Ջեյմս Վիսկոնտ Բրայս (անգլ.՝ Bryce James, մայիսի 10, 1838(1838-05-10)[1][2][3][…], Բելֆասթ[4] - հունվարի 22, 1922(1922-01-22)[2][3][5][…], Sidmouth, Դևոն, Դևոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4]), դերկոմս, անգլիական պետական, հասարակական-քաղաքական գործիչ, Բրիտանիայի ակադեմիայի անդամ, իրավաբան, պատմաբան։

Ջեյմս Բրայս
անգլ.՝ James Bryce, 1st Viscount Bryce
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 10, 1838(1838-05-10)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԲելֆասթ[4]
Մահացել էհունվարի 22, 1922(1922-01-22)[2][3][5][…] (83 տարեկան)
Մահվան վայրSidmouth, Դևոն, Դևոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4]
Քաղաքացիություն Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
ԿրթությունԳլազգոյի համալսարան, Երրորդության քոլեջ և Belfast Royal Academy?
ԿոչումRegius Professor of Civil Law?
Մասնագիտությունհամալսարանի դասախոս, legal counselor, քաղաքական գործիչ, դիվանագետ, պատմաբան, պետական գործիչ, գրող, իրավաբան և բարիսթեր
ԱշխատավայրՕքսֆորդի համալսարան և Ֆորին oֆիս (արտաքին գերատեսչություն)[6]
ԱմուսինElizabeth, Viscountess Bryce?
Ծնողներհայր՝ James Bryce?[3], մայր՝ Margaret Young?[3]
Զբաղեցրած պաշտոններԻռլանդիայի գլխավոր քարտուղար, Լանքասթերի դքսության կանցլեր, Privy Council of the United Kingdom?, Առևտրի բաժնի նախագահ, Parliamentary Under-Secretary of State for Foreign Affairs?, նախագահ, Իռլանդիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Միացյալ Թագավորության 28-րդ խորհրդարանի անդամ, Միացյալ Թագավորության 27-րդ գումարման ազգային ժողովի անդամ, ՄԻացյալ Թագավորության 26-րդ պառլամենտի անդամ, Միացյալ Թագավորության 25-րդ պառլամենտի անդամ, ՄԻացյալ Թագավորության 24-րդ պառլամենտի անդամ, member of the 23rd Parliament of the United Kingdom?, Մեծ Բրիտանիայի 22-րդ գումարման պատգամավոր, ambassador of the United Kingdom of Great Britain and Ireland to the United States? և Լորդերի պալատի անդամ
ԿուսակցությունԼիբերալ կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Privy Council of the United Kingdom?, Գիտության բրիտանական ասոցիացիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Բրիտանական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկայի հնավաճառության միություն և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 James Bryce, 1st Viscount Bryce Վիքիպահեստում

Գործունեություն

խմբագրել

Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1914)։ Լիբերալ կուսակցությունից բազմիցս ընտրվել է պառլամենտի անդամ և պատասխանատու պաշտոններ վարել տարբեր կառավարություններում. արտգործնախարարի տեղակալ, առևտրի նախարար, Իռլանդիայի գործերով քարտուղար, ԱՄՆ-ում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան։ 1876 թվականին հիմնել է Անգլո-հայկական ընկերությունը և որպես նրա նախագահ նույն թվականի աշնանը ճանապարհորդել է Ռուսաստանով Կովկաս ու Հայաստան, ապա եղել Օսմանյան կայսրությունում (բարձրացել է Արարատի գագաթը)։ Տպավորություններն ամփոփել է «Անդրկովկասն ու Արարատը» գրքում (1877)։ Նա ի սկզբանե նպատակ չի ունեցել գրքի վերածելու իր նոթագրությունները, սակայն հետագայում երկու հիմնական պատճառ է մատնանշում, որորնցից ելնելով տպագրել է գիրքը։ Առաջինը 1877-1878 թվականներին պատերազմն էր այն երկրների միջև, որտեղ եղել էր ճամփորդելիս, և երկրորդը՝ Արարատ լեռն էր, որի մասին լսել էին բոլորը, սակայն շատ քիչ էր գրված[8]։ 1880 թվականին նոր ճամփորդություն է կատարել Հայաստան, այցելել Զմյուռնիա և Կոստանդնուպոլիս (հանդիպումներ ունեցել Մաթևոս Մամուրյանի, Ներսես Վարժապետյանի հետ), 1893 թվականին Լոնդոնում հիմնադրել է Անգլո-հայկական ասոցիացիան։ 1894 թվականի հայկական ջարդերի ժամանակ հանդես է եկել հայանպաստ հոդվածներով անգլիական և ամերիկյան մամուլում։ Բրայսը առաջիններից էր Անգլիայում, որ արձագանքել է հայ ժողովրդի 1915 թվականի ողբերգությանը, ակտիվորեն մասնակցել բրիտանա-հայկական Կարմիր խաչի և Փախստականների ֆոնդի ստեղծմանը։ 1916 թվականին Բրայսի խմբագրությամբ և ընդարձակ աոաջաբանով Լոնդոնում լույս է տեսել «Հայերի վիճակը Օսմանյան կայսրությունում 1915-1916 թթ.» փաստաթղթերի ժողովածուն («Կապույտ գիրք»), որտեղ զետեղված են բազմաթիվ հաղորդագրություններ և վկայություններ հայկական կոտորածների ու տեղահանությունների վերաբերյալ, որոնք մերկացնում են երիտթուրքերի ազգայնամոլ, հայասպան քաղաքականությունը։ Հայերի պաշտպանությամբ Բ. հաճախ հանդես է եկել հրապարակային ելույթներով։ Մասնավորապես 1920 թվականի փետրվարին Լորդերի պալատում արտասանած ճառում Բրայսը մեղադրել է քեմալականներին Կիլիկիայի հայերին հետապնդելու համար, քննադատել Բրիտանիայի հետպատերազմյան քաղաքականությունը հայկական հարցում։ Սերտ հարաբերությունների մեջ է եղել հայ հասարակական քաղաքական գործիչների՝ մասնավորապես Արշակ Չոպանյանի և Պողոս Նուբար փաշայի հետ։

Հիշատակ

խմբագրել

1998 թվականին Երևանի Մարշալ Բաղրամյան պող. 2-րդ նրբանցքը անվանակոչվել է Ջեյմս Բրայսի փողոց[9][10]։

  • The Flora of the Island of Aran, 1859
  • The Holy Roman Empire, 1864
  • Report on the Condition of Education in Lancashire, 1867
  • The Trade Marks Registration Act, with Introduction and Notes on Trade Mark Law, 1877
  • Transcaucasia and Ararat, 1877
  • The American Commonwealth, 1888
  • Impressions of South Africa, 1897
  • Studies in History and Jurisprudence, 1901
  • Studies in Contemporary Biography, 1903
  • The Hindrances to Good Citizenship, 1909
  • South America: Observations and Impressions, 1912
  • University and Historical Addresses, 1913
  • Essays and Addresses on War, June 1918
  • Modern Democracies, 1921

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Տես նաև

խմբագրել
 
Ջեյմս Բրայս, 1893
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջեյմս Բրայս» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 555