Արշակ Չոպանյան
Արշակ Հովհաննեսի Չոպանյան (հուլիսի 15, 1872[1], Բեշիքթաշ, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 8, 1954, Փարիզ, Ֆրանսիա[2]), հայ գրող, քննադատ, բանասեր, լրագրող և հասարակական գործիչ է։
Արշակ Չոպանյան արմտ. հայ.՝ Արշակ Չոպանեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հուլիսի 15, 1872[1] |
| Ծննդավայր | Բեշիքթաշ, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն |
| Վախճանվել է | հունիսի 8, 1954 (81 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Փարիզ, Ֆրանսիա[2] |
| Գերեզման | Հայ մտավորականների դամբարան[3] |
| Մասնագիտություն | դրամատուրգ, գրական քննադատ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, գրականագետ, թարգմանիչ և գլխավոր խմբագիր |
| Լեզու | ֆրանսերեն և արեւմտահայերէն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն և .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Կրթություն | Կեդրոնական վարժարան (1891) |
| Անդամակցություն | Հայ ազգային պատվիրակություն և Bureau des réfugiés arméniens? |
| Աշխատավայր | Ծաղիկ, Անահիտ, Արևելք, Վերածնունդ, Ապագայ և Մասիս |
| Պարգևներ | |
| Արշակ Չոպանյան Վիքիքաղվածքում | |
| Արշակ Չոպանյան Վիքիդարանում | |
 Arshag Chobanian Վիքիպահեստում | |
ԿենսագրությունԽմբագրել
Արշակ Չոպանյանը ծնվել է 1872 թ. հուլիսի 15-ին Կ. Պոլսում։ Սովորել է Կոստանդնուպոլսի Մաքրուհյան դպրոցում, ապա՝ Կեդրոնական վարժարանում։ Աշխատակցել է «Արևելք», «Մասիս», «Հայրենիք» պարբերականներին։ 1895 թվականին սկսել է «Ծաղիկ» հանդեսի հրատարակությունը, լույս է ընծայել մի քանի համար և ահաբեկված համիդյան բռնություններից՝ նույն տարում փախչելով՝ հաստատվել է Փարիզում, ուր և անցկացրել է իր հետագա ամբողջ կյանքը։ Մահացել է 1954 թ. հունիսի 8-ին Փարիզում։
Ստեղծագործական աշխատանքԽմբագրել
1898-1911 և 1929-1949 թթ. հրատարակել է հայտնի «Անահիտ» հանդեսը[4]։ Հասարակական, լրագրական-հրատարակչական աշխատանքներին զուգընթաց զբաղվել է արվեստի, բանասիրության, գրականագիտության և գրաքննադատության հարցերով, հրապարակախոսությամբ, գրել է արձակ ու չափածո գեղարվեստական գործեր, կատարել է թարգմանություններ։
Առանձնակի նշանակություն ունի Չոպանյանի քննադատական և գիտական բանասիրական գործունեությունը։ Նա նորովի է մեկնաբանել հայ գրականության շատ երևույթներ։ Հրատարակել է «Նահապետ Քուչակի դիւանը» 1902 թվականին, «Նաղաշ Հովնաթան աշուղը և Հովնաթան Հովնաթանյան նկարիչը» 1910 թվականին, «Հայ էջեր» 1912 թվականին, «Հայրեններու բուրաստանը» 1940 թվականին և այլ ուսուսմնասիրություններ։ Կազմել և լույս է ընծայել Պ. Դուրյանի (1894) և Մ. Պեշիկթաշլյանի (1907) երկերը, որոնց նվիրել է նաև ուսումնասիրություններ։ Առաջինն է Գրիգոր Նարեկացու ժառանգությունը վերլուծել որպես գեղարվեստական ստեղծագործություն և նրան դրել համաշխարհային գրականության հսկաների կողքին։ Անդրադարձել է գրական նոր երևույթներին՝ հաճախ առաջինը տալով դրանց հեղինակների (Վ. Թեքեյան, Սիամանթո, Դ. Վարուժան, Ե. Չարենց, Մ. Զարիֆյան և ուրիշներ) ստեղծագործական ինքնատիպության բնութագիրը։ Հոդվածներ է նվիրել նաև արևմտաեվրոպական և ռուս գրողներին։
Չոպանյանը մեծ աշխատանք է կատարել հայ գրականությունը Եվրոպայում ներկայացնելու և Հայ դատը պաշտպանելու ուղղությամբ։ Թարգմանել ու ֆրանսերեն հրատարակել է հին և նոր շրջանի հայ բանաստեղծների գործերից, որոնք ամփոփվել են «Վարդենիք Հայաստանի» (հ. 1-3, 1918-29) ժողովածուում։
Երկերի մատենագիտությունԽմբագրել
- Արշալոյսի ձայներ, Կ. Պոլիս, 1891, 217 էջ։
- Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1892, 136 էջ։
- Պետրոս Դուրեան, Թիֆլիս, 1894, 196 էջ։
- Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի կեանքն ու գործը, Փարիզ, 1907, 256 էջ։
- Քերթուածներ, Փարիզ, 1908, 144 էջ։
- Տղու հոգիներ, Փարիզ, 1923, 81 էջ։
- Դէմքեր, Փարիզ, 1924, 168 էջ։
- Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1924, 108 էջ։
- Դէմքեր, Փարիզ, 1929, 192 էջ։
- Պատկերներ, Փարիզ, ա. թ., 112 էջ։
- Հայրէններու բուրաստանը, Փարիզ, 1940, 552 էջ։
- Կեանք և երազ, Փարիզ, 1945, 110 էջ։
- Բանաստեղծութիւններ, Փարիզ, 1949, 343 էջ։
- Բամբասանք (թատերախաղ), Փարիզ, 1950, 106 էջ։
- Հրաշքը (թատերգութիւն), Պէյրութ, 1952, 98 էջ։
- Երկեր, Երևան, 1966, 576 էջ։
- Պետրոս Դուրյանի կյանքն ու գործը, Երևան, 1967, 241 էջ։
- Նամականի, Երևան, 1980, 504 էջ։
- Երկեր. Քերթվածներ, Տեսիլներ, Արշալույս, Ծովուն մոտ, Անձկություն, Փշրված սիրո եղերերգը, Խավարին մեջ, Բլուրին վրա, Տղու հոգիներ, Պատկերներ, Զատկական պատկերներ, Կյանք և երազ, Արձակ բանաստեղծություններ, Գրական դեմքեր, Երևան, 1988, 864 էջ։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 http://armradioarchive.am/ar/8a9cQiV
- ↑ 2,0 2,1 2,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #102028079 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ https://www.geneanet.org/cimetieres/view/3466480
- ↑ «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Կոմիտասի նամակը Արշակ Չոպանյանին 1912, 25 դեկտեմբերի, Կ. Պոլիս
- «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը