и их авторы
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 Голоса АрхипеЛАГа, 2014
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 197/162. Борис Сергеевич
  6. В письме к Е. П. Пешковой Т. А. Аксакова (Сиверс) указывала дату смерти брата 27 октября.
  7. «Александр Александрович Сиверс» (ռուսերեն). Родовод. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 «Борис Сергеевич Аксаков» (ռուսերեն). Родовод. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  9. «218/197. Дмитрий Борисович». Аксаковы. Поколенная роспись (ռուսերեն). Мемориальный Дом-музей С. Т. Аксакова в г. Уфа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 10-ին.

Գրականություն

խմբագրել
  • Кулешов А. С., Рыкова О. В. Дочь камергера // Родина. — 2004. — № 7. — С. 56.
  • Кулешов А. С. Аксакова Т. А. // Калужская энциклопедия. — 2-е изд., перераб. и доп. — Калуга, 2005. — С. 15.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել