Ուգո դը Բագրատիդ
Ուգո դը Բագրատիդ[2] (ֆր.՝ Hugues de Bagratide, ծնվել է որպես Բայազեդ Հայկազուն բեյ Բագրադիդ, դեկտեմբերի 27, 1890, Կոստանդնուպոլիս - դեկտեմբերի 19, 1960, Փարիզի 10-րդ շրջան, Փարիզ)[3][4], ֆրանսիայի թատրոնի և կինոյի դերասան, ծագումով հայ[5]։
 ֆր.՝ Hugues de Bagratide | |
|---|---|
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 27, 1890 |
| Ծննդավայր | Կոստանդնուպոլիս |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 19, 1960 (69 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Փարիզի 10-րդ շրջան, Փարիզ |
| Կրթություն | Սամուել-Մուրատ վարժարան, Լոզանի համալսարան, Փարիզի համալսարան, Փարիզի Գեղեցիկ արվեստների ազգային բարձրագույն դպրոց և Հատուկ Ռազմական Դպրոց Սեն Սիր (1925)[1] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա և .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Մասնագիտություն | դերասան |
Կենսագրություն խմբագրել
Մխիթարյան հայրերի մոտ սովորելուց հետո Վենետիկի Մուրատ-Ռաֆայել քոլեջում, Լոզանի համալսարանում, Սորբոնի համալսարանում և Փարիզի Գեղարվեստի դպրոցում, նա սկսեց դերասանի կարիերան, հատկապես խաղալով Սառա-Բեռնար[3] թատրոնում։
1914[6] թվականի դեկտեմբերին ընդունվել է Պոլ Մոնեի դասարանի կոնսերվատորիան, այնուհետև նա ֆրանս-կատակերգու՝ դառնալով[3] այնտեղ առաջին հայ դերասանը։ Գրեթե մեկ տարի նա մասնակցում էր երգացանկի կարևոր կտորների բաշխմանը` Բայազեդ բեմական անունով, որն իր ծննդյան անունն է։
1916-ի վերջերին նա հայտնվում է «Եղբայրները Կորսիկայում»[7]՝ Անդրե Անտուանի ղեկավարությամբ։ Այս ֆիլմը Ալեքսանդր Դյումայի համանուն վեպի ադապտացիա է (1845 թ.) և դուրս է եկել փարիզյան էկրաններ 1917 թվականի հունվարին։
Ուգո դը Բագրատիդը հիասթափված է միայն երկրորդական դերերից։ Նա դարձավ Մաուբելի կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր և ստեղծեց պոեմներ-ֆիլմերes[8] կարճամետրաժ կինոֆիլմեր, որոնցում նկարիչը արտասանում է տեքստ[9]։
Անհայտ պատճառով նա թողեց մասնագիտությունը՝ ընդունվելու Սեն-Սիրի հատուկ զինվորական դպրոցը 1923 թվականին (110-րդ կոչում «Շևալիե Բայարդ»)[10], որտեղից հեռացավ լեյտենանտի կոչումով։ 1927 թվականին նա ավարտեց վերսկսելով իր դերասանական մասնագիտությունը, որտեղ ընդհատվել էր հինգ տարի առաջ։
Եթե 1930-ականներին Ուգո դը Բագրատիդի անունը պարբերաբար հայտնվում էր գեղարվեստական ամսագրերի կինոսյունակներում, ապա նաև հանրաճանաչ օրաթերթերի նորությունների բաժնում։ Այսպես, «Հայտնի» թերթը 1939 թվականի հունվարին բացահայտեց, որ «Օտո ոստիկանական բաժանմունքը դեպո է ուղարկել Բագրատիդ դ'Արեկինի հայ իշխանին, 49 տարեկան, պարոն Պրենս փողոց 43, աշխատող Ֆրանսուա 1-ի ստուդիայում, որը տարվել է; էքսպոզիցիոնիզմի բացահայտ դրսևորման մեջ։ Կերպարն արդեն համոզմունք ունի իր գրառման մեջ՝ համեստության հասարակական վրդովմունքի համար»[11]։
Նույն օրը «Օրաթերթ» ամսագիրը վերնագրել է. «Կեսգիշերին երիտասարդ աղջիկների քոլեջի առջև՝ հայ իշխան. Արդյո՞ք երրորդ տոհմի նրա նախնիները մեծ փայլով են թագավորել 9-րդից մինչև 11-րդ դարերը։ - իրեն տարօրինակ պահեց։ «Ես հայտարարում էի Համլետին»։ նա ասում է. «Դուք խախտում էիք համեստությունը». գործակալները պատասխանում են[12]։ Լրագրողը հիշում է Ուգո դը Բագրատիդի հայտնի ընտանեկան ծագումը, ինչպես նաև նրա քրեական անցյալը, որը շատ ավելի քիչ փառավոր է։ Ահա թե ինչպես ոստիկանության հետաքննության ընթացքում «մենք պարզեցինք, որ նա 1923 թվականին ձերբակալվել էր անպարկեշտ հարձակման համար, ապա 1932 թվականին նույն պատճառով դատապարտվել»[12]։ Նա դատապարտվել է երեք ամսվա ազատազրկման և 25 ֆրանկ տուգանքի 10-րդ քրեական պալատի կողմից աղաղակող դատավարության ժամանակ[13]։
Օրենքի հետ կապված այս անախորժությունները, թվում է, չեն ազդել նրա գեղարվեստական կարիերայի վրա, քանի որ նույն տարվա ընթացքում նա պայմանագրիր էր կնքել երեք ֆիլմի հետ։
1939թվականի[14] վերջին նա զինվորագրվեց 21-րդ օտարերկրյա կամավորական մարտի գնդին, գրեթե 50 տարեկան հասակում, որպեսզի կռվի ֆրանսիական արշավում։ Գունդը ցրվելով 1940 թվականի հուլիսին զինադադարի շրջանակներում՝ զորացրվեց և վերադարձվեց քաղաքացիական կյանքին։ Քաղաքացիություն չունեցող Ուգո դը Բագրատիդը հետո թաքնվեց։
Նա միայն տասը տարի անց նորից հայտնվեց էկրաններին՝ 1951 թվականին, Մորիս Կլոշի «Անհայտ հորից ծնված» ֆիլմում։ Երկու այլ գեղարվեստական ֆիլմերից հետո, այդ թվում՝ «Փարիզի Աստվածամոր տաճարը», որը նրա կարիերայի միակ գունավոր ֆիլմն էր, նա վերջնականապես լքեց նկարահանումները և մահացավ 4 տարի անց Լարիբոիզերի հիվանդանոցում 70 տարեկան հասակում։
Թատրոն խմբագրել
Բագրատիդ անվամբ խմբագրել
- 1916 (փետրվարի 8 – «Թափառաշրջիկ», դրամա 5 գործողությամբ Ժան Ռիշեպենի, Սառա-Բերնհարդի թատրոն. Տուանե
- 1916 (մարտի 16) – «Նեսլե աշտարակ», դրամա 5 գործողությամբ և 9 տեսարանով՝ Ֆրեդերիկ Գայարդեի և Ալեքսանդր Դյումայի կողմից, Սառա-Բեռնարի թատրոն. Ֆիլիպ դ'Օլնե
- 1916 (դեկտեմբերի 26)- «Կարմիր հասկերը», դրամատիկական պոեմ 4 գործողությամբ Էմիլ Սիկարդից, երաժշտությունը՝ Լյուսիեն-Մարի Օբի, ռեժիսոր՝ Արսեն Դյուրեկ, Շանզ Էլիզե թատրոն, այնուհետև հյուրախաղերով հանդես եկավ ասմունքող։
Բայազեդ անվան տակ․
- 1917 (մարտի 8)- «Վանք», դրամա 4 գործողությամբ Էմիլ Վերհառնի կողմից Ֆրանս-կատակերգություն; վանական
- 1917 (մարտի 11) – «Հորացիոս», ողբերգություն 5 գործողությամբ Պիեռ Կոռնեյլի, Ֆրանս-կատակերգություն; փոխարքա
- 1917 (մարտի 15) - «Ռուի Բլաս», դրամա 5 գործողությամբ Վիկտոր Հյուգոյի, Ֆրանս-կատակերգություն; Մոնտանազգո
- 1917 (մարտի 29) – «Խեղճ առյուծները», կատակերգություն 5 գործողությամբ Էմիլ Օժիեի և Էդուարդ Ֆուսիեի հեղինակներով, Ֆրանս-կատակերգություն; հյուր
- 1917 (ապրիլի 1) - «Ալկեստիս», ողբերգություն Եվրիպիդեսի կողմից, թարգմանել և ադապտացրել է Ժորժ Ռիվոլետը, Ֆրանս-կատակերգություն; առաջին կորիֆը
- 1917 (ապրիլի 9) - «Ատալի», ողբերգություն 5 գործողությամբ Ժան Ռասինի կողմից, Ֆրանս-կատակերգություն; ղևտացի
- 1917 (օգոստոսի 15) – «Իֆիգենիա», ողբերգություն 5 գործողությամբ Ժան Ռասինի կողմից Ֆրանս-կատակերգություն; Եվրբաթե
- 1917 (հոկտեմբերի 1) - «Անդրոմաքե», ողբերգություն 5 գործողությամբ Ժան Ռասինի, Ֆրանս-կատակերգություն; Նեոպտոլեմուս
- 1917 (հոկտեմբերի 29) – «Էդիպ արքա», ողբերգություն 5 գործողությամբ Սոֆոկլեսի թարգմանությամբ և ադապտացմամբ Ժյուլ Լակրուայի կողմից, երաժշտությունը՝ Էդմոն Մեմբրեի, Ֆրանս-կատակերգություն; հովիվ։
Բայազեդ Բագրատիդ անվամբ խմբագրել
- 1917 (դեկտեմբերի 17) – «Պոլիկտոս», ողբերգություն 5 գործողությամբ Պիեռ Կոռնելի կողմից Ֆրանս-կատակերգություն; Կլեոն։
Ֆիլմագրություն խմբագրել
- 1917 - Անդրե Անտուանի «Կորսիկացի եղբայրները»
- 1920 - Մորիս Շալլիոյի «Երեք սև սերմերը» (8 դրվագ)
- 1922 - Գաչուչա, Մորիս Շալիոյի «Բասկա դուստրը»՝ Մենդիազ
- 1922 - Ժյուլիեն Դյուվիվիեի «Սարսափի տունը; Միայնակը»։
- 1923 - Մանդրին Անրի Ֆեսկուրի (8-րդ դարաշրջան)
- 1923 - Մորիս Շալլիոյի «Վերոնիկան»
- 1927 - Արքայադուստր Մաշա Ռենե Լեպրիս «Ժողովրդական կոմիսար Արտեմիեֆ
- 1927 - Անրի Ֆեսկուրի «Արևմուտք»; Էմիր Թաիբ Էլ-Հանի
- 1927 - Ռոջեր Գուպիլյեր «Կրկնակի Ջալմա»; սուլթան Աբդուլ Համիդ
- 1929 - Ժան Էրվեի և Ռաստելիի «Կամելիայի գաղտնիքը»; Իսահակ Չահլաջյան
- 1931 - Բենիտո Պերոջոյի «Սևիլիայի կախարդումը»; երգիչ Պիտոշե
- 1932 - Անդրե Է. Շոտինի կարճամետրաժ ֆիլմ «Օ Քեյ Գործակալություն»
- 1933 – «Մեկ անգամ Մաքս դը Վոկորբեյլի կյանքում»; պրոֆեսոր Կադիոսթրո
- 1933 - Լեոն Մաթոթի «Բուլբու 1-ի, սևամորթ թագավոր»; Նամորո-Սուդանի սուլթան
- 1933 - Ժան դե Մարգենատի «Կարմիր զգեստը»
- 1934 - Հենրի Վուլշլեգեր; հեղինակ՝ Սիդոնի Պանաչ «Շեյխ Մահմուդ»
- 1935 - Ժուլիեն Դյուվիվիեի «Գողգոթա»; Սինեդրիտի
- 1935 - Աուգուստո Գենինայի «Կիմերաների գոնդոլը»; արքայազն Ահմեդ
- 1936 - Հենրի Վուլշլեգերի «Ամեն ինչ շատ լավ է տիկին Մարիկզ»։ հովանավոր
- 1936 - Վալտեր Կապսի «Սիրային տիկնիկներ»; երկրպագու
- 1936 - Անդրե Բերտոմիու «Մահացածները փածուստի մեջ»; դատավոր
- 1936 - Գեորգ-Վիլհելմ Պաբստ «Օրիորդ Բժիշկը»; «Սալոնիկ, լրտեսների բույն»; խաղացողը
- 1936 - Ռենե Պուժոլի «Ես ջրում եմ հասկերը»
- 1936 - Մարսել Լ'Հերբիեի «Նոր մարդիկ»; սպա
- 1936 - Իվան Նոեի «Թափահարողը»
- 1936 - Անդրե Բերտոմիեի «Մադամ Վիդալի սիրեկանը»
- 1937 - Ժորժ Մոնկայի և Մորիս Քերուլի «Վերադարձի ցնցումը»
- 1937 - Վիլլի Ռոզինի «Թալանի մարդիկ»; Էլիաս Կարհում
- 1937 – «Կարոտ Վիկտոր Տուրյանսկու համար»; սպառող
- 1938 - Ժակ Հուսինի «Երկու կոմբինատները»
- 1938 - Ալեքսանդր Էսուեյի «Իշխանական կրթությունը»
- 1938 - Մորիս Լեմանի և Կլոդ Օտանտ-Լարայի «Հոսքը»
- 1938 - Ժան դը Լիմուրի «Փոքրիկ ժանտախտ»; հանդիսատես
- 1938 - Քրիստիան Ստենգելի «Ես երգում եմ»; դանիացի
- 1938 - Ֆերնան Ռիվերսի «Ծաղրասերը»; երդվյալ ատենակալ
- 1938 - Մորիս դը Կանոնժի «Կապիտան Բենուա»; սուլթան
- 1938 - Իվ Միրանդի և Ժորժ Լակոմբի «Փարիզի սրճարանը»; դեսպանի ընկերը
- 1938 - Իգնասի Ռոզենկրանցի «Վերջնական համաձայնությունը»; ունկնդիր
- 1939 - Անդրե Բերտոմիեի «Տեղակալ Էյզեբին»; հյուր
- 1939 - Մորիս Քեմաժի «Լավարեդի հինգ ցենտի տակ»; հինդու նախարարը
- 1939 - Մարկ Սորկինի «Սպիտակ ստրուկը»; պետական ծառայող
- 1940 - Ժան Բուայեի «Միկետ»
- 1951 - Մորիս Կլոշի «Անհայտ հորը»; գլխավոր դատախազի
- 1955 - Անդրե Բերտոմիեի «Երկուսը կազմում են զույգ»; Սերգարիի դատավորը
- 1956 - Ժան Դելանոյի «Փարիզի Աստվածամոր տաճարը»։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ https://www.saint-cyr.org/medias/editor/files/1923-1925-110e-promotion-du-chevalier-bayard.pdf
- ↑ Երբեմն սխալմամբ անվանում են Բագրատիդ դը Արեկին, չնայած քաղաքացիական կացությունում որպես այդպիսին նշված չէ։
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Frédéric Macler, La France et l'Arménie à travers l'Art, Կաղապար:Opcit, P..
- ↑ Acte de décès n° 3659, vue 10/20. Archives en ligne de la Ville de Paris, état-civil du Կաղապար:10e arrondissement, registre des décès de 1960. L'acte précise qu'il était célibataire.
- ↑ «ABSTRACTS - EARLY CINEMA IN THE BALKANS AND THE NEAR EAST : BEGINNINGS TO INTERWAR PERIOD (International Conference, Athens, 5-7 June, 2015)». filmiconjournal.com (անգլերեն). Վերցված է 11-09-2020-ին..
- ↑ « Dans les théâtres », Le Temps, 21 décembre 1914, P., available at Gallica.
- ↑ Hugues de Bagratide sur Ciné-ressources
- ↑ Ce que l'on nous écrit, lettre ouverte d'Haïgazoun de Bagratide Comœdia, 24 mars 1920, p. 3, available at Gallica.
- ↑ Jean de Mirbel, « Une curieuse figure de l'écran : H. de Bagratide », Cinémagazine n°41, 12 octobre 1928, sur Ciné-ressources.
- ↑ Promotion « Chevalier Bayard » sur saint-cyr.org.
- ↑ « Faits divers », Le Populaire, 17 janvier 1939, P., available at Gallica.
- ↑ 12,0 12,1 « Les faits du jour », Le Journal, 17 janvier 1939, P., available at Gallica.
- ↑ « Le prince Hugues de Bagratide condamné à trois mois de prison », Le Journal, 18 janvier 1939, P., available at Gallica. L'article ne précise pas si Hugues de Bagratide a bénéficié ou non d'un sursis à exécution et s'il a fait ou non appel de la décision.
- ↑ Il est nommé sous-lieutenant d'infanterie de réserve à titre étranger par décret du 27 janvier 1940 du ministère de la Défense nationale et de la Guerre [1] Journal officiel du 3 février 1940, p. 901, .