Վիքիպեդիա

Նեյրոբլաստոմա

Նեյրոբլաստոմա, քաղցկեղի տեսակ է, որը զարգանում է նյարդային բջիջներից[1]։ Այն ամենից հաճախ սկսվում է մակերիկամներից, սակայն կարող է զարգանալ նաև պարանոցից, կրծքավանդակից, որովայնից կամ ողնաշարից[1]։ Ախտանշաններից են՝ ոսկրային ցավ, պարանոցի, կրծքավանդակի և որովայնի շրջանում մաշկի տակ անցավ կապտավում հանգույցները[1]։

Նեյրոբլաստոմա
Նեյրոբլաստոմայի միկրոսկոպիկ պատկերը
Տեսակհիվանդության կարգ և չարորակ ուռուցք
ՊատճառԳենետիկ մուտացիաներ
Բժշկական մասնագիտությունՄանկական ուռուցքաբանություն
ՀՄԴ-9194.0
ԲուժումՎիրաբուժական միջամտություն, քիմիաթերապիա, ճառագայթային թերապիա, ցողունային բջիջների փոխպատվաստում
Հանդիպման հաճախականությունՀանդիպում է 7000 երեխաներից 1-ի մոտ
Մահերի քանակՄանկական քաղցկեղների մահացությունների 15%
 Neuroblastoma Վիքիպահեստում

Սովորաբար, նեյրոբլաստոման առաջանում է վաղ զարգացման ընթացքում գենետիկ մուտացիայի հետևանքով[2]։ Հազվադեպ, այն կարող է նաև ժառանգական մուտացիայի հետևանքով լինել[1]։ Չկա պացույց արտաքին միջավարի գործոնների աղդեցության վերաբերյալ[3]։ Ախտորոշումը հիմնականում կատարվում է հյուսվածքի բիոպսիայով[1]։ Երբեմն կարող է հայտնաբերվել հղիության ընթացքում ուլտրաձայնային հետազոտության ժամանակ[1]։ Քաղցկեղը բաժանվում է ցածր, միջին և բարձր ռիսկային խմբերի՝ ելնելով երեխայի տարիքից, քաղցկեղի փուլից և տեսակից[1]։

Բուժումը և արդյունքները կախված են ռիսկի խմբից, որում գտնվում է մարդը[1][2]։ Բուժումը իր մեջ ներառում է դինամիկ հսկողություն, վիրահատական միջամտություն, ճառագայթային և քիմիաթերապի, ինչպես նաև ցողունային բջիջների փոխպատվաստում[1]։ Բուժման լավ ելք են ունենում ցածր ռիսկի խմբում գտնվող երեխանների[2]։ Բարձր ռիսկի խմբում գտնվող երեխաների ելքը այդքան էլ լավ չի, չնայած ագրեսիվ բուժմանը[2]։

Նեյրոբլաստոման նորածինների մոտ ամենահաճախ հանդիպող քաղցկեղն է, իսկ երխաների մոտ երրորդ տեղում է լեյկեմիայից և գլխուղեղի ուռուցքից հետո[2]։ Յուրաքանչյուր 7,000 երեխաներից մեկի մոտ հանդիպում է քաղցկեղը[3]։ Դեպքերի մոտ 90%-ը մինչը 5 տարեկան երեխաներն են, իսկ մեծահասակների մոտ՝ հազվադեպ է հանդիպում[3][4]։ Երեխաների քաղցկեղից մահացությունների մոտ 15%-ը պայմանավորված է նեյրոբլաստոմայով[4]։ Հիվանդությունը առաջին անգամ նկարագրվել է 1800-ական թվականներին[5]։

Ախտանիշներ խմբագրել

Նեյրոբլաստոմայի առաջին ախտանիշները հաճախ ոչ սպեցիֆիկ են, ինչը դժվարացնում է ախտորոշումը։ Հոգնածությունը, ախորժակի բացակայությունը, և ջերմության բարձրացումը հաճախ հանդիպող նշաններից են։ Ախտանիշները կախված են առաջնային ուռուցքի տեղակայությունից և մետաստազների առկայությունից[6]։

Նեյրոբլաստոման հաճախ տարածվում է մարմնի այլ հատվածներ։ Ուռուցքի մոտ 50- 60%-ի մոտ հանդիպում են մետաստազներ[7]։

Առաջնային ուռուցքը ամենաշատը հանդիպում է մակերիկամներում։ Սակայն նեյրոբլաստոման կարող է զարգանալ սիմպաթիկ նյարդային համակարգի երկայնքով՝ պարանոցից մինչև կոնք։ Ըստ տեղակայման հաչախականության հանդիպում են ՝ պարանոց (1%), կրծքավանդակ (19%), որովայն (30% ոչ մակերիկամային), կոնք (1%)։ Հազվադեպ դեպքերում առաջնային ուռուցքը հայտնաբերել չի հաջողվում[8]։

Հազվադեպ հանդիպող բայց բնորոշ դրսևորումներից է միելոպաթիան (ուռուցքը սեղմում է ողնուղեղը, դեպքերի 5%-ի մոտ), բուժմանը կայուն լուծ ( արտադրվում է մեծ քանակով վազոակտիվ աղիքային պեպտիդ, դեպքերի 4%-ի մոտ ), Հորների համախտանիշ (դեպքերի 2.4%-ի մոտ), օպսոկլոնուս - միոկլոնուս համախտանիշ[9], ատաքսիա ( պատճառը՝ պարանեոպլաստիկ համախտանիշ, դեպքերի 1.3%-ի մոտ ), և հիպերտոնիա ( կատեխոլամինների սեկրեցիայի շատացում, դեպքերի 1.3%-ի մոտ)[10]։

Պատճառներ խմբագրել

Նեյրոբլաստոմի պատճառները դեռ ամբողջությամբ պարզաբանված չեն։ Դեպքերի մեծ մասը պատահական են և չունեն ընտանեկան պատմություն։ Սակայն նեյրոբլաստոմայով հիվանդ երեխաների մոտ 1-2%-ն ունի ընտանեկան պատմություն։ Նեյրոբլաստոմայի ընտանեկան պատմությամբ հիվանդների մեծ մասի շրջանում հայտնաբերվում է նաև անապլաստիկ լիմֆոմա կինազա (ԱԼԿ) գենի մուտացիաներ[11]։ PHOX2B կամ KIF1B գենի մուտացիաները նույնպես կապված են ընտանեկան նեյրոբլաստոմայի հետ։ Նեյրոբլաստոման նաև հանդիպում է 1-ին տիպի նեյրոֆիբրոմատոզի և Բեքվիտ-Վիդեմանի համախտանիշի ժամանակ։ Նեյրոբլաստոմայի ժամանակ դիտվում է նաև MYCN օնկոգենի ամպլիֆիկացիա[12]։

Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ուռուցքային բջիջներում LMO1 գենի որոշակի հատվածների կրկնապատկումը, մեծացնում են քաղցկեղի ագրեսիվ ձևի զարգացման ռիսկը[13]։

Նեյրոբլաստոման կապված է NBPF10 գենի պատճենների թվի փոփոխության հետ, ինչը հանգեցնում է 1q21.1 դելեցիայի կամ 1q21.1 կրկնապատկման համախտանիշի[14]։

Առաջարկվել են մի քանի ռիսկի գործոններ, որոնք ներկայումս հանդիսանում են հետազոտությունների թեմաներ։ Քանի որ ուռուցքը առաջանում է նաև ներարգանդային շրջանում, որոշ հետազոտություններ կենտրոնացած են եղել բեղմնավորման և հղիության ընթացքում ազդող գործոնների վրա։ Հետազոտված գործոններից են՝ հղիության ընթացքում ծխելը, խմելը, դեղորայքների օգտագործումը և ծննդաբերական գործոնները, սակայն արդյունքները անորոշ են եղել[15]։

Այլ հետազոտություններում փորձել են կապ գտնել կյանքի վաղ շրջանում ինֆեկցիաների զարգացման, անպտղության բուժման նպատակով դեղորայքների և հորմոնների օգտագործման[16], և կանանց մազերի ներկերի միջև[17][18]։

Ախտորոշում խմբագրել

 
Նեյրոբլաստոմայի մետաստազների պատկերը ՄՌՇ հետազոտությամբ՝ 2 տարեկան երեխայի մոտ

Ախտորոշումը կատարվում է ախտաբանական հետազոտության արդյունքում, ինչպես նաև հաշվի են առնում կլինիկական պատկերը և այլ լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքները։ Այն կարող է առաջանալ սիմպաթիկ նյարդային համակարգի ցանկացած բջիջներից։

Ենթադրվում է, որ էսթեզիոնեյրոբլաստոման, որը նաև հայտնի է որպես հոտառական նեյրոբլաստոմա, առաջանում է հոտառական էպիթելից, և դրա դասակարգումը մնում է հակասական։ Այնուամենայնիվ, քանի որ այն սիմպաթիկ նյարդային համակարգի չարորակ ուռուցք չէ, չպետք է շփոթել նեյրոբլաստոմայի հետ[19][20]։

Կենսաքիմիա խմբագրել

Նեյրոբլաստոմայի դեպքերի մոտ 90%-ում մեզի կամ արյան մեջ հայտնաբերվում են կատեխոլամինների կամ դրանց մետաբոլիտների բարձր մակարդակ։ Մետաբոլիտներից են՝ դոֆամինը, հոմովանիլաթթուն (HVA) և վանիլանշաթթուն (VMA)[21]։

Ռադիոլոգիական պատկեր խմբագրել

Նեյրոբլաստոմայի հայտնաբերման մեկ այլ միջոց է մետայոդոբենզիլգուանիդինային սկանավորումը, որը հաճախ կոչվում է ՝ mIBG-avid[22]։ Մեխանիզմը կայանում է նրանում, որ վերջինս կլանվում է սիմպատիկ նյարդային համակարգի նեյրոնների կողմից։ Մետայոդոբենզիլգուանիդինը հանդիսանում է նորէպինեֆրինի անալոգը։ Երբ այն ռադիոյոդացվում է I-131 կամ I-123 իզոտոպերով (ռադիոակտիվ յոդային իզոտոպեր), այն շատ լավ ռադիոդեղամիջոց է հանդիսանում այս հիվանդության բուժման և ախտորոշման համար։ I-131-ն ունի 8 օր կիսատրոհման ժամանակ, և ավելի մեծ չափաբաժիններով արդյունավետ թերապիա է հանդիսանում որպես թիրախային ճառագայթային թերապիա նեյրոբլաստոմայի դեմ։

Հյուսվածաբանություն խմբագրել

 
Նեյրոբլաստոմայի միկրոսկոպիկ պատկերը

Միկրոսկոպիկ նկարագրվում է՝ փոքր, կլոր և կապույտ, վարդանախշերի պատկեր (Հոմեր Ռայթ կեղծ վարդանախշեր)։ Հոմեր Ռայթի կեղծ վարդանախշերրը ուռուցքային բջիջներ են նյարդացանցի շուրջ, որոնք չպետք է շփոթել իսկական վարդանախշերի հետ, որոնք ուռուցքային բջիջներ են դատարկ լույսի շուրջ[23]։ Կեղծ վարդանախշերը տարբերվում են էպենդիմոմայից, որոնք ուռուցքային բջիջներ են գլիալ ֆիբրիլյար թթվային սպիտակուցով (GFAP)[24]։ Նեյրոբլաստոմայի տարբերակիչ ախտորոշման նպատակով, ախտաբանները օգտագործում են իմունոհիստոքիմիական հետազոտություն։

Դասակարգում խմբագրել

1986 թվականին ստեղծվել է «նեյրոբլաստոմայի փուլավորման միջազգային համակարգը » (INSS), ոստ որի ուռուցքը դասակարգվում է[25][26][27]։

  • Փուլ 1՝ ուռուցքը տեղակայված է այն հատվածում, որտեղ առաջացել է
  • Փուլ 2 A՝ ուռուցքը տեղակայված է միայն այն հատվածում, որտեղ սկսվել է, սակայն չի կարող ամբողջությամբ հեռացվել վիրահատության միջոցով։ Հարակից ավշային հանգույցները չեն պարունակում քաղցկեղային բջիջներ։
  • Փուլ 2 B՝ ուռուցքը տեղակայված է միայն այն հատվածում, որտեղ սկսվել է, և կարող է կամ չի կարող ամբողջությամբ հեռացվել վիրահատության ընթացքում, բայց հարակից ավշային հանգույցները   պարունակում են քաղցկեղային բջիջներ։
  • Փուլ 3՝ ուռուցքը հնարավոր չէ վիրահատական միջոցով հեռացնել։ Այն տարածված է շրջակա ավշային հանգույցներում կամ հարակից օրգաններում։
  • Փուլ 4՝ ուռուցքը տարածված է հեռակա ավշային հանգույցներում, ոսկրերում, ոսկրածուծում, լյարդում, մաշկում և/կամ այլ օրգաններում, բացի 4S փուլում թվարկվածներից։
  • Փուլ 4S՝ ուռուցքը տեղակայված է միայն այն հատվածում, որտեղ սկսվել է (ինչպես 1, 2A կամ 2B փուլերում) և տարածված է միայն դեպի մաշկ, լյարդ և/կամ ոսկրածուծ։ Հանդիպում է մեկ տարեկանից փոքր երեխաների շրջանում

Չնայած որ կիրառվել է դասակարգման վերաբերյալ միջազգային համակարգը (INSS), որոշվել է նաև ռիսկի խմբերի վերաբերյալ միջազգային հետազոտություններ կատարել։ Ուսումնասիրությունների արդյունքներում համեմատել են նմանատիպ խմբեր։ Սկսած 2005 թվականից մանկական ուռուցքաբանության խոշոր խմբերի ներկայացուցիչները հանդիպել են 1990-ից 2002 թվականներին, Եվրոպայում, Ճապոնիայում, ԱՄՆ-ում, Կանադայում և Ավստրալիայում բուժված նեյրոբլաստոմայով 8800 մարդկանց տվյալների հետազոտությունների նպատակով։ Այս աշխատանքային խումբն առաջարկել է «Նեյրոբլաստոմայի ռիսկի միջազգային խումբ» ( INRG) դասակարգման համակարգ։ Հետազոտությունների արդյունքում պարզեցին, որ 12-18 ամսեկան հասակում երեխաների ապրելիության մակարդակը բարձր է, սակայն նախկինում նրանք բարձր ռիսկի խմբի մեջ էին ընդգրկված, և որոշում ընդունվեց միջին ռիսկի խմբում ընդգրկել[28]։

Ըստ նեյրոբլաստոմայի ռիսկի խմբի նոր միջազգային համակարգի դասակարգվում է

  • Փուլ L1՝ ուռուցքի առկայությունը, առանց սահմանված ռիսկի գործոնների
  • Փուլ L2՝ ուռուցքի առկայությունը, սահմանված ռիսկի գործոնների հետ միասին
  • Փուլ M՝ մետաստազների առկայություն
  • Փուլ MS՝ մետաստազների առկայություն, որը համարժեք է 4S փուլին

Ռիսկի խմբերի նոր դասակարգումը հիմնված կլինի ըստ նոր INRGSS փուլավորման համակարգի։ Տարբերում են բուժման չորս ռիսկային խմբեր՝ շատ ցածր, ցածր, միջին և բարձր ռիսկի խմբեր[2][29]։

Սքրինինգ խմբագրել

Նեյրոբլաստոմայի նախակլինիկական շրջանում կատեխոլամինի մակարդակը կարող է բարձրանալ։ Երեք շաբաթական, վեց ամսական և մեկ տարեկանում հասակում իրականացվում է սքրինինգ՝ Ճապոնիայում, Կանադայում, Ավստրիայում և Գերմանիայում 1980 թվականներից սկսած[30][31]։ 1984 թվականին Ճապոնիայում սկսել էին վեց ամսեկան երեխաների շրջանում կատարել սքրինինգ, որի արդյունքում որոշվում էր հոմովանիլաթթվի (HVA) և վանիլանշաթթվի (VMA) մակարդակը։ Սքրինինգը դադարեցվել է 2004 թվականին այն բանից հետո, երբ Կանադայում և Գերմանիայում ուսումնասիրությունները ցույց չեն տվել նեյրոբլաստոմայի պատճառով մահացության դեպքերի նվազում, այլ առաջացրել են ախտորոշումների աճ, որոնք կարող էին վերանալ առանց բուժման և այդ նորածիններին կատարում էին ավելորդ վիրահատություններ և քիմիաթերապիա[32][33][34]։

Բուժում խմբագրել

Երբ ախտահարումը սահմանափակ տեղակայում ունի, այն համարվում է բուժելի։ Այնուամենայնիվ, ապրելիության մակարդակը 18 ամսականից բարձր երեխաների շրջանում ցածր է, չնայած նրան որ կատարվում է ագրեսիվ բազմակողմանի թերապիա (ինտենսիվ քիմիաթերապիա, վիրահատություն, ճառագայթային թերապիա, ցողունային բջիջների փոխպատվաստում, իմունոթերապիա[35] որը կատարվում է հակա-GD2 մոնոկլոնալ հակամարմինային թերապիա- դինուտուքսիմաբիով)։

Բացահայտվել են կենսաբանական և գենետիկական չափանիշներ, որոնք դասական կլինիկական փուլավորմանը ավելացնելով, թույլ են տալիս բուժման ինտենսիվությունը պլանավորել[36]։ Այս չափանիշները ներառում են անձի տարիքը, հիվանդության տարածման աստիճանը, մանրադիտակային պատկերը և գենետիկական առանձնահատկությունները, ինչպիսիք են ԴՆԹ-ի պոլիպլոիդիան և N-myc օնկոգենի ամպլիֆիկացիան, ձևավորելով ցածր, միջին և բարձր ռիսկկայնության խմբեր։ Ըստ վերջին կենսաբանական ուսումնասիրությունի(COG ANBL00B1),վերլուծվել է նեյրոբլաստոմա ունեցող 2687 մարդու տվյալներ, և որոշվել է ռիսկի նշանակման սպեկտրները[37][38]։

Ռիսկի տարբեր խմբերում գտնվող հիվանդների բուժման տեսակները տարբեր են։

  • Ցածր ռիսկի խմբում գտնվող հիվանդները կարող են բուժվել միայն վիրահատության միջոցով կամ նույնիսկ առանց դրա[39]։
  • Միջին ռիսկի խմբում գտնվող հիվանդները բուժվում են վիրահատական միջամտության և քիմիաթերապիայի միջոցով[40]։
  • Բարձր ռիսկի խմբում գտնվող հիվանդներին կատարում են ինտենսիվ քիմիաթերապիա, վիրահատություն, ճառագայթային թերապիա, ցողունային բջիջների փոխպատվաստում[41][42], հակամարմինային թերապիա, որը կատարվում է ցիտոկիններով ՝ ինտերլեյկին 2[43]։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բարձր ռիսկի խմբում գտնվող երեխաներին միելոաբլատիվ թերապիան (ոսկրածուծի աբլացիա) կարող է մեծացնել կողմնակի ազդեցությունների առաջացման ռիսկը, ինչպիսիք են ՝ երիկամների հետ կապված խնդիրները[44]։

Հիվանդության ելքը ցածր և միջին ռիսկի խմբում գտնվող երեխաների համար բավականին լավ արդյունք ունի՝ ցածր ռիսկի դեպքում 90%-ից բարձր, իսկ միջին ռիսկի դեպքում՝ 70-90%-ից բարձր։ Նույնը չենք կարող ասել, բարձր ռիսկի խմբում գտնվող հիվանդների համար՝ դեպքերի 30% են բուժվում[45]։ Հակամարմինային թերապիայի ավելացումը զգալիորեն բարձրացրել է բարձր ռիսկի խմբում գտնվող երեխաների ապրելիության մակարդակը։ 2009 թվականի մարտին մանկական ուռուցքաբանական խմբի (COG) ուսումնասիրության վաղ վերլուծությունները ցույց տվեցին, որ 226 բարձր ռիսկի խմբում գտնվող երեխաների ցողունային բջիջների փոխպատվաստումից երկու տարի անց խմբի 66%-ը պատահականության սկզբունքով ստացել է հակամարմիններ՝ GM-CSF և IL- 2։ Համեմատած հակամարմինային թերապիա չստացածների, խմբում 46%-ը ողջ էին մնացել։ Դրանից հետո որոշվեց բոլորին կատարել հակամարմինային թերապիա[46]։

Նեյրոբլաստոմայի դեմ ավելի արդյունավետ է համակցված քիմիաթերապիան։ Ցողունային բջիջների փոխպատվաստման համար սովորաբար օգտագործվող նյութերն են պլատինի միացությունները (ցիսպլատին, կարբոպլատին), ալկալիացնող նյութերը (ցիկլոֆոսֆամիդ, իֆոսֆամիդ, մելֆալան), տոպոիզոմերազ II ինհիբիտորը (էտոպոզիդ), անտրացիկլինային հակաբիոտիկները (դոքսոռուբիցին) և ալկալոիդները (վինկրիստին)։

ԱՄՆ-ում՝ 2020 թվականի նոյեմբերին նաքսիտամաբը հաստատվել է բժշկական օգտագործման համար, գրանուլոցիտ-մակրոֆագային կոլոնիզացիոն խթանող գործոնի (GM-CSF) հետ համատեղ։ Կիրառվում են ոսկրային կամ ոսկրածուծային տեղակայման նեյրոբլաստոմայով մեկ տարեկան և ավելի բարձր տարիքի երեխաների բուժելու նպատակով, երբ նախորդ բուժումները արդյունավետ չեն եղել[47][48]։

Կանխատեսում խմբագրել

Ըստ Անգլիայի տվյալների՝ նեյրոբլաստոմայի 5-ամյա ապրելիության ընդհանուր մակարդակը կազմում է 67%[49]։ Բարձր ռիսկի խմբում գտնվող դեպքերի 20-50%-ը համարժեք չեն արձագանքում ինտենսիվ քիմիաթերապիային[50][51][52]։

Երկարաժամկետ ապրածների մեծամասնությունը եղել են ցածր կամ միջին ռիսկի խմբում և ավելի մեղմ բուժման կուրսեր են ստացել՝ համեմատած բարձր ռիսկի խմբի հետ։ Առողջացածների մեծամասնությունը երկարատև բուժումներից հետո վատ հետևանքներ են ունենում։ Միջին և բարձր ռիսկի խմբի առողջացած հիվանդների մեծ մասը հետագայում ունենում են՝ լսողության կորուստ, աճի և զարգացման, ինչպես նաև վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի խանգարումներ, ուսուցման հետ կապված դժվարություններ և երկրորդային ուռուցքի առաջացման ռիսկի մեծացում[53][54]։ Ի վերջո առողջացած 3 հիվանդներից 2 կունենան քրոնիկ հիվանդություններ ուռուցքի ախտորոշման պահից 20-30 տարի անց[55][56][57]։

Ցիտոգենետիկ պրոֆիլ խմբագրել

Հիմնվելով նեյրոբլաստոմայի 493 նմուշների վրա, պարզ է դարձել ուռուցքի ընդհանուր գենոմային օրինաչափությունը, որը փորձարկվել է որոշ զանգվածի վրա հիմնված կարիոտիպավորման եղանակով[58]։

  • Կրկնապատկման հետևանքով ամբողջական քրոմոսոմի կամ քրոմոսոմների թվի փոփոխության դեպքում, դիտվում է բարձր ապրելիություն։
  • Քրոմոսոմների ինչ որ հատվածնորի կրկնապատկման դեպքում դիտվում է ռեցեդիվների զարգացման բարձր ռիսկ։
  • Սեգմենտային փոփոխություններով ուռուցքներում, ընդհանուր ապրելիության նվազման լրացուցիչ կանխատեսող գործոններն են N-myc ամպլիֆիկացիան, 1p,11q դելեցիան և 1q ավելացում։

Ավելի վաղ հրապարակումներում նեյրոբլաստոմաները դասակարգում էին երեք հիմնական ենթատեսակների՝ ցիտոգենետիկ պրոֆիլների հիման վրա[59][60]։

  • Ենթատեսակ 1՝ բարորակ նեյրոբլաստոմա, հիմնականում ներկայացնում են ոչ մետաստատիկ NB 1, 2 և 4S փուլերը։
  • Ենթատեսակ 2A և 2B՝ անբարենպաստ ելքով նեյրոբլաստոմա, 3-րդ և 4-րդ փուլերը։

Վիրտուալ կարիոտիպավորումը կարող է իրականացվել թարմ կամ պարաֆինով ներկված ուռուցքների վրա՝ այս տեղամասերում պատճենների թիվը գնահատելու համար[61]։

Համաճարակաբանություն խմբագրել

 
Մակերկամների ուռուցքների հանդիպման հաճախականությունը և կանխատեսումը[62]

Նեյրոբլաստոման կազմում է մանկական քաղցկեղի բոլոր դեպքերի 6-10%-ը և երեխաների քաղցկեղից մահացությունների 15%-ը։ Տարեկան մահացության մակարդակը կազմում է 10 միլիոն, երեխաների 0-ից 4 տարեկան հասակում, իսկ 4 միլիոն՝ 4-ից 9 տարեկան տարիքային խմբում[63]։

Ամենաշատ դեպքերը լինում են կյանքի առաջին տարում, իսկ որոշ դեպքեր բնածին են։ Տարիքային շրջանակը լայն է՝ ներառյալ ավելի մեծ երեխաներն ու մեծահասակները, սակայն դեպքերի միայն 10%-ն է տեղի ունենում 5 տարեկանից բարձր երեխաների մոտ[22]։ Եվրոպական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նեյրոբլաստոմայի 4000 դեպքերից 2%-ը եղել են 18 տարեկանից բարձր[64]։

Պատմություն խմբագրել

 
Ռուդոլֆ Վիրխովը

1864 թվականին գերմանացի գիտնական Ռուդոլֆ Վիրխովը առաջին էր, ով նկարագրեց երեխայի մոտ որվայնի ուռուցք։ Սիմպաթիկ նյարդային համակարգի և ուռուցքների առանձնահատկությունները այնուհետև նկարագրվել են 1891 թվականին գերմանացի ախտաբան Ֆելիքս Մարշանդի կողմից[65][66]։ 1901 թվականին նորածինների 4S փուլի տարբերակիչ ներկայացումը (լյարդ, բայց ոչ ոսկրային մետաստազներ) նկարագրվել է Ուիլյամ Պեպերի կողմից։ 1910 թվականին Ջեյմս Հոմեր Ռայթը հասկացավ, որ ուռուցքը առաջանում է նյարդային բջիջներից և այն անվանեց նեյրոբլաստոմա։ Նա նաև նշել է ոսկրածուծի նմուշներում բջիջների վարդանախշի նման կուտակումները, որոնք այժմ կոչվում են «Հոմեր Ռայթի վարդանախշեր»[67]։

Հասարակություն և մշակույթ խմբագրել

Օրենսդրական ջանքեր խմբագրել

ԱՄՆ ներկայացուցիչ Չեթ Էդվարդսի կողմից ներկայացվել է օրենսդրությունում 150 միլիոն դոլար հատկացնել նեյրոբլաստոմայի և այլ քաղցկեղների բուժման համար։ Այն ստորագրվել է 2008 թվականի հուլիսին ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշի կողմից։ Էդվարդսը ոգեշնչված էր իր ընտրողներից մեկի՝ Տեխասի A&M համալսարանի, պատմության բաժնի վարիչ Ուոլթեր Լ. Բուենգերի դստեր՝ Բրայանի հիվանդությամբ[68]։

Գիտական հետազոտություններ խմբագրել

 
Նեյրոբլաստոմայի մանրադիտակային պատկեր, որը օգտագործվում է նախակլինիկական հետազոտությունների համար։

Նախակլինիկական մոդելներ խմբագրել

Նեյրոբլաստոմայով հիվանդների կողմից ստացված ուռուցքային արհեստական փոխպատվաստանյութերը (քսենոգրաֆտ,PDXs) ստեղծվել են իմունային անբավարարություն ունեցող մկների մեջ ուռուցքի նմուշների իմպլանտացիայի միջոցով[69]։ PDX մոդելներն ունեն մի քանի առավելություններ սովորական քաղցկեղի բջջային գծերի (CCL) նկատմամբ[70]։ Նեյրոբլաստոմայի PDX-ները պահպանում են իրենց համապատասխան ուռուցքների գենետիկական նշանները, և առաջացնում են ինֆիլտրատիվ աճ և մետաստազներ դեպի հեռավոր օրգաններ[69]։ PDX մոդելներն ավելի շատ կանխատեսում են կլինիկական արդյունքը, քան սովորական քաղցկեղային բջիջների քսենոփոխպատվաստումները[71]։ PDX-ները կարող են ծառայել որպես կլինիկական մոդելներ՝ նեյրոբլաստոմայի դեմ արդյունավետ պայքարելու համար[69]։

Բուժումներ խմբագրել

Վերջին ուշադրությունը կենտրոնացած է եղել ցածր և միջին ռիսկի խմբի մեջ գտնվող հիվանդների թերապիայի կրճատման վրա՝ պահպանելով ապրելիության մակարդակը 90%[72]։ 1997-ից 2005 թվականներին A3961-ում ընդգրկված միջին ռիսկի խմբում գտնվող 467 մարդկանց ուսումնասիրությունը հաստատեց այն վարկածը, որ բուժումը կարող է հաջողությամբ կրճատվել այս ռիսկային խմբի համար։ Ապագա պլաններն են՝ ինտենսիվացնել բուժումը այն մարդկանց համար, ովքեր ունեն 1p36 կամ 11q23 քրոմոսոմների շեղում, ինչպես նաև նրանց համար, ովքեր չեն արձագանքում բուժմանը[73][74]։

Վերջին 20 և ավել տարիների ընթացքում հետազոտությունները կենտրոնացած են եղել նեյրոբլաստոմայի բարձր ռիսկի խմբի հիվանդների բուժման ուժեղացույցների վրա։ Քիմիաթերապիան, վիրահատության ժամկետները, ցողունային բջիջների փոխպատվաստումը, ճառագայթման տարբեր սխեմաների և մնացորդային հիվանդության բուժման համար մոնոկլոնալ հակամարմինների կիրառումը շարունակում են ուսումնասիրվել։

Ռեցիդիվային նեյրոբլաստոմա խմբագրել

Քիմիաթերապիան՝ տոպոտեկանով և ցիկլոֆոսֆամիդով հաճախ օգտագործվում են ռեցիդիվներից հետո[75]։

Հապլոիդենտ ցողունային բջիջների փոխպատվաստումը, այսինքն՝ ծնողներից ստացված դոնոր բջիջները, ուսումնասիրվում են ռեցիդիվային նեյրոբլաստոմա ունեցողների մոտ, քանի որ հենց այդ անձի ցողունային բջիջները օգտակար չեն[76]։

Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նեյրոբլաստոման ցուցադրում է սոմատոստատինի ընկալիչների նկատմամբ բարձր զգայունություն[77][78][79] և դա հնարավորություն է տալիս օգտագործել որպես բուժուման տարբերակ։ Այն հանդիսանում է ռադիոնուկլիդային թերապիայի տեսակ, որը ուղղված է հատուկ սոմատոստատինի ընկալիչների հանդեպ[80][81][82]։

Առողջության էլեկտրոնային տվյալներ խմբագրել

Վերջերս մի քանի միջազգային նախաձեռնություններ են սկսվել նեյրոբլաստոմայով հիվանդների էլեկտրոնային առողջապահական գրառումների տվյալների փոխանակման համար։ Այս տվյալները իրականում կարող են վերլուծվել մեքենայական ուսուցման և վիճակագրության մոդելներով՝ հիվանդության մասին նոր գիտելիքներ ստանալու նպատակով։ Այս նպատակով նեյրոբլաստոմայի ռիսկի միջազգային խումբը (INRG) վերջերս հրապարակեց INRG-ի ընդհանուր տվյալներ, մինչդեռ Չիկագոյի համալսարանը գործարկեց մանկական ուռուցքների ընդհանուր տվյալները[83]։ Այս երկու խմբերը պարունակում են հազարավոր հիվանդների էլեկտրոնային առողջապահական գրառումներ, որոնք հասանելի են գիտական հետազոտությունների համար՝ նախնական թույլտվությամբ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 «Neuroblastoma Treatment». National Cancer Institute. 2016 թ․ հունվարի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Maris JM, Hogarty MD, Bagatell R, Cohn SL (2007 թ․ հունիս). «Neuroblastoma». Lancet. 369 (9579): 2106–2120. doi:10.1016/S0140-6736(07)60983-0. PMID 17586306. S2CID 208790138.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Neuroblastoma Treatment». National Cancer Institute. 2016 թ․ օգոստոսի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. Chapter 5.16. ISBN 978-9283204299. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  5. ↑ Olson JS (1989). The History of Cancer: An Annotated Bibliography (անգլերեն). ABC-CLIO. էջ 177. ISBN 9780313258893. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  6. ↑ Wheeler K (2013 թ․ հունվարի 1). «Neuroblastoma in children». Macmillan. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  7. ↑ «Neuroblastoma: Pediatric Cancers: Merck Manual Professional». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 1-ին.
  8. ↑ Friedman GK, Castleberry RP (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Changing trends of research and treatment in infant neuroblastoma». Pediatric Blood & Cancer. 49 (7 Suppl): 1060–1065. doi:10.1002/pbc.21354. PMID 17943963. S2CID 37657305.
  9. ↑ Rothenberg AB, Berdon WE, D'Angio GJ, Yamashiro DJ, Cowles RA (2009 թ․ հուլիս). «The association between neuroblastoma and opsoclonus-myoclonus syndrome: a historical review». Pediatric Radiology. 39 (7): 723–726. doi:10.1007/s00247-009-1282-x. PMID 19430769. S2CID 24523263.
  10. ↑ Cheung NK (2005). Neuroblastoma. Springer-Verlag. էջեր 66–7. ISBN 978-3-540-40841-3.
  11. ↑ Mossé YP, Laudenslager M, Longo L, Cole KA, Wood A, Attiyeh EF, և այլք: (2008 թ․ հոկտեմբեր). «Identification of ALK as a major familial neuroblastoma predisposition gene». Nature. 455 (7215): 930–935. Bibcode:2008Natur.455..930M. doi:10.1038/nature07261. PMC 2672043. PMID 18724359.
  12. ↑ Brodeur GM, Seeger RC, Schwab M, Varmus HE, Bishop JM (1984 թ․ հունիս). «Amplification of N-myc in untreated human neuroblastomas correlates with advanced disease stage». Science. 224 (4653): 1121–1124. Bibcode:1984Sci...224.1121B. doi:10.1126/science.6719137. PMID 6719137.
  13. ↑ Wang K, Diskin SJ, Zhang H, Attiyeh EF, Winter C, Hou C, և այլք: (2011 թ․ հունվար). «Integrative genomics identifies LMO1 as a neuroblastoma oncogene». Nature. 469 (7329): 216–220. Bibcode:2011Natur.469..216W. doi:10.1038/nature09609. PMC 3320515. PMID 21124317. {{cite journal}}: Unknown parameter |lay-date= ignored (օգնություն); Unknown parameter |lay-source= ignored (օգնություն); Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն)
  14. ↑ Diskin SJ, Hou C, Glessner JT, Attiyeh EF, Laudenslager M, Bosse K, և այլք: (2009 թ․ հունիս). «Copy number variation at 1q21.1 associated with neuroblastoma». Nature. 459 (7249): 987–991. Bibcode:2009Natur.459..987D. doi:10.1038/nature08035. PMC 2755253. PMID 19536264.
  15. ↑ Olshan AF, Bunin GR (2000). «Epidemiology of Neuroblastoma». In Brodeur GM, Sawada T, Tsuchida Y, Voûte PP (eds.). Neuroblastoma. Amsterdam: Elsevier. էջեր 33–9. ISBN 978-0-444-50222-3.
  16. ↑ Olshan AF, Smith J, Cook MN, Grufferman S, Pollock BH, Stram DO, և այլք: (1999 թ․ նոյեմբեր). «Hormone and fertility drug use and the risk of neuroblastoma: a report from the Children's Cancer Group and the Pediatric Oncology Group». American Journal of Epidemiology. 150 (9): 930–938. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a010101. PMID 10547138.
  17. ↑ McCall EE, Olshan AF, Daniels JL (2005 թ․ օգոստոս). «Maternal hair dye use and risk of neuroblastoma in offspring». Cancer Causes & Control. 16 (6): 743–748. doi:10.1007/s10552-005-1229-y. PMID 16049813. S2CID 24323871.
  18. ↑ Heck JE, Ritz B, Hung RJ, Hashibe M, Boffetta P (2009 թ․ մարտ). «The epidemiology of neuroblastoma: a review». Paediatric and Perinatal Epidemiology. 23 (2): 125–143. doi:10.1111/j.1365-3016.2008.00983.x. PMID 19159399.
  19. ↑ 278047, բաժին Esthesioneuroblastoma(անգլ.) EMedicine կայքում
  20. ↑ Cheung NK (2005). Neuroblastoma. Springer-Verlag. էջ 73. ISBN 978-3-540-40841-3.
  21. ↑ Strenger V, Kerbl R, Dornbusch HJ, Ladenstein R, Ambros PF, Ambros IM, Urban C (2007 թ․ մայիս). «Diagnostic and prognostic impact of urinary catecholamines in neuroblastoma patients». Pediatric Blood & Cancer. 48 (5): 504–509. doi:10.1002/pbc.20888. PMID 16732582. S2CID 34838939.
  22. ↑ 22,0 22,1 Howman-Giles R, Shaw PJ, Uren RF, Chung DK (2007 թ․ հուլիս). «Neuroblastoma and other neuroendocrine tumors». Seminars in Nuclear Medicine. 37 (4): 286–302. doi:10.1053/j.semnuclmed.2007.02.009. PMID 17544628.
  23. ↑ Robbins and Cotran pathologic basis of disease (9 ed.). Elsevier. 2015. ISBN 978-1455726134.
  24. ↑ 277621, բաժին Ependymoma(անգլ.) EMedicine կայքում
  25. ↑ «Neuroblastoma Treatment—National Cancer Institute». 1980 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 30-ին.
  26. ↑ Brodeur GM, Seeger RC, Barrett A, Berthold F, Castleberry RP, D'Angio G, և այլք: (1988 թ․ դեկտեմբեր). «International criteria for diagnosis, staging, and response to treatment in patients with neuroblastoma». Journal of Clinical Oncology. 6 (12): 1874–1881. doi:10.1200/JCO.1988.6.12.1874. PMID 3199170.
  27. ↑ Brodeur GM, Pritchard J, Berthold F, Carlsen NL, Castel V, Castelberry RP, և այլք: (1993 թ․ օգոստոս). «Revisions of the international criteria for neuroblastoma diagnosis, staging, and response to treatment». Journal of Clinical Oncology. 11 (8): 1466–1477. doi:10.1200/JCO.1993.11.8.1466. PMID 8336186.
  28. ↑ Schmidt ML, Lal A, Seeger RC, Maris JM, Shimada H, O'Leary M, և այլք: (2005 թ․ սեպտեմբեր). «Favorable prognosis for patients 12 to 18 months of age with stage 4 nonamplified MYCN neuroblastoma: a Children's Cancer Group Study». Journal of Clinical Oncology. 23 (27): 6474–6480. doi:10.1200/JCO.2005.05.183. PMID 16116154.
  29. ↑ Cohn SL, London WB, Monclair T, Matthay KK, Ambros PF, Pearson AD (2007). «Update on the development of the international neuroblastoma risk group (INRG) classification schema». Journal of Clinical Oncology. 25 (18 Suppl): 9503. doi:10.1200/jco.2007.25.18_suppl.9503. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 10-ին.
  30. ↑ Woods WG, Gao RN, Shuster JJ, Robison LL, Bernstein M, Weitzman S, և այլք: (2002 թ․ ապրիլ). «Screening of infants and mortality due to neuroblastoma». The New England Journal of Medicine. 346 (14): 1041–1046. doi:10.1056/NEJMoa012387. PMID 11932470.
  31. ↑ Schilling FH, Spix C, Berthold F, Erttmann R, Sander J, Treuner J, Michaelis J (2003 թ․ հուլիս). «Children may not benefit from neuroblastoma screening at 1 year of age. Updated results of the population based controlled trial in Germany». Cancer Letters. 197 (1–2): 19–28. doi:10.1016/S0304-3835(03)00077-6. PMID 12880955.
  32. ↑ Tsubono Y, Hisamichi S (2004 թ․ մայիս). «A halt to neuroblastoma screening in Japan». The New England Journal of Medicine. 350 (19): 2010–2011. doi:10.1056/NEJM200405063501922. PMID 15128908.
  33. ↑ «Neuroblastoma Screening». National Cancer Institute. 1980 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 30-ին.
  34. ↑ Darshak Sanghavi, "Screen Alert: How an Ounce of RX Prevention can Cause a Pound of Hurt" Արխիվացված 2006-12-01 Wayback Machine, Slate magazine, November 28, 2006
  35. ↑ Johnson E, Dean SM, Sondel PM (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Antibody-based immunotherapy in high-risk neuroblastoma». Expert Reviews in Molecular Medicine. 9 (34): 1–21. doi:10.1017/S1462399407000518. PMID 18081947. S2CID 32358612.
  36. ↑ Brodeur GM (2003 թ․ մարտ). «Neuroblastoma: biological insights into a clinical enigma». Nature Reviews. Cancer. 3 (3): 203–216. doi:10.1038/nrc1014. PMID 12612655. S2CID 6447457.
  37. ↑ «Translating Neuroblastoma Genomics to the Clinic—J. Maris presentation ASCO 2007». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 13-ին.
  38. ↑ Gisselsson D, Lundberg G, Ora I, Höglund M (2007 թ․ սեպտեմբեր). «Distinct evolutionary mechanisms for genomic imbalances in high-risk and low-risk neuroblastomas». Journal of Carcinogenesis. 6: 15. doi:10.1186/1477-3163-6-15. PMC 2042979. PMID 17897457.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  39. ↑ «Neuroblastoma Treatment». National Cancer Institute. 1980 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 2-ին.
  40. ↑ Haase GM, Perez C, Atkinson JB (1999 թ․ մարտ). «Current aspects of biology, risk assessment, and treatment of neuroblastoma». Seminars in Surgical Oncology. 16 (2): 91–104. doi:10.1002/(SICI)1098-2388(199903)16:2<91::AID-SSU3>3.0.CO;2-1. PMID 9988866.
  41. ↑ Fish JD, Grupp SA (2008 թ․ հունվար). «Stem cell transplantation for neuroblastoma». Bone Marrow Transplantation. 41 (2): 159–165. doi:10.1038/sj.bmt.1705929. PMC 2892221. PMID 18037943.
  42. ↑ Matthay KK, Villablanca JG, Seeger RC, Stram DO, Harris RE, Ramsay NK, և այլք: (1999 թ․ հոկտեմբեր). «Treatment of high-risk neuroblastoma with intensive chemotherapy, radiotherapy, autologous bone marrow transplantation, and 13-cis-retinoic acid. Children's Cancer Group». The New England Journal of Medicine. 341 (16): 1165–1173. doi:10.1056/NEJM199910143411601. PMID 10519894.
  43. ↑ Yu AL, Gilman AL, Ozkaynak MF, London WB, Kreissman SG, Chen HX, և այլք: (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Anti-GD2 antibody with GM-CSF, interleukin-2, and isotretinoin for neuroblastoma». The New England Journal of Medicine. 363 (14): 1324–1334. doi:10.1056/NEJMoa0911123. PMC 3086629. PMID 20879881.
  44. ↑ Yalçin B, Kremer LC, van Dalen EC (2015 թ․ հոկտեմբեր). «High-dose chemotherapy and autologous haematopoietic stem cell rescue for children with high-risk neuroblastoma». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (10): CD006301. doi:10.1002/14651858.cd006301.pub4. PMC 8783746. PMID 26436598.
  45. ↑ «Neuroblastoma Treatment». National Cancer Institute. 1980 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 30-ին.
  46. ↑ Yu AL, Gilman MF, Ozkaynak WB, London S, Kreissman HX, Chen KK, Matthay SL, Cohn JM, Maris JM, Sondel PM (2009). «A phase III randomized trial of the chimeric anti-GD2 antibody ch14.18 with GM-CSF and IL2 as immunotherapy following dose intensive chemotherapy for high-risk neuroblastoma: Childrens Oncology Group (COG) study ANBL0032». Journal of Clinical Oncology. 27 (15 Suppl): 10067z. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  47. ↑ «Drugs Trials Snapshot: Danyelza». U.S. Food and Drug Administration (FDA). 2020 թ․ նոյեմբերի 25. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.   This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  48. ↑ «Drug Approval Package: Danyelza». U.S. Food and Drug Administration (FDA). 2020 թ․ դեկտեմբերի 22. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  49. ↑ «Neuroblastoma overview». Children with Cancer UK. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 1-ին.
  50. ↑ Kushner BH, Kramer K, LaQuaglia MP, Modak S, Yataghene K, Cheung NK (2004 թ․ դեկտեմբեր). «Reduction from seven to five cycles of intensive induction chemotherapy in children with high-risk neuroblastoma». Journal of Clinical Oncology. 22 (24): 4888–4892. doi:10.1200/JCO.2004.02.101. PMID 15611504.
  51. ↑ Kreissman SG, Villablanca JG, Diller L, London WB, Maris JM, Park JR, Reynolds CP, von Allmen D, Cohn SL, Matthay KK (2007). «Response and toxicity to a dose-intensive multi-agent chemotherapy induction regimen for high risk neuroblastoma (HR-NB): A Children's Oncology Group (COG A3973) study». Journal of Clinical Oncology. 25 (18 Suppl): 9505. doi:10.1200/jco.2007.25.18_suppl.9505. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 10-ին.
  52. ↑ Ceschel S, Casotto V, Valsecchi MG, Tamaro P, Jankovic M, Hanau G, և այլք: (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Survival after relapse in children with solid tumors: a follow-up study from the Italian off-therapy registry». Pediatric Blood & Cancer. 47 (5): 560–566. doi:10.1002/pbc.20726. PMID 16395684. S2CID 31490896.
  53. ↑ Gurney JG, Tersak JM, Ness KK, Landier W, Matthay KK, Schmidt ML (2007 թ․ նոյեմբեր). «Hearing loss, quality of life, and academic problems in long-term neuroblastoma survivors: a report from the Children's Oncology Group». Pediatrics. 120 (5): e1229–e1236. doi:10.1542/peds.2007-0178. PMID 17974716. S2CID 10606999.
  54. ↑ Trahair TN, Vowels MR, Johnston K, Cohn RJ, Russell SJ, Neville KA, և այլք: (2007 թ․ հոկտեմբեր). «Long-term outcomes in children with high-risk neuroblastoma treated with autologous stem cell transplantation». Bone Marrow Transplantation. 40 (8): 741–746. doi:10.1038/sj.bmt.1705809. PMID 17724446.
  55. ↑ Mozes A (2007 թ․ փետրվարի 21). «Childhood Cancer Survivors Face Increased Sarcoma Risk». HealthDay. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  56. ↑ Oeffinger KC, Mertens AC, Sklar CA, Kawashima T, Hudson MM, Meadows AT, և այլք: (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Chronic health conditions in adult survivors of childhood cancer». The New England Journal of Medicine. 355 (15): 1572–1582. doi:10.1056/NEJMsa060185. PMID 17035650.
  57. ↑ Laverdière C, Liu Q, Yasui Y, Nathan PC, Gurney JG, Stovall M, և այլք: (2009 թ․ օգոստոս). «Long-term outcomes in survivors of neuroblastoma: a report from the Childhood Cancer Survivor Study». Journal of the National Cancer Institute. 101 (16): 1131–1140. doi:10.1093/jnci/djp230. PMC 2728747. PMID 19648511.
  58. ↑ Janoueix-Lerosey I, Schleiermacher G, Michels E, Mosseri V, Ribeiro A, Lequin D, և այլք: (2009 թ․ մարտ). «Overall genomic pattern is a predictor of outcome in neuroblastoma». Journal of Clinical Oncology. 27 (7): 1026–1033. doi:10.1200/JCO.2008.16.0630. PMID 19171713.
  59. ↑ Vandesompele J, Baudis M, De Preter K, Van Roy N, Ambros P, Bown N, և այլք: (2005 թ․ ապրիլ). «Unequivocal delineation of clinicogenetic subgroups and development of a new model for improved outcome prediction in neuroblastoma» (PDF). Journal of Clinical Oncology. 23 (10): 2280–2299. doi:10.1200/JCO.2005.06.104. PMID 15800319. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  60. ↑ Michels E, Vandesompele J, Hoebeeck J, Menten B, De Preter K, Laureys G, և այլք: (2006). «Genome wide measurement of DNA copy number changes in neuroblastoma: dissecting amplicons and mapping losses, gains and breakpoints». Cytogenetic and Genome Research. 115 (3–4): 273–282. doi:10.1159/000095924. PMID 17124410. S2CID 14012430.
  61. ↑ Carén H, Erichsen J, Olsson L, Enerbäck C, Sjöberg RM, Abrahamsson J, և այլք: (2008 թ․ հուլիս). «High-resolution array copy number analyses for detection of deletion, gain, amplification and copy-neutral LOH in primary neuroblastoma tumors: four cases of homozygous deletions of the CDKN2A gene». BMC Genomics. 9: 353. doi:10.1186/1471-2164-9-353. PMC 2527340. PMID 18664255.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  62. ↑ Data and references for pie chart are located at file description page in Wikimedia Commons.
  63. ↑ Brodeur GM, Hogarty MD, Mosse YP, Maris JM (1997). «Neuroblastoma». In Pizzo PA, Poplack DG (eds.). Principles and Practice of Pediatric Oncology (6th ed.). էջեր 886–922. ISBN 978-1-60547-682-7.
  64. ↑ Ladenstein R, Pötschger U, Hartman O, Pearson AD, Klingebiel T, Castel V, և այլք: (2008 թ․ հունիս). «28 years of high-dose therapy and SCT for neuroblastoma in Europe: lessons from more than 4000 procedures». Bone Marrow Transplantation. 41 Suppl 2 (Suppl 2): S118–S127. doi:10.1038/bmt.2008.69. PMID 18545256.
  65. ↑ Berthold F, Simon T (2006). «Clinical Presentation». In Cheung NK, Cohn SL (eds.). Neuroblastoma. Springer. էջեր 63–85. ISBN 978-3-540-26616-7.
  66. ↑ Beckwith JB, Perrin EV (1963 թ․ դեկտեմբեր). «In Situ Neuroblastomas: A Contribution to the Natural History of Neural Crest Tumors». The American Journal of Pathology. 43 (6): 1089–1104. PMC 1949785. PMID 14099453.
  67. ↑ Rothenberg AB, Berdon WE, D'Angio GJ, Yamashiro DJ, Cowles RA (2009 թ․ փետրվար). «Neuroblastoma-remembering the three physicians who described it a century ago: James Homer Wright, William Pepper, and Robert Hutchison». Pediatric Radiology. 39 (2): 155–160. doi:10.1007/s00247-008-1062-z. PMID 19034443. S2CID 19611725.
  68. ↑ «Erin Buenger had a zest for living life fully». The Bryan College Station Eagle. 2009 թ․ ապրիլի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 11-ին.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 Braekeveldt N, Wigerup C, Gisselsson D, Mohlin S, Merselius M, Beckman S, և այլք: (2015 թ․ մարտ). «Neuroblastoma patient-derived orthotopic xenografts retain metastatic patterns and geno- and phenotypes of patient tumours». International Journal of Cancer. 136 (5): E252–E261. doi:10.1002/ijc.29217. PMC 4299502. PMID 25220031.
  70. ↑ Malaney P, Nicosia SV, Davé V (2014 թ․ մարտ). «One mouse, one patient paradigm: New avatars of personalized cancer therapy». Cancer Letters. 344 (1): 1–12. doi:10.1016/j.canlet.2013.10.010. PMC 4092874. PMID 24157811.
  71. ↑ Tentler JJ, Tan AC, Weekes CD, Jimeno A, Leong S, Pitts TM, և այլք: (2012 թ․ ապրիլ). «Patient-derived tumour xenografts as models for oncology drug development». Nature Reviews. Clinical Oncology. 9 (6): 338–350. doi:10.1038/nrclinonc.2012.61. PMC 3928688. PMID 22508028.
  72. ↑ «Neuroblastoma Committee—Current Focus of Research». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 13-ին.
  73. ↑ Baker DL, Schmidt ML, Cohn SL, Maris JM, London WB, Buxton A, և այլք: (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Outcome after reduced chemotherapy for intermediate-risk neuroblastoma». The New England Journal of Medicine. 363 (14): 1313–1323. doi:10.1056/NEJMoa1001527. PMC 2993160. PMID 20879880. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 13-ին.
  74. ↑ Baker DL, Schmidt ML, Cohn SL, Maris JM, London WB, Buxton A, և այլք: (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Outcome after reduced chemotherapy for intermediate-risk neuroblastoma». The New England Journal of Medicine. 363 (14): 1313–1323. doi:10.1056/NEJMoa1001527. PMC 2993160. PMID 20879880.
  75. ↑ Morgenstern DA, Baruchel S, Irwin MS (2013 թ․ հուլիս). «Current and future strategies for relapsed neuroblastoma: challenges on the road to precision therapy». Journal of Pediatric Hematology/Oncology. 35 (5): 337–347. doi:10.1097/MPH.0b013e318299d637. PMID 23703550. S2CID 5529288.
  76. ↑ Illhardt T, Toporski J, Feuchtinger T, Turkiewicz D, Teltschik HM, Ebinger M, և այլք: (2018 թ․ մայիս). «Haploidentical Stem Cell Transplantation for Refractory/Relapsed Neuroblastoma». Biology of Blood and Marrow Transplantation. Elsevier BV. 24 (5): 1005–1012. doi:10.1016/j.bbmt.2017.12.805. PMID 29307718.
  77. ↑ Georgantzi, Kleopatra; Tsolakis, Apostolos V.; Stridsberg, Mats; Jakobson, Åke; Christofferson, Rolf; Janson, Eva Tiensuu (2011 թ․ ապրիլ). «Differentiated expression of somatostatin receptor subtypes in experimental models and clinical neuroblastoma: Expression of Somatostatin Receptors in Neuroblastoma». Pediatric Blood & Cancer (անգլերեն). 56 (4): 584–589. doi:10.1002/pbc.22913. PMID 21298743. S2CID 33330859.
  78. ↑ Gains, Jennifer E.; Sebire, Neil J.; Moroz, Veronica; Wheatley, Keith; Gaze, Mark N. (2018 թ․ մարտի 1). «Immunohistochemical evaluation of molecular radiotherapy target expression in neuroblastoma tissue». European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging (անգլերեն). 45 (3): 402–411. doi:10.1007/s00259-017-3856-4. ISSN 1619-7089. PMID 29043399. S2CID 30833979.
  79. ↑ Albers, Anne R; O’Dorisio, M. Sue; Balster, Douglas A; Caprara, Moonkyung; Gosh, Pradip; Chen, Feng; Hoeger, Carl; Rivier, Jean; Wenger, Gail D; O’Dorisio, Thomas M; Qualman, Stephen J (2000 թ․ մարտի 17). «Somatostatin receptor gene expression in neuroblastoma». Regulatory Peptides (անգլերեն). 88 (1): 61–73. doi:10.1016/S0167-0115(99)00121-4. ISSN 0167-0115. PMID 10706954. S2CID 11168638.
  80. ↑ Gains JE, Bomanji JB, Fersht NL, Sullivan T, D'Souza D, Sullivan KP, և այլք: (2011 թ․ հուլիս). «177Lu-DOTATATE molecular radiotherapy for childhood neuroblastoma». Journal of Nuclear Medicine. 52 (7): 1041–1047. doi:10.2967/jnumed.110.085100. PMID 21680680. S2CID 38660848.
  81. ↑ Kong G, Hofman MS, Murray WK, Wilson S, Wood P, Downie P, և այլք: (2016 թ․ մարտ). «Initial Experience With Gallium-68 DOTA-Octreotate PET/CT and Peptide Receptor Radionuclide Therapy for Pediatric Patients With Refractory Metastatic Neuroblastoma». Journal of Pediatric Hematology/Oncology. 38 (2): 87–96. doi:10.1097/MPH.0000000000000411. PMID 26296147. S2CID 25518501.
  82. ↑ Menda Y, O'Dorisio MS, Kao S, Khanna G, Michael S, Connolly M, և այլք: (2010 թ․ հոկտեմբեր). «Phase I trial of 90Y-DOTATOC therapy in children and young adults with refractory solid tumors that express somatostatin receptors». Journal of Nuclear Medicine. 51 (10): 1524–1531. doi:10.2967/jnumed.110.075226. PMC 3753801. PMID 20847174.
  83. ↑ Pediatric Cancer Data Commons

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նեյրոբլաստոմա&oldid=9889285» էջից