Վիքիպեդիա

Ջորջ Էվերեստ

Ջորջ Էվերեստ (հուլիսի 4, 1790(1790-07-04)[1][2][3][…], Գրինվիչ, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն - դեկտեմբերի 1, 1866(1866-12-01)[1][2][3][…], Վեստմինստեր, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4][5][6]), բրիտանացի տեղագիր և աշխարհագրագետ, 1830-1843 թվականներին եղել է Հնդկաստանի քարտեզագրման և պահպանման դեպարտամենտի ղեկավար։ Նրա պատվին է անվանվել աշխարհի ամենաբարձր գագաթը՝ Էվերեստը։

Ջորջ Էվերեստ
անգլ.՝ George Everest
Ծնվել էհուլիսի 4, 1790(1790-07-04)[1][2][3][…]
Գրինվիչ, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Մահացել էդեկտեմբերի 1, 1866(1866-12-01)[1][2][3][…] (76 տարեկան)
Վեստմինստեր, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4][5][6]
ԳերեզմանSt Andrew's Church, Church Road, Hove
Բնակության վայր(եր)Crickhowell?
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունճանապարհորդ հետազոտող, աշխարհագրագետ և գեոդեզիստ
Գործունեության ոլորտաշխարհագրություն[7], գեոդեզիա[7] և Քարտեզագրություն
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն և Թագավորական աշխարհագրական ընկերություն
Ալմա մատերԹագավորական ռազմական ակադեմիա
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[7]
Ազդվել էWilliam Lambton?
Պարգևներ
 George Everest Վիքիպահեստում

Ռազմական կրթություն ստանալուց հետո, Էվերեստը միացավ Բրիտանական արևելահնդկական ընկերությանը և տասնվեց տարեկան հասակում ժամանեց Հնդկաստան։

Ի վերջո նա միացավ Մեծ եռանկյունաչափական հետազոտությանը՝ որպես Ուիլյամ Լամբթոնի օգնական և 1823 թվականին փոխարինեց Լամբթոնին, որպես հետազոտության ղեկավար։ Էվերեստը մեծ պատասխանատվությամբ էր վերաբերվում Հնդկաստանի հարավային կետից մինչև Նեպալի հյուսիս (2,400կմ) աշխարհագրական երկայնության ուսումնասիրություններին, որոնք սկսել էին դեռևս 1806 թվականին և ավարտվեցին 1841-ին։ 1843 թվականին, նա դարձավ Հնդկաստանի քարտեզագրման և պահպանման դեպարտամենտի ղեկավար, իսկ 1843 թվականին թոշակի անցնելով վերադարձավ Անգլիա։

1865 թվականին, Royal Geographical Society -ն գագաթն անվանեց Պիկ XV, որը հետագայում անվանվեց Էվերեստի պատվին[8]։ Էվերեստ անունն ընտրվեց գագաթի անվանակոչման հետ կապված մի շարք տեղանունների առաջարկութունների փոխզիջման արդյունքում։ Էվերեստը առարկեց առաջարկությանը, քանի որ չէր մասնակցել ուսումնասիրություններին և համոզված էր, որ այն դժվարությամբ կհնչի հինդուերեն[9][10][11]։

Էվերեստի արտասանություն

խմբագրել

Սըր Ջորջի ազգանունն արտասանվում էր /ˈiːvrɪst/ ("EEV-rest")[12]։ Գագաթը նրա պատվին անվանակոչվեց Էվերեստ /ˈɛvərᵻst/ ("EVER-ist") կամ /ˈɛvrᵻst/ ("EV-rist")[13]։

Կենսագրություն

խմբագրել
 
Էվերեստի գերեզմանը, Սուրբ Էնդրյու եկեղեցի

Էվերեստը ծնվել է 1790 թվականի հուլիսի 4-ին, ծննդյան վայրն անհայտ է[14][15]։ Մկրտվել է Գրինվիչի Սուրբ Ալֆեգե եկեղեցում, 1791 թվականի հունվարի 27-ին[16]։ Կարծիք կա, որ նա ծնվել է կամ Գրինվիչում, կամ Գվերնվալ Մանորում, նրա ընտանեկան կալվածքը գտնվում է Ուելսի պատմական քաղաքներից մեկի մոտակայքում[17][18]։ Էվերեստը

Լուցետա Մերիի և Ուիլյամ Տրիստրամ Էվերեստի ավագ որդին էր և վեց երեխաներից երրորդը։ Նրա հայրը հավատարմատար էր և փաստաբան։ Ուելսի հարավում նա մի հսկայական կալվածք ուներ։ Նրա պապը՝ Ջոն Էվերեստը, ով մսագործի որդի էր, առաջինն էր ընտանիքում, ով ստացավ օրինական մասնագիտություն[19]։

1806 թվականին, մինչ Բրիտանական արևելահնդկական ընկերությանը միանալը, Էվերեստը կրթություն է ստացել Ռազմական Թագավորական քոլեջում և Ռազմական Թագավորական ակադեմիայում։ Նա նշանակվեց որպես Բենգալյան բանակի Կրտսեր լեյտենանտ և նույն տարում ուղևորվեց դեպի Հնդկաստան[20]։

Էվերեստը եղբայրական միաբանության Նեպտունի ժողովի անդամ էր։ Ավելի ուշ՝ 1829 թվականի փետրվարի 20-ին Լոնդոն վերադառնալուց հետո, նա միացավ Ուելսի արքայազնի ժողովին[21]։

Վաղ կարիերան Հնդկաստանում

խմբագրել
 
Պարկ Հաուս, Ջորջ Էվերեստի տունը և լաբորոտորիան

Էվերեստի՝ Հնդկաստանում անցկացրած երիտասարդ տարիներից քիչ բան է հայտնի, բայց ակնհայտորեն նա հետաքրքրվում էր մաթեմատիկայով և աստղագիտությամբ։ 1814 թվականին, ուսումնասիրություններ իրականացնելու նպատակով, մեկնել է Ճավա կղզի։ 1816 թվականին վերադարձել է Բենգալիա։ Հետագայում ուսումնասիրել է Կալկաթայից Վարանասի ուղին, որը կազմում էր մոտավորապես 640 կմ։ Էվերեստի գործունեությամբ հետաքրքրվում էր Մեծ եռանկյունաչափական հետազոտության գնդապետ՝ Ուիլյամ Լեմբթոնը, ով և նրան նշանակեց իր գլխավոր օգնական։ Էվերեստը միացավ Լեմբթոնին 1818 թվականին, երբ ուսումնասիրվում էր Քանյաքումարիից դեպի հյուսիս աշխարհագրական երկայնությունները։ Նա երկար ժամանակ էր անցկացնում դաշտերում և 1820 թվականին վարակվեց Մալարիայով։ Անհրաժեշտություն առաջացավ բուժման նպատակով տեղափոխվել Բարեհուսո հրվանդան[20]։

1821 թվականին, Էվերեստը վերադարձավ Հնդկաստան։ 1823 թվականին, Լեմբթոնի մահից հետո նշանակվեց հետազոտության ղեկավար և հետագա տարիների ընթացքում իր ջանքերը գործադրեց Սիրոնջի (այժմյան՝ Մադհյա Պրադեշ) երկրաչափական հետազոտություններն ավարտին հասցնելու համար։ Էվերեստը վատառողջ էր, տենդը և ռևմատիզմը մասնակի կաթվածահար արեցին նրան։ 1825 թվականին նա տեղափոխվեց Անգլիա, որտեղ վերականգնվեց հետագա հինգ տարիների ընթացքում։

1827 թվականի մարտին Էվերեստն ընտրվել է Թագավորական ընկերության անդամ։ Ազատ ժամանակն անց էր կացնում Բրիտանական արևելահնդկական ընկերության լոբբիստական գործունեությամբ և Մեծ Բրիտանիայի Ազգային քարտեզագրման գործակալության մեթոդաբանական ուսումնասիրություններով։ Նա հաճախակի համագործակցում էր Թոմաս Ֆրեդերիկ Կոլբիի հետ[20]։

Ուշ կյանք

խմբագրել

1847 թվականին, տպագրվեց Էվերեստի՝ An Account of the Measurement of Two Sections of the Meridional Arc of India աշխատությունը, որի համար նա պարգևատրվեց Թագավորական Աստղադիտական ընկերության կողմից մեդալով։ Ավելի ուշ նա անդամագրվեց Թագավորական Ասիական և Թագավորական Աշխարհագրական ընկերություններին։ Նա մահացել է 1866 թվականի դեկտեմբերին, Հայդ Պարկի այգիների իր տանը և հուղարկավորվել՝ Բրայթոնի Սուրբ Էնդրյուի եկեղեցում[20]։

Էվերեստի անվանակոչում

խմբագրել

Ջորջ Էվերեստը ոչ մի կապ չուներ և երբեք չէր տեսել այն լեռը, որը կրում էր իր անունը։ Մինչ նրա իրական բացահայտումները, Էվերեստ լեռը հայտնի էր, որպես Պիկ "B" և ավելի ուշ Պիկ XV։ 1856 թվականի մարտին Վոուն գրեց Աշխարհագրական Թագավորական ընկերությանը, հայտարարելով որ հետազոտության արդյունքում լեռը համարվել է ամենաբարձրը աշխարհում և ենթադրաբար կանվանվի իրեն նախորդողի պատվին։ Նեպալերեն և Տիբեթերեն մի քանի տեղանուններ առաջարկվեցին, սակայն այս տարածքներն այդ ժամանակ անհասանելի էին բրիտանացիների համար, իսկ Հիմալայների հարավի բնակիչները գագաթի անվան համար չունեին որևէ տարբերակ։ 1856 թվականից մեկ տասնամյակ անց, Վոուի առաջարկն ընդունվեց Թագավորական Աշխարհագրական ընկերության և համապատասխան մարմինների կողմից։ Հնդկաստանի մի շարք գիտնականներ հանդես եկան առաջարկություններով, ինչպես օրինակ՝ Բրայան Հոսթոն Հոջսոնը "Deva-dhunga", իսկ Հերման Շլագինթվեյթը՝ Gaurisankar անվանումներով։ Էվերեստն առարկեց իր անվամբ անվանակոչմանը, քանի որ հինդկերեն այն դժվար արտաբերվող էր։ Այնուամենայնիվ, 1865 թվականին հասարակության կողմից սկսվեց կիրառվել Էվերեստը, որպես լեռան անվանում[22]։

Ընտանիք

խմբագրել

Էվերեստի ընտանիքը բազմանդամ էր։ Ջորջի կրտսեր եղբայրներից էր Ռոբերտ Էվերեստը՝արևելյան Հնդկաստանի քահանաներից մեկը և A Journey Through the United States and Part of Canada աշխատության հեղինակը[23]։ Նրա մյուս եղբայրը աշխարհիկ հոմեոպատ՝ Թոմաս Ռուպել Էվերեստն էր՝ Մարի Էվերեստի հայրը։ Երրորդ երեխան՝ Էթել Էվերեստը, Էմմա Կոնսի գործընկերն էր և Լիլիան Բայլիսի ընկերը[24]։ Նա Լոնդոնի հարավային Մորլի քոլեջի ֆինանսական աջակիցն էր[25]։

Սըր Ջորջի որդիներից Լանսելոտ Ֆիլդինգ Էվերեստը սովորել է Հարո դպրոցում և Քեմբրիջի Տրինիտի քոլեջում։ Նա որպես իրավաբան պրակտիկան անց է կացրել Լոնդոնի պալատներում և The Law of Estoppel-ի (Էստոպելի օրենքը) հեղինակն է[26]։ Լանսելոտի ավագ որդին՝ Կիրիլ Ֆիլդինգ Էվերեստը, 1914 թվականի նոյեմբերի 17-ին զինվորագրվեց Կանադական հետևակային ուժեր և սպանվեց 1916 թվականի հոկտեմբերի 9-ին, Սոմի ճակատամարտում[27][28]։

Սըր Ջորջի զարմուհի Մարի Էվերեստ Բուլը 1855 թվականի սեպտեմբերի 11-ին ամուսնացավ մաթեմատիկոս Ջորջ Բուլի հետ[29][30]։ Մարին ուներ փայլուն մաթեմատիկական մտածողություն, չնայած նրան, որ չէր ստացել մասնագիտական կրթություն։ Ալիսայի որդին՝ Լեոնարդ Բուլը, բժշկություն է սովորել և դարձել տուբերկուլյոզի հսկողության առաջնամարտիկներից մեկը։ Հետագայում արժանացել է Բրիտանական Թագավորական շքանշանի[31]։ Մարի Բուլի դուստրը՝ Մարգարեթը, Սըր Ջեֆրի Ինգրամ Թեյլորի մայրն էր, ով սովորել է Քեմբրիջի Տրինիտի քոլեջում և դարձել հայտնի մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս։ Հեղուկի դինամիկայի և ալիքի տեսության բնագավառում ունեցել է մեծ ներդրումներ[32]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/197158/Sir-George-Everest
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.ziplinesindia.com/george-everest-park%20.html
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 http://www.newsuttarakhand.in/2014/08/a-walk-in-the-clouds-carry-a-compass-george-everest-point-mussoorie/
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  8. ↑ Wallace, Colin. «Mount Everest – The British Story». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  9. ↑ Biswas, Soutik (2003 թ․ հոկտեմբերի 20). «The man who 'discovered' Everest». BBC News. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  10. ↑ See report in 'The Illustrated London News', 15 August 1857
  11. ↑ Ram Copal Sanyal, ed. (1894), Reminiscences and anecdotes of great men of India: both official and non-official for the last one hundred years, էջ 25
  12. ↑ Claypole, Jonty (Director); Kunzru, Hari (Presenter) (2003). Mapping Everest (TV Documentary). London: BBC Television.
  13. ↑ Everest Mount – Definitions from Dictionary.com (Based on the Random House Unabridged Dictionary, Random House, Inc. 2006)
  14. ↑ "George Everest was born on 4 July 1790 but the location is open to doubt. This uncertainty as to his birthplace arises because his father William Tristram Everest had an estate near Crickhowell in South Wales and some reference works suggest he was born there. [...] George's baptismal certificate certainly indicates that he was baptized in Greenwich but although the certificate also bears his date of birth it does not indicate the locality." Smith, James R. (2015). «Sir George Everest». In Martin, Geoffrey (ed.). Geographers: Biobibliographical Studies, Volume 15. Bloomsbury Publishing.
  15. ↑ Salkeld, Audrey (American Alpine Club) - The American alpine journal. 32.1990p.71 published by The Mountaineers Books, 1990 1933056371 Retrieved November 18, 2017
  16. ↑ Parks and Gardens UK - Record Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine Retrieved November 18, 2017
  17. ↑ H. P. S. Ahluwalia - The Everest within p.13 Hemkunt Press, 2001 8170103096 Retrieved November 18, 2017
  18. ↑ BBC (7 March, 2000) article of BBC Wales Retrieved November 18, 2017
  19. ↑ Geoffrey Martin - Geographers: Biobibliographical Studies, Volume 15 page (number not shown) Bloomsbury Publishing, 14 Dec 2015 Retrieved 1474226655 November 18, 2017
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Baigent, Elizabeth. «Everest, Sir George». Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/9003. (Subscription or UK public library membership required.)
  21. ↑ «Freemasons and the Royal Society». Gila Valley Lodge No 9. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 25-ին.
  22. ↑ «Naming Mount Everest». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  23. ↑ Everest, Robert. A Journey Through the United States and Part of Canada. John Chapman: King William Street, Strand, London, 1855.
  24. ↑ Elizabeth Schafer "Lilian Baylis: A Biography". p. 76
  25. ↑ Denis Richards "Offspring of the Vic: A History of Morley College". Routledge, 2013
  26. ↑ Everest, Lancelot Feilding. The Law of Estoppel. Stevens and Sons: 119, Chancery Lane, London, 1881.
  27. ↑ «Canadian Great War Project». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
  28. ↑ «Every Man Remembered – Soldier Profile Private Cyril Fielding Everest». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 30-ին.
  29. ↑ Creese, Mary (2004). «Boole, Mary». ODNB. doi:10.1093/ref:odnb/38817.
  30. ↑ «Gloucestershire, England, Marriages and Banns, 1754-1938». search.ancestry.co.uk. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 28-ին.
  31. ↑ Creese, Mary R. S. Ladies in the Laboratory? American and British Women in Science, 1800–1900: A Survey of their Contributions to Research. The Scarecrow Press, Inc.: Lanham, Md., and London, 1998, at page 199.
  32. ↑ Batchelor, George (1996). The Life and Legacy of G.I. Taylor. Cambridge University Press, 1994.

Գրականություն

խմբագրել
  • John Keay. 2000. The Great Arc. London: Harper Collins. 0-00-257062-9.
  • J. R. Smith. 1999. Everest: The Man and the Mountain. Caithness: Whittles Publishing. 1-870325-72-9.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջորջ Էվերեստ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջորջ_Էվերեստ&oldid=9773361» էջից