Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ
Դե ֆակտո Միացյալ Թագավորության պաշտոնական լեզուն անգլերենն է, որով խոսում են բնակչության 98%-ը[1][2][9][10][11]։ 2011 թվականի դրությամբ երկրորդ ամենատարածված լեզուն շոտլանդերենն է[5], երորրդը՝ լեհերեն։ Չորրորդ ամենատարածված լեզուն վալլիերենն է[12], որը Ուելսի պաշտոնական լեզուն է (վալլիերենը համարվում է Միացյալ Թագավորության միակ դե յուրե պաշտոնական լեզուն)։ Երկրում 125․000 մարդ ունակ է շփվել բրիտանական ժեստերի լեզվով[13]։
Մեծ Բրիտանիայի լեզուներ | |
---|---|
![]() | |
Հիմնական լեզուներ | անգլերեն (98%; ազգայի և դե ֆակտո պաշտոնական լեզու)[a][1][2][3][4] |
Փոքրամասնությունների լեզուներ | գերմանական շոտլանդերեն (2.5%)[5], օլսթերյան շոտլանդերեն (0.05%)[6], վալլերեն (1%)[7], Կոռերեն (<0.01%), գելական շոտլանդերեն (0.1%), իռլանդերեն (0.1%)[a] |
Հիմնական ներգաղթյալ լեզուներ | լեհերեն (1%), փենջաբերեն (0.5%), հինդի (0.5%), ուրդու (0.5%), բենգալերեն (0.4%), գուջարաթի (0.4%), արաբերեն (0.3%), ֆրանսերեն (0.3%), պորտուգալերեն (0.2%), իսպաներեն (0.2%), թամիլիերեն (0.2%) |
Հիմնական օտար լեզուներ | ֆրանսերեն (23%), գերմաներեն (9%), իսպաներեն (8%)[b][8] |
Ժեստերի լեզուներ | Բրիտանական ժեստերի լեզու, Իռլանդերեն ժեստերի լեզու, Հյուսիսային իռլանդերեն ժեստերի լեղզու |
Տարածված ստեղնաշար | ![]() |
Բնիկ լեզուներ եւ բարբառներԽմբագրել
ԿենդանիԽմբագրել
Հետևյալ աղյուսակը ուրվագծում է Մեծ Բիրտանիայում (Անգլիա, Ուելս, Շոտլանդիա և Հյուսիսային Իռլանդիա) բնիկ կենդանի լեզուները։ Թագավորական հողերի (Մեն կղզի և Նորմանդյան կղզիներ) լեզուները ընդգրկված չեն, քանի որ Միացյալ Թագավորության մես չեն կազմում[14]։
Լեզու | Տեսակ | Խոսում են | Տեղը Մեծ Բրիտանիայում |
---|---|---|---|
Անգլերեն | Արևմտագերմանական լեզուներ | Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում | 1: 59,824,194; 98% (2011 թվականի մարդահամար)[1] |
Գերմանական շոտլանդերեն (Հյուսիսային Իռլանդիայում օլսթերյան շոտլանդերեն) | Արևմտագերմանական լեզուներ | Շոտլանդիա (Հարթավայրային Շոտլանդիա, Քեյթնես, Հյուսիսային կղզիներ) Հույսիսային Իռլանդիա (կոմսություններ Դաուն, Անթրիմ, Լոնդոնդերրի), Բերիք–ըփոն–Թուիդ |
2: 2.6% (2011 թվական մարդահամար)
|
Վալլիերեն | Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) | Ուելս (հատկապես՝ արևմուտքում) և ուելսին սահմանակից Անգլիայի շրջաններում։ Վալլերեն խոսող համայնքներ կան նաև Անգլիական խոշոր քաղաքներում, ինչպես օրինալ՝ Լոնդոն, Բիրմինգհեմ, Մանչեստր և Լիվերպուլ։ | 3: 1% (2011 թվականի մարդահամար) |
Բրիտանական ժեստերի լեզու | ԲԱՆԶԺԼ | Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում | 4: 125,000[13] (2010 թվականի տվյալներով) |
Իռլանդերեն | Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) | Հյուսիսային Իռլանդիա, Լիվերպուլ, Լոնդոն, Մասաչուսեթս, Գլասգոու և այլն | 5: 95,000[19] (2004 թվականի տվյալներով) |
Angloromani | Խառնածին լեզու | Անգլիա, Շոտլանդիա, Ուելս | 6: 90,000[20] (1990 թվականի տվյալներով) |
Գելական շոտլանդերեն | Կելտական (Գոյդելական լեզուներ) | Շոտլանդիա (Շոտլանդական լեռնաշխարհ և հեբրիդյան կղզիներ, նաև բավականին փոքրամասնություններ Շոտլանդիայի տարբեր քաղաքներում, փոքր համայնք Լոնդոնում ) | 7: 65,674 ընդհանուր[4], (Շոտլանդիայի 2001 թվականի մարդահամար), 31․235-ը ունեն գերազանց իմացություն[21] |
Կոռերեն | Կելտական (Բրիտոնական ճյուղ) | Կոռնուոլ (փոքր համայնք Լոնդոնում, Հարավային Ուելսում և Պլիմուտում) | 8: 557[22] (2011 թվականի տվյալներով) |
Շելտա | Խառնածին լեզու | Ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում | ?․ աշխարհում ավելի քիչ քան 86․000 լեզվակիր, Մեծ Բրիտանիայում՝ անհայտ[23]։ |
ՎիճակագրությունԽմբագրել
Լեզուների բաշխումը Մեծ Բրիտանիայում | ||||
---|---|---|---|---|
Անգլերեն | 98 % | |||
շոտլանդերենն | 2.5 % | |||
Վալլիերեն | 1 % | |||
Գելական շոտլանդերեն | 0.1 % | |||
Իռլանդերեն | 0.1 % | |||
Կոռերեն | 0.01 % | |||
ՈւելսԽմբագրել
Վալլիերեն պաշտոնապես պաշտպանվել է լեզվի մասին Ուելսի 1993 թվականի օրենքի և Ուլեսի կառավարության 1998 թվականի օրենքով, և 1998 թվականից սկսած եղել է տարածված լեզու։ Օրինակ՝ Բրիտանական գրեթե բոլոր կառավարական դեարտմենտները տպագիր փաստաթղթերը և պաշտոնական կայքերը հրատարակում են և՛ անգլերեն, և՛ վալլերեն։ Ուելսում անգլերենն ու վալլերենը ունեն հավասարազոր իրավական ուժ։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Ուելսի խորհրդարանը հավանություն է տվել Ուելսում վալլերենի օգտագործմանը ուղղված տարբեր միջոցառումների նախագծին[24][25]։ 2011 թվականի փետրվարի 9-ին նախագծը ստացել է թագավորական հավանություն և ընդունվել է, այսպիսով վալլերենը դարձել է Ուելսի պաշտոնական լեզուն[26]։
Վալլերեն լեզվի խորհուրդը[27] 2004 թվականին նշել է, որ երկրում շուրջ 553․000 մարդ (Ուելսի բնակչության 19,7% տոկոսը) խոսում է վալլերեն։ Ըստ այլ սահմանումների՝ 2001 թվականի մարդահամարի հետ Ուլեսում հաեմատած կա մոտ 0,9 տոկոսի աճ։ Այնուամենայնից վալլերենը Ուելսում աճող լեզու է[27]։ 553․000 լեզվակիրներից 315,000-ը (57%) համարվում են լեզվին գերազանց տիրապետող, 477․000-ը իրեն համարում է լեզվի գերազանց տիրապետող։ Լեզվակիրների 62 տոկոսը վալլերեն խոսում է ամեն օր[27]։
Այնուամենայնիվ 2011 թվականի մարդահամարը գրացել է վալլերենի լեզվակիների անկում․ 2001 թվականին՝ 582․000, 2011-ին՝ 562․000՝ չնայած բնակչության աճին։ Սա իրենց ներկայացնում է երկու տոկոսանոց անկում[28]։
ՇոտլանդիաԽմբագրել
Ըստ 2001 թվականի մարդահամարի՝ գալիական շոտլանդերենը ունի 58․652 լեզվակիր (Շոտլանդիայի բնակչության շուրջ 1%-ը)։ Ընդհանուր առմամբ 2001 թվականին Շոտլանդիայում կելտական լեզվին տիրապետում է 92․400 երեք և ավելի տարիք ունեցող մարդ[29]։ Ըստ Շոտլանդիայի գրանցման գլխավոր գրասենյալի 1996 թվականի տվյալների՝ շոտլանդացի բնակչության 30 տոոսը խոսում է շոտլանդերեն (մոտ 1,5 միլիոն լեզվակիր)։
Հյուսիսային ԻռլանդիաԽմբագրել
Հյուսիսային Իռլանդիայում բնակչության 7 տոկոսը կարող է խոսել իռլանդերեն՝ ըստ 2011 թվականի մարդահամարի (մոտ 110․000 լեզվակիր)։ Բրիտանական ժեստերի լեզվի հետ մեկտեղ օգտագործվում է նաև իռլանդերեն ժեստերի լեզուն։
Մեծ Բրիտանիայի մարդահամարԽմբագրել
Երեք ավելի ավելի տարիք ունեցող բնակչության լեզվական ընդունակությունները ըստ 2011 թվականի մարդահամարի[30][31][32]։
Կարողություն | Ուլես | Շոտլանդիա | Հյուսիսային Իռլանդիա | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Վալլերեն | Գալիական շոտլանդերեն | Գերմանական շոտլանդերեն | Իռլանդերեն | օլսթերյան շոտլանդերեն | ||||||
Քանակ | % | Քանակ | % | Քանակ | % | Քանակ | % | Քանակ | % | |
Հասկանում է, բայց չի կարող խոսել, կարդալ, գրել | 157,792 | 5.15% | 23,357 | 0.46% | 267,412 | 5.22% | 70,501 | 4.06% | 92,040 | 5.30% |
Կարող է խոսել, գրել, կարդալ | 430,717 | 14.06% | 32,191 | 0.63% | 1,225,622 | 23.95% | 71,996 | 4.15% | 17,228 | 0.99% |
Խոսում է, բայց չի կարող գրել կամ կարդալ | 80,429 | 2.63% | 18,966 | 0.37% | 179,295 | 3.50% | 24,677 | 1.42% | 10,265 | 0.59% |
Խոսում և կարդում է, բայց չի կարող գրել | 45,524 | 1.49% | 6,218 | 0.12% | 132,709 | 2.59% | 7,414 | 0.43% | 7,801 | 0.45% |
Կարդում է, բայց չի կարող խոսել կամ գրել | 44,327 | 1.45% | 4,646 | 0.09% | 107,025 | 2.09% | 5,659 | 0.33% | 11,911 | 0.69% |
Կարողությունների այլ կոմբինացիա | 40,692 | 1.33% | 1,678 | 0.03% | 17,381 | 0.34% | 4,651 | 0.27% | 959 | 0.06% |
Չի տիրապետում | 2,263,975 | 73.90% | 5,031,167 | 98.30% | 3,188,779 | 62.30% | 1,550,813 | 89.35% | 1,595,507 | 91.92% |
Ընդհանուր | 3,063,456 | 100.00% | 5,118,223 | 100.00% | 5,118,223 | 100.00% | 1,735,711 | 100.00% | 1,735,711 | 100.00% |
Կարող է խոսել | 562,016 | 18.35% | 57,602 | 1.13% | 1,541,693 | 30.12% | 104,943 | 6.05% | 35,404 | 2.04% |
Ունի որոշ կարողություններ | 799,481 | 26.10% | 87,056 | 1.70% | 1,929,444 | 37.70% | 184,898 | 10.65% | 140,204 | 8.08% |
- Տարածաշրջանային լեզվով խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։
Նշում․ քարտեզներում մասշտաբները տարբեր են։
|
Կեռերոնով որպես մայրենի խոսողների բաշխումը ըստ 2011 թվականի մարդահամարի։
|
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Sounds Familiar? — Listen to examples of regional accents and dialects across the UK on the British Library's 'Sounds Familiar' website (uses Windows Media Player for content)
ԳրականությունԽմբագրել
- Trudgill, Peter (ed.), Language in the British Isles, Cambridge University Press, 1984, ISBN 0-521-28409-0
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 According to the 2011 census, 53,098,301 people in England and Wales, 5,044,683 people in Scotland, and 1,681,210 people in Northern Ireland can speak English "well" or "very well"; totalling 59,824,194. Therefore, out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 98% can speak English "well" or "very well".
- ↑ 2,0 2,1 «United Kingdom»։ Languages Across Europe։ BBC։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «United Kingdom; Key Facts»։ Commonwealth Secretariat։ Վերցված է 23 April 2008
- ↑ 4,0 4,1 «English language»։ Directgov։ Արխիվացված է օրիգինալից 3 October 2012-ին։ Վերցված է 21 November 2013
- ↑ 5,0 5,1 Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 1,541,693 (2.5%) can speak Scots.
- ↑ 6,0 6,1 Anorak Scots։ «Ulster Scots in the Northern Ireland Census»։ Scots Language Centre։ Արխիվացված է օրիգինալից 4 May 2015-ին։ Վերցված է 21 November 2013 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>
թեգ. «ulsterscots» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ QS206WA – Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 60,815,385 residents of the UK over the age of three, 562,016 (1%) can speak Welsh. Retrieved 15 March 2015.
- ↑ Europeans and their languages, European Commission, 2006, p. 13, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf, վերցված է 5 July 2008
- ↑ Scotland's Census 2011 – Proficiency in English, All people aged 3 and over.
- ↑ Northern Ireland Census 2011 – Main language and Proficiency in English, All usual residents aged 3 and over.
- ↑ ONS census, QS205EW – Proficiency in English. Retrieved 15 March 2015.
- ↑ «Welsh Language Measure receives Royal Assent»։ Welsh Government։ փետրվարի 11, 2011։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-22-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ 13,0 13,1 «The GP Patient Survey in Northern Ireland 2009/10 Summary Report»։ Department of Health, Social Services, and Public Safety։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «Channel Islands»։ The British Monarchy։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ Scotland's Census 2011 – Language, All people aged 3 and over. Out of the 5,118,223 residents of Scotland over the age of three, 1,541,693 (30%) can speak Scots.
- ↑ QS206WA - Welsh language skills, ONS 2011 census. Out of the 2,955,841 residents of Wales over the age of three, 562,016 (19%) can speak Welsh. Retrieved 20 July 2015.
- ↑ «2011 Census: Key Statistics for Wales, March 2011»։ Office for National Statistics։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «2011 Census, Key Statistics and Quick Statistics for Wards and Output Areas in England and Wales»։ Office for National Statistics։ հունվարի 30, 2013։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «United Kingdom»։ Ethnologue։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «Angloromani»։ Ethnologue։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «UV12 Knowledge of Gaelic»։ Scotland's Census Results Online։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-02-24-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «South West»։ TeachingEnglish (BBC British Council)։ 2010։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-08-ին։ Վերցված է փետրվարի 9, 2010
- ↑ «Shelta»։ Ethnologue։ 1999-02-19։ Վերցված է 2013-08-18
- ↑ «Policy and legislation»։ Welsh Language։ Welsh Government։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-05-31-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «'Historic' assembly vote for new Welsh language law»։ BBC News։ դեկտեմբերի 7, 2010։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «Welsh Language (Wales) Measure 2011»։ National Assembly for Wales։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-01-21-ին։ Վերցված է փետրվարի 13, 2011
- ↑ 27,0 27,1 27,2 «2004 Welsh Language Use Survey: the report» (PDF)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-29-ին։ Վերցված է մայիսի 23, 2010
- ↑ http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-20677528
- ↑ «Scotland's Census 2001 – Gaelic Report»։ General Register Office for Scotland։ հոկտեմբերի 10, 2005։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-22-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 21, 2013
- ↑ «NOMIS – Census 2011»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014
- ↑ «Scotland's Census 2011 – Standard Outputs»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014
- ↑ «Northern Ireland Neighbourhood Information Service»։ Վերցված է հուլիսի 28, 2014