Շախմատային Օսկար

Շախմատային Օսկար, ամենամյա մրցանակ, որը շնորհվում է վերջին 12 ամսվա ընթացքում գերազանց արդյունքներ արձանագրած շախմատիստին։

Մրցանակը շախմատիստներին շնորհելու նախաձեռնությունը պատկանում է իսպանացի լրագրող Խորխե Պուիգին և Շախմատային մամուլի միջազգային ասոցիացիային (AIPE)։ Սկզբում քվեարկությանը մասնակցում էին միայն լրագրողները։ Հետագայում նրանց միացան մրցաշարերի կազմակերպիչները և մարզիչները։ AIPE-ի կազմալուծումից հետո մրցանակը մի քանի տարի չէր շնորհվում։

1995 թվականին ռուսաստանյան «64» շախմատային հանդեսի նախաձեռնությամբ պարգևատրումը վերականգնվեց, իսկ 2014 թվականից կրկին դադարեցվեց։

Առաջին օսկարակիրը դանիացի գրոսմայստեր Բենտ Լարսենն է (1967)^[1]։

Բրոնզե արձանիկ Խմբագրել

Ներկայումս բրոնզե մրցանակն ունի նավակի մեջ նստած մարդու տեսք։ Հեղինակն է քանդակագործ Ալեքսանդր Սմիռնովը։ Արձանիկը պատկերում է ռուս գրող Նիկոլայ Լեսկովի 1873 թվականի «Հիացած պանդուխտ» պատմվածքի հերոս Իվան Ֆլյագինին^[2]։

Սկզբնապես Շախմատային Օսկարն ուներ հովանոցով կնոջ տեսք, որը պատրաստված էր Իսպանիայի Բարսելոն քաղաքի Parc de la Ciutadella զբոսայգու քանդակներից մեկի հիման վրա^[1]^[3]^[4]։

Օսկարակիրներ Խմբագրել

Ըստ տարիների Խմբագրել

2009-2013 թվականների օսկարակիր Մագնուս Կառլսենը

Տարի	Հաղթող	Երկիր
2013	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա
2012	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա
2011	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա
2010	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա
2009	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա
2008	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
2007	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
2006	Վլադիմիր Կրամնիկ	Ռուսաստան
2005	Վեսելին Տոպալով	Բուլղարիա
2004	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
2003	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
2002	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
2001	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
2000	Վլադիմիր Կրամնիկ	Ռուսաստան
1999	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
1998	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
1997	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
1996	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
1995	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
1989—1994 չի շնորհվել
1988	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1987	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1986	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1985	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1984	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1983	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1982	Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ
1981	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1980	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1979	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1978	Վիկտոր Կորչնոյ	Շվեյցարիա
1977	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1976	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1975	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1974	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1973	Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ
1972	Ռոբերտ Ֆիշեր	ԱՄՆ
1971	Ռոբերտ Ֆիշեր	ԱՄՆ
1970	Ռոբերտ Ֆիշեր	ԱՄՆ
1969	Բորիս Սպասկի	ԽՍՀՄ
1968	Բորիս Սպասկի	ԽՍՀՄ
1967	Բենտ Լարսեն	Դանիա

Ըստ շախմատիստների Խմբագրել

Օսկարների քանակով ռեկորդակիր Գարրի Կասպարովը

Շախմատիստ	Երկիր	Քանակ
Գարրի Կասպարով	ԽՍՀՄ, Ռուսաստան	11
Անատոլի Կարպով	ԽՍՀՄ	9
Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան	6
Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա	4
Ռոբերտ Ֆիշեր	ԱՄՆ	3
Բորիս Սպասկի	ԽՍՀՄ	2
Վլադիմիր Կրամնիկ	Ռուսաստան	2
Բենտ Լարսեն	Դանիա	1
Վիկտոր Կորչնոյ	Շվեյցարիա	1
Վեսելին Տոպալով	Բուլղարիա	1

Ըստ երկրների Խմբագրել

Երկիր	Քանակ
ԽՍՀՄ	17
Ռուսաստան	7
Հնդկաստան	6
Նորվեգիա	4
ԱՄՆ	3
Բուլղարիա	1
Դանիա	1
Շվեյցարիա	1

Կին օսկարակիրներ Խմբագրել

Առաջին կին օսկարակիր Նոնա Գափրինդաշվիլին (ԽՍՀՄ)

1982-1988 թվականներին Շախմատային Օսկար շնորհվել է նաև լավագույն շախմատիստուհիներին։

Տարի	Հաղթող	Երկիր
1982	Նոնա Գափրինդաշվիլի	ԽՍՀՄ
1983	Պիա Կրամլինգ	Շվեդիա
1984	Մայա Չիբուրդանիձե	ԽՍՀՄ
1985	Մայա Չիբուրդանիձե	ԽՍՀՄ
1986	Մայա Չիբուրդանիձե	ԽՍՀՄ
1987	Մայա Չիբուրդանիձե	ԽՍՀՄ
1988	Հուդիթ Պոլգար	Հունգարիա