Արշակ Չոպանյան

հայ բանաստեղծ, գրող

Արշակ Հովհաննեսի Չոպանյան (հուլիսի 15, 1872(1872-07-15)[1], Բեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 8, 1954(1954-06-08)[2][3], Փարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[4]), հայ գրող, քննադատ, բանասեր, լրագրող և հասարակական գործիչ։

Արշակ Չոպանյան
արմտ. հայ.՝ Արշակ Չօպանեան
Ծնվել էհուլիսի 15, 1872(1872-07-15)[1]
ԾննդավայրԲեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել էհունիսի 8, 1954(1954-06-08)[2][3] (81 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[4]
ԳերեզմանՀայ մտավորականների դամբարան[5]
Գրական անունChavarche Antéorte
Մասնագիտությունդրամատուրգ, գրական քննադատ, գրող, բանաստեղծ, գրականագետ, թարգմանիչ, գլխավոր խմբագիր, դասախոս, բանասեր և հրապարակախոս
Լեզուֆրանսերեն և հայերեն
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  Ֆրանսիա
ԿրթությունԿեդրոնական վարժարան (1891)
Գրական ուղղություններՀայ ֆիդայական շարժում և պառնասիանիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներQ122104969?
ԱնդամակցությունՀայ ազգային պատվիրակություն, Bureau des réfugiés arméniens?, Ֆրանսիայի հայ գրականության ընկերություն, Q120885036?, Société de sociologie de Paris? և Société des gens de lettres?
ԿուսակցությունՌԱԿ[6] և Ռամկավար Ազատական[6]
ԱշխատավայրԱնահիտ, Արևելք, Վերածնունդ, Ապագայ, Մասիս, Ծաղիկ, Mercure de France?, Հայրենիք, La Revue de Genève?, Արեւմուտք, La Revue Blanche?, Բյուզանդիոն, Կեդրոնական վարժարան և Նոր կյանք
Պարգևներ
Изображение автографа
Արշակ Չոպանյան Վիքիքաղվածքում
Արշակ Չոպանյան Վիքիդարանում
 Arshag Chobanian Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Արշակ Չոպանյանը ծնվել է 1872 թ. հուլիսի 15-ին Կ. Պոլսում։ Սովորել է Կոստանդնուպոլսի Մաքրուհյան դպրոցում, ապա՝ Կեդրոնական վարժարանում։ Աշխատակցել է «Արևելք», «Մասիս», «Հայրենիք» պարբերականներին։ 1895 թվականին սկսել է «Ծաղիկ» հանդեսի հրատարակությունը, լույս է ընծայել մի քանի համար և ահաբեկված համիդյան բռնություններից՝ նույն տարում փախչելով՝ հաստատվել է Փարիզում, ուր և անցկացրել է իր հետագա ամբողջ կյանքը։ Մահացել է 1954 թ. հունիսի 8-ին Փարիզում։

Ստեղծագործական աշխատանք

խմբագրել

1898-1911 և 1929-1949 թթ. հրատարակել է հայտնի «Անահիտ» հանդեսը[12]։ Հասարակական, լրագրական-հրատարակչական աշխատանքներին զուգընթաց զբաղվել է արվեստի, բանասիրության, գրականագիտության և գրաքննադատության հարցերով, հրապարակախոսությամբ, գրել է արձակ ու չափածո գեղարվեստական գործեր, կատարել է թարգմանություններ։

Առանձնակի նշանակություն ունի Չոպանյանի քննադատական և գիտական բանասիրական գործունեությունը։ Նա նորովի է մեկնաբանել հայ գրականության շատ երևույթներ։ Հրատարակել է «Նահապետ Քուչակի դիւանը» 1902 թվականին, «Նաղաշ Հովնաթան աշուղը և Հովնաթան Հովնաթանյան նկարիչը» 1910 թվականին, «Հայ էջեր» 1912 թվականին, «Հայրեններու բուրաստանը» 1940 թվականին և այլ ուսուսմնասիրություններ։ Կազմել և լույս է ընծայել Պ. Դուրյանի (1894) և Մ. Պեշիկթաշլյանի (1907) երկերը, որոնց նվիրել է նաև ուսումնասիրություններ։ Առաջինն է Գրիգոր Նարեկացու ժառանգությունը վերլուծել որպես գեղարվեստական ստեղծագործություն և նրան դրել համաշխարհային գրականության հսկաների կողքին։ Անդրադարձել է գրական նոր երևույթներին՝ հաճախ առաջինը տալով դրանց հեղինակների (Վ. Թեքեյան, Սիամանթո, Դ. Վարուժան, Ե. Չարենց, Մ. Զարիֆյան և ուրիշներ) ստեղծագործական ինքնատիպության բնութագիրը։ Հոդվածներ է նվիրել նաև արևմտաեվրոպական և ռուս գրողներին։

Չոպանյանը մեծ աշխատանք է կատարել հայ գրականությունը Եվրոպայում ներկայացնելու և Հայ դատը պաշտպանելու ուղղությամբ։ Թարգմանել ու ֆրանսերեն հրատարակել է հին և նոր շրջանի հայ բանաստեղծների գործերից, որոնք ամփոփվել են «Վարդենիք Հայաստանի» (հ. 1-3, 1918-29) ժողովածուում։

Երկերի մատենագիտություն

խմբագրել
  • Արշալոյսի ձայներ, Կ. Պոլիս, 1891, 217 էջ։
  • Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1892, 136 էջ։
  • Պետրոս Դուրեան, Թիֆլիս, 1894, 196 էջ։
  • Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի կեանքն ու գործը, Փարիզ, 1907, 256 էջ։
  • Քերթուածներ, Փարիզ, 1908, 144 էջ։
  • Տղու հոգիներ, Փարիզ, 1923, 81 էջ։
  • Դէմքեր, Փարիզ, 1924, 168 էջ։
  • Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1924, 108 էջ։
  • Դէմքեր, Փարիզ, 1929, 192 էջ։
  • Պատկերներ, Փարիզ, ա. թ., 112 էջ։
  • Հայրէններու բուրաստանը, Փարիզ, 1940, 552 էջ։
  • Կեանք և երազ, Փարիզ, 1945, 110 էջ։
  • Բանաստեղծութիւններ, Փարիզ, 1949, 343 էջ։
  • Բամբասանք (թատերախաղ), Փարիզ, 1950, 106 էջ։
  • Հրաշքը (թատերգութիւն), Պէյրութ, 1952, 98 էջ։
  • Երկեր, Երևան, 1966, 576 էջ։
  • Պետրոս Դուրյանի կյանքն ու գործը, Երևան, 1967, 241 էջ։
  • Նամականի, Երևան, 1980, 504 էջ։
  • Երկեր. Քերթվածներ, Տեսիլներ, Արշալույս, Ծովուն մոտ, Անձկություն, Փշրված սիրո եղերերգը, Խավարին մեջ, Բլուրին վրա, Տղու հոգիներ, Պատկերներ, Զատկական պատկերներ, Կյանք և երազ, Արձակ բանաստեղծություններ, Գրական դեմքեր, Երևան, 1988, 864 էջ։

Թարգմանություններ

խմբագրել
  Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում
  • Կոմիտաս։ Հայ քնար։ Հաւաքածու գեղջուկ երգերի.- Paris: Editeur de Musique, 1906.- 45 էջ նոտա,հայերեն և ֆրանսերեն։
  • Միսթրալ Ֆրետերի։ Միրէյօ։ Փրովանսական քերթուած.- Թիֆլիս։ Տպարան Քութաթելաձէ, 1905.- 32 էջ։
  • Վինյի Ալֆրեդ դը։ Քերթուածներ.- Բարիզ։ Տպարան «Անահիտ», [1902].- 36 էջ.- (Մատենադարան «Անահիտ», թիւ 2)։
  • Ֆրանս Անատոլ։ Եպիկուրի պարտէզը։ (Հատուածներ).- Բարիզ։ Տպարան «Անահիտ», 1901.- 32 էջ.- (Մատենադարան «Անահիտ, թիւ 1)։
  • Ֆրանսիական պոեզիա.- Երևան։ Երևանի համալս. հրատ., 1984.- 480 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 armradioarchive.am (հայ.)
  2. 2,0 2,1 2,2 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Archag_Tchobanian.jpg
  3. 3,0 3,1 3,2 https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjMtMDQtMjQiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjcwODgyO3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=-195%2C95&uielem_islocked=0&uielem_zoom=104&uielem_brightness=0&uielem_contrast=0&uielem_isinverted=0&uielem_rotate=F
  4. 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #102028079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. https://www.geneanet.org/cimetieres/view/3466480
  6. 6,0 6,1 http://thisweekinarmenianhistory.blogspot.com/2014/07/birth-of-arshag-tchobanian-july-15-1872.html
  7. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62493775/f13
  8. 8,0 8,1 Académie française (ֆր.)
  9. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6493055j/f9
  10. 10,0 10,1 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6550862n/f3
  11. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4621601k/f4
  12. «ԱՆԱՀԻՏ». tert.nla.am. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին. - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Արշակ Չոպանյան հոդվածին
 
Վիքիդարանը
Վիքիդարանը ունի բնօրինակ գործեր, որոնց հեղինակն է՝
 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշակ Չոպանյան» հոդվածին։
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշակ Չոպանյան» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշակ Չոպանյան» հոդվածին։