Վիքիպեդիա

Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ

(Վերահղված է Միացյալ Թագավորության լեզուներից)

Դե ֆակտո Միացյալ Թագավորության պաշտոնական լեզուն անգլերենն է, որով խոսում են բնակչության 98%-ը[1][2][9][10][11]։ 2011 թվականի դրությամբ երկրորդ ամենատարածված լեզուն շոտլանդերենն է[5], երորրդը՝ լեհերեն։ Չորրորդ ամենատարածված լեզուն վալլիերենն է[12], որը Ուելսի պաշտոնական լեզուն է (վալլիերենը համարվում է Միացյալ Թագավորության միակ դե յուրե պաշտոնական լեզուն)։ Երկրում 125․000 մարդ ունակ է շփվել բրիտանական ժեստերի լեզվով[13]։

Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ
Map of languages of the United Kingdom.svg
Հիմնական լեզուներանգլերեն (98%; ազգայի և դե ֆակտո պաշտոնական լեզու)[a][1][2][3][4]
Փոքրամասնությունների լեզուներգերմանական շոտլանդերեն (2.5%),[5] օլսթերյան շոտլանդերեն (0.05%),[6] վալլերեն (1%),[7] Կոռերեն (<0.01%), գելական շոտլանդերեն (0.1%), իռլանդերեն (0.1%)[a]
Հիմնական ներգաղթյալ լեզուներլեհերեն (1%), փենջաբերեն (0.5%), հինդի (0.5%), ուրդու (0.5%), բենգալերեն (0.4%), գուջարաթի (0.4%), արաբերեն (0.3%), ֆրանսերեն (0.3%), պորտուգալերեն (0.2%), իսպաներեն (0.2%), թամիլիերեն (0.2%)
Հիմնական օտար լեզուներֆրանսերեն (23%), գերմաներեն (9%), իսպաներեն (8%)[b][8]
Ժեստերի լեզուներԲրիտանական ժեստերի լեզու, Իռլանդերեն ժեստերի լեզու, Հյուսիսային իռլանդերեն ժեստերի լեղզու
Տարածված ստեղնաշար
Բրիտանական QWERTY
KB United Kingdom.svg
a.^ Statistics indicate respondents who can speak at least "well".
b.^ Statistics indicate respondents with at least basic ability.

Բնիկ լեզուներ եւ բարբառներԽմբագրել

ԿենդանիԽմբագրել

Հետևյալ աղյուսակը ուրվագծում է Մեծ Բիրտանիայում (Անգլիա, Ուելս, Շոտլանդիա և Հյուսիսային Իռլանդիա) բնիկ կենդանի լեզուները։ Թագավորական հողերի (Մեն կղզի և Նորմանդյան կղզիներ) լեզուները ընդգրկված չեն, քանի որ Միացյալ Թագավորության մես չեն կազմում[14]։

Լեզու Տեսակ Խոսում են Տեղը Մեծ Բրիտանիայում
Անգլերեն Արևմտագերմանական լեզուներ Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում 1: 59,824,194; 98% (2011 թվականի մարդահամար)[1]
Գերմանական շոտլանդերեն (Հյուսիսային Իռլանդիայում օլսթերյան շոտլանդերեն) Արևմտագերմանական լեզուներ Շոտլանդիա (Հարթավայրային Շոտլանդիա, Քեյթնես, Հյուսիսային կղզիներ)
Հույսիսային Իռլանդիա (կոմսություններ Դաուն, Անթրիմ, Լոնդոնդերրի), Բերիք–ըփոն–Թուիդ 		2: 2.6% (2011 թվական մարդահամար)
Վալլիերեն Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) Ուելս (հատկապես՝ արևմուտքում) և ուելսին սահմանակից Անգլիայի շրջաններում։ Վալլերեն խոսող համայնքներ կան նաև Անգլիական խոշոր քաղաքներում, ինչպես օրինալ՝ Լոնդոն, Բիրմինգհեմ, Մանչեստր և Լիվերպուլ։ 3: 1% (2011 թվականի մարդահամար)
  • Ուելս: 562,016; 19% (որոնցից 431,000-ը կամ 14.6%-ը իրենց համարում են գերազանց տիրապետող)[16][17]
  • Անգլիա: 8,200 առաջին լեզու[18]
Բրիտանական ժեստերի լեզու ԲԱՆԶԺԼ Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում 4: 125,000[13] (2010 թվականի տվյալներով)
Իռլանդերեն Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) Հյուսիսային Իռլանդիա, Լիվերպուլ, Լոնդոն, Մասաչուսեթս, Գլասգոու և այլն 5: 95,000[19] (2004 թվականի տվյալներով)
Angloromani Խառնածին լեզու Անգլիա, Շոտլանդիա, Ուելս 6: 90,000[20] (1990 թվականի տվյալներով)
Գելական շոտլանդերեն Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) Շոտլանդիա (Շոտլանդական լեռնաշխարհ և հեբրիդյան կղզիներ, նաև բավականին փոքրամասնություններ Շոտլանդիայի տարբեր քաղաքներում, փոքր համայնք Լոնդոնում ) 7: 65,674 ընդհանուր,[4] (Շոտլանդիայի 2001 թվականի մարդահամար), 31․235-ը ունեն գերազանց իմացություն[21]
Կոռերեն Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) Կոռնուոլ (փոքր համայնք Լոնդոնում, Հարավային Ուելսում և Պլիմուտում) 8: 557[22] (2011 թվականի տվյալներով)
Շելտա Խառնածին լեզու Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում ?․ աշխարհում ավելի քիչ քան 86․000 լեզվակիր, Մեծ Բրիտանիայում՝ անհայտ[23]։

ՎիճակագրությունԽմբագրել

Լեզուների բաշխումը Մեծ Բրիտանիայում
Անգլերեն
  
 98 %
շոտլանդերենն
  
 2.5 %
Վալլիերեն
  
 1 %
Գելական շոտլանդերեն
  
 0.1 %
Իռլանդերեն
  
 0.1 %
Կոռերեն
  
 0.01 %
 

ՈւելսԽմբագրել

Հիմնական հոդված՝ վալլիերեն

Վալլիերեն պաշտոնապես պաշտպանվել է լեզվի մասին Ուելսի 1993 թվականի օրենքի և Ուլեսի կառավարության 1998 թվականի օրենքով, և 1998 թվականից սկսած եղել է տարածված լեզու։ Օրինակ՝ Բրիտանական գրեթե բոլոր կառավարական դեարտմենտները տպագիր փաստաթղթերը և պաշտոնական կայքերը հրատարակում են և՛ անգլերեն, և՛ վալլերեն։ Ուելսում անգլերենն ու վալլերենը ունեն հավասարազոր իրավական ուժ։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Ուելսի խորհրդարանը հավանություն է տվել Ուելսում վալլերենի օգտագործմանը ուղղված տարբեր միջոցառումների նախագծին[24][25]։ 2011 թվականի փետրվարի 9-ին նախագծը ստացել է թագավորական հավանություն և ընդունվել է, այսպիսով վալլերենը դարձել է Ուելսի պաշտոնական լեզուն[26]։

Վալլերեն լեզվի խորհուրդը[27] 2004 թվականին նշել է, որ երկրում շուրջ 553․000 մարդ (Ուելսի բնակչության 19,7% տոկոսը) խոսում է վալլերեն։ Ըստ այլ սահմանումների՝ 2001 թվականի մարդահամարի հետ Ուլեսում հաեմատած կա մոտ 0,9 տոկոսի աճ։ Այնուամենայնից վալլերենը Ուելսում աճող լեզու է[27]։ 553․000 լեզվակիրներից 315,000-ը (57%) համարվում են լեզվին գերազանց տիրապետող, 477․000-ը իրեն համարում է լեզվի գերազանց տիրապետող։ Լեզվակիրների 62 տոկոսը վալլերեն խոսում է ամեն օր[27]։

Այնուամենայնիվ 2011 թվականի մարդահամարը գրացել է վալլերենի լեզվակիների անկում․ 2001 թվականին՝ 582․000, 2011-ին՝ 562․000՝ չնայած բնակչության աճին։ Սա իրենց ներկայացնում է երկու տոկոսանոց անկում[28]։

ՇոտլանդիաԽմբագրել

 
Bilingual sign (Scottish Gaelic and English) at Partick railway station, Glasgow
Հիմնական հոդված՝ Շոտլանդիայի լեզուներ

Ըստ 2001 թվականի մարդահամարի՝ գալիական շոտլանդերենը ունի 58․652 լեզվակիր (Շոտլանդիայի բնակչության շուրջ 1%-ը)։ Ընդհանուր առմամբ 2001 թվականին Շոտլանդիայում կելտական լեզվին տիրապետում է 92․400 երեք և ավելի տարիք ունեցող մարդ[29]։ Ըստ Շոտլանդիայի գրանցման գլխավոր գրասենյալի 1996 թվականի տվյալների՝ շոտլանդացի բնակչության 30 տոոսը խոսում է շոտլանդերեն (մոտ 1,5 միլիոն լեզվակիր)։

Հյուսիսային ԻռլանդիաԽմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Հյուսիսային Իռլանդիայի լեզուներ

Հյուսիսային Իռլանդիայում բնակչության 7 տոկոսը կարող է խոսել իռլանդերեն՝ ըստ 2011 թվականի մարդահամարի (մոտ 110․000 լեզվակիր)։ Բրիտանական ժեստերի լեզվի հետ մեկտեղ օգտագործվում է նաև իռլանդերեն ժեստերի լեզուն։

Մեծ Բրիտանիայի մարդահամարԽմբագրել

Երեք ավելի ավելի տարիք ունեցող բնակչության լեզվական ընդունակությունները ըստ 2011 թվականի մարդահամարի[30][31][32]։

Կարողություն Ուլես Շոտլանդիա Հյուսիսային Իռլանդիա
Վալլերեն Գալիական շոտլանդերեն Գերմանական շոտլանդերեն Իռլանդերեն օլսթերյան շոտլանդերեն
Քանակ % Քանակ % Քանակ % Քանակ % Քանակ %
Հասկանում է, բայց չի կարող խոսել, կարդալ, գրել 157,792 5.15% 23,357 0.46% 267,412 5.22% 70,501 4.06% 92,040 5.30%
Կարող է խոսել, գրել, կարդալ 430,717 14.06% 32,191 0.63% 1,225,622 23.95% 71,996 4.15% 17,228 0.99%
Խոսում է, բայց չի կարող գրել կամ կարդալ 80,429 2.63% 18,966 0.37% 179,295 3.50% 24,677 1.42% 10,265 0.59%
Խոսում և կարդում է, բայց չի կարող գրել 45,524 1.49% 6,218 0.12% 132,709 2.59% 7,414 0.43% 7,801 0.45%
Կարդում է, բայց չի կարող խոսել կամ գրել 44,327 1.45% 4,646 0.09% 107,025 2.09% 5,659 0.33% 11,911 0.69%
Կարողությունների այլ կոմբինացիա 40,692 1.33% 1,678 0.03% 17,381 0.34% 4,651 0.27% 959 0.06%
Չի տիրապետում 2,263,975 73.90% 5,031,167 98.30% 3,188,779 62.30% 1,550,813 89.35% 1,595,507 91.92%
Ընդհանուր 3,063,456 100.00% 5,118,223 100.00% 5,118,223 100.00% 1,735,711 100.00% 1,735,711 100.00%
Կարող է խոսել 562,016 18.35% 57,602 1.13% 1,541,693 30.12% 104,943 6.05% 35,404 2.04%
Ունի որոշ կարողություններ 799,481 26.10% 87,056 1.70% 1,929,444 37.70% 184,898 10.65% 140,204 8.08%
Տարածաշրջանային լեզվով խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։

Նշում․ քարտեզներում մասշտաբները տարբեր են։

 
Վալլերեն  
 
Գերմանական շոտլանդերեն  
 
Գալիական շոտլանդերեն  
 
Իռլանդերեն  
 
Օլսթերյան շոտլանդերեն  

Կեռերոնով որպես մայրենի խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։

 
Կոռերեն  

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  • Sounds Familiar? — Listen to examples of regional accents and dialects across the UK on the British Library's 'Sounds Familiar' website (uses Windows Media Player for content)

ԳրականությունԽմբագրել

  • Trudgill, Peter (ed.), Language in the British Isles, Cambridge University Press, 1984, ISBN 0-521-28409-0

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 According to the 2011 census, 53,098,301 people in England and Wales, 5,044,683 people in Scotland, and 1,681,210 people in Northern Ireland can speak English "well" or "very well"; totalling 59,824,194. Therefore, out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 98% can speak English "well" or "very well".
  2. ↑ 2,0 2,1 «United Kingdom»։ Languages Across Europe։ BBC։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  3. ↑ «United Kingdom; Key Facts»։ Commonwealth Secretariat։ Վերցված է 23 April 2008 
  4. ↑ 4,0 4,1 «English language»։ Directgov։ Արխիվացված է օրիգինալից 3 October 2012-ին։ Վերցված է 21 November 2013 
  5. ↑ 5,0 5,1 Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 1,541,693 (2.5%) can speak Scots.
  6. ↑ 6,0 6,1 Anorak Scots։ «Ulster Scots in the Northern Ireland Census»։ Scots Language Centre։ Վերցված է 21 November 2013  Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «ulsterscots» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  7. ↑ QS206WA – Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 562,016 (1%) can speak Welsh. Retrieved 15 March 2015.
  8. ↑ Europeans and their languages, European Commission, 2006, p. 13, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf, վերցված է 5 July 2008 
  9. ↑ Scotland's Census 2011 – Proficiency in English, All people aged 3 and over.
  10. ↑ Northern Ireland Census 2011 – Main language and Proficiency in English, All usual residents aged 3 and over.
  11. ↑ ONS census, QS205EW – Proficiency in English. Retrieved 15 March 2015.
  12. ↑ «Welsh Language Measure receives Royal Assent»։ Welsh Government։ փետրվարի 11, 2011։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  13. ↑ 13,0 13,1 «The GP Patient Survey in Northern Ireland 2009/10 Summary Report»։ Department of Health, Social Services, and Public Safety։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  14. ↑ «Channel Islands»։ The British Monarchy։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  15. ↑ Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 5,118,223 residents of Scotland over the age of three, 1,541,693 (30%) can speak Scots.
  16. ↑ QS206WA - Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 2,955,841 residents of Wales over the age of three, 562,016 (19%) can speak Welsh. Retrieved 20 July 2015.
  17. ↑ «2011 Census: Key Statistics for Wales, March 2011»։ Office for National Statistics։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  18. ↑ «2011 Census, Key Statistics and Quick Statistics for Wards and Output Areas in England and Wales»։ Office for National Statistics։ հունվարի 30, 2013։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  19. ↑ «United Kingdom»։ Ethnologue։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  20. ↑ «Angloromani»։ Ethnologue։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  21. ↑ «UV12 Knowledge of Gaelic»։ Scotland's Census Results Online։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  22. ↑ «South West»։ TeachingEnglish (BBC British Council)։ 2010։ Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 8, 2010-ին։ Վերցված է փետրվարի 9, 2010 
  23. ↑ «Shelta»։ Ethnologue։ 1999-02-19։ Վերցված է 2013-08-18 
  24. ↑ «Policy and legislation»։ Welsh Language։ Welsh Government։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  25. ↑ «'Historic' assembly vote for new Welsh language law»։ BBC News։ դեկտեմբերի 7, 2010։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  26. ↑ «Welsh Language (Wales) Measure 2011»։ National Assembly for Wales։ Վերցված է փետրվարի 13, 2011 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 «2004 Welsh Language Use Survey: the report» (PDF)։ Վերցված է մայիսի 23, 2010 
  28. ↑ http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-20677528
  29. ↑ «Scotland's Census 2001 – Gaelic Report»։ General Register Office for Scotland։ հոկտեմբերի 10, 2005։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013 
  30. ↑ «NOMIS – Census 2011»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014 
  31. ↑ «Scotland's Census 2011 – Standard Outputs»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014 
  32. ↑ «Northern Ireland Neighbourhood Information Service»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մեծ_Բրիտանիայի_լեզուներ&oldid=7132772» էջից