Վիքիպեդիա

Մերլ Յայգեր

էստոնացի դերասանուհի, բանաստեղծուհի և գրող

Մերլ Յայգեր (էստ․՝ Merle Jääger, հայտնի է նաև որպես Մերկա (էստ․՝ Merca), հոկտեմբերի 19, 1965(1965-10-19)[1][2], Տալլին, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հեռուստատեսության, թատրոնի և կինոյի էստոնացի դերասանուհի, բանաստեղծուհի և գրող։ Ի սկզբանե ասոցացվել է 1980-ականների սկզբից մինչև կեսերի զարգացող էստոնական փանկ ռոք բնագավառի հետ։

Մերլ Յայգեր
Ծնվել էհոկտեմբերի 19, 1965(1965-10-19)[1][2] (58 տարեկան)
ԾննդավայրՏալլին, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
ԿրթությունԷստոնիայի երաժշտության և թատրոնի ակադեմիա
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Էստոնիա
Մասնագիտությունդերասանուհի, գրող, կինոդերասանուհի և բանաստեղծուհի
Ծնողներհայր՝ Ülo Jääger?[3], մայր՝ Ivi Jääger?[3]

Թատերական գործիչների միության անդամ (1990)։ Էստոնիայի դերասանների միության անդամ (1993)։ Էստոնիայի գրողների միության անդամ (2000)։

Վաղ տարիներ և կրթություն խմբագրել

Մերլ Յայգերը ծնվել է 1965 թվականի հոկտեմբերի 19-ին, Տալլինում։ Սովորել է Տալլինի թիվ 46 միջնակարգ դպրոցում և Տալլինի բնական գիտությունների միջնակարգ դպրոցում[4]։ Նրա հայրը երկաթուղային է եղել, մայրը՝ հաշվապահ[5]։

1983 թվականին՝ դպրոցը ավարտելուց հետո, Յայգերը Տալլինի պետական կոնսերվատորիայում (այժմ՝ Էստոնիայի երաժշտության և թատրոնի ակադեմիա) սովորել է դերասանական վարպետություն և թատերական արվեստ թատերական մանկավարժ Կալյու Կոմիսարովի ղեկավարությամբ, որն ավարտել է 1988 թվականին[6]։

Նրա համակուրսեցիներից են եղել դերասաններ Էլմո Նյուգանենը, Պիրետ Կալդան, Դայան Ահմետը, Կյուլի Պալմսաարը, Ռայվո Տամմը, Ռայն Սիմուլը և Անն Ռեմանը[7]։

Կարիերա խմբագրել

Դերասանական գործունեություն խմբագրել

Տալլինի պետական կոնսերվատորիան ավարտելուց հետո Մերլ Յայգերը 1988 թվականից, որոշ ընդհատումներով, աշխատել է Տարտուի «Վանեմույնե» թատրոնում՝ որպես դերասանուհի։ Յայգերի դիպլոմային բեմադրական դերերից էին արքայազն Համլետի դերը Ուիլյամ Շեքսպիրի «Համլետ» օպերայում, որը 1987 թվականին ներկայացվել է Տալլինի Դոմինիկյան վանքում և Օլգա Սերգեևնա Պրոզորովայի դերը Անտոն Չեխովի «Երեք քույր» օպերայում, որը ներկայացվել է 1988 թվականին Վիլյանդիի Ուգալա թատրոնում։ Նրա առաջին երկու դերերը «Վանեմույնե» թատրոնում եղել են Ֆլորանսը Ռոբերտ Թոմի «Միայնակ մարդու թակարդը» պիեսում և Լեդի Մաքդուֆը Ուիլյամ Շեքսպիրի «Մակբեթ»-ի բեմականացման մեջ, երկուսն էլ կատարվել են 1988 թվականին[6]։

«Վանեմույնե» թատրոնում իր կարիերայի ընթացքում Յայգերը հանդես է եկել տարբեր միջազգային հեղինակների և դրամատուրգների բեմադրություններում, ինչպիսիք են Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեն, Օսկար Ուայլդը, Ռենե Հայվեյը, Վիտոլդ Գոմբրովիչը, Ժան Անույը, Բիլյանա Սրբլյանովիչը, Շառլոտա Ջոնսը, Թոմ Սթոփարդը, Արթուր Միլլերը, Ալգոտ Ունտոլան, Էդուարդ Օլբին, Քլայվ Սթեյփլս Լյուիսը, Ժյուլ Սթայնը, Բիլլի Ռոշը, Էդյոն ֆոն Խորվաթը, Բրայան Ֆրիլը, Շերման եղբայրները, Տիմ Ֆերտը, Անտոն Չեխովը, Ռոբերտ Ջեյմս Ուոլլերը, Ինգմար Բերգմանը, Վելմա Ուոլիսը, Ջոն Բոյնթոն Փրիսթլին, Քանդեր և Էբբը և Ռեյ Կունին։

«Վանեմույնե» թատրոնում նրա ամենահիշարժան բեմական դերերից են էստոնացի դրամատուրգների և հեղինակների կողմից գրված պիեսները, ինչպիսիք են Կաուկսի Ույլեն, Էդուարդ Վիլդեն, Օսկար Լուտսը, Իլմար Կյուլվետը, Բեռնարդ Կանգրոն, Կատի Վատմանը, Մադիս Կիյվը, Անդրուս Կիվիրյահկը, Անդրա Թեեդեն և Մեելիս Ֆրիդենտալը[6]։

2006 թվականից Մերլ Յայգերը հանդես է եկել նաև որպես դերասանուհի Տարտուի «Խանսախովի» թատրոնի հումորային ամառային բեմադրություններում։ Նա գրել է երկու պիես՝ «Սաուն» և «Կոլխոս», որոնք բեմադրվել են թատրոնում համապատասխանաբար 2008 և 2009 թվականներին՝ անձամբ Յայգերի մասնակցությամբ[8]։ Ղեկավարել է նաև Տաարկի ժառանգության թատրոնի կոլեկտիվի սիրողական թատերախումբը, որը հիմնադրվել էր սետու էթնիկ խմբի մշակույթն ու ինքնությունը խթանելու և պահպանելու համար[9]։

Հանդես է եկել նաև մի շարք հեռուստատեսային դերերում։ Նրա առաջին գլխավոր դերը Հիլդայի դերն էր 1992 թվականին ETV երկմասանոց «Soo» դրամատիկական ֆիլմում՝ Օսկար Լուտսի 1914 թվականի համանուն վեպի հիման վրա (ի սկզբանե վերնագրված էր՝ Kirjutatud on...)[10]: 2009 թվականին նա նկարահանվել է Միայի դերում Kanal 2 «Կլեյկ-խուզարկուն» քրեական սերիալի վեց դրվագում։ Մերլ Յայգերը նկարահանվել է նաև մի քանի այլ էստոնական հեռուստասերիալներում, այդ թվում՝ «Գրասենյակային վրեժխնդրություն» (2013), «Բարձերի Ակումբ» (2014) և «Viimane võmm and Restart» (2015)[5]:

1988 թվականին Մերլ Յայգերը իր դեբյուտը կատարել է կինոյում՝ փոքր դեր խաղալով Էլո Տուստի նկարահանած «Noid» կարճամետրաժ ֆիլմում։ Գեղարվեստական ֆիլմում նրա առաջին նշանակալից դերը Լեմբալն է՝ 13-րդ դարի էստոնացի ցեղապետ Լեմբիտուի կինը, Կաարեն Կաերի 2005 թվականին «Դրուժինա» պատմական կատակերգությունում։ Դրան հաջորդել է պատմության ուսուցչի դերը 2007 թվականի «Դասարանը» դրամայում, որի ռեժիսորը Իլմար Ռաագն է։ Ֆիլմն արժանացել է մի քանի միջազգային մրցանակների և պաշտոնապես ներկայացվել Էստոնիայի կողմից Օսկարի 80-րդ մրցանակաբաշխության ժամանակ «Լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգում[11]։ Բացի այդ, 2007 թվականին Յայգերը նկարահանվել է մայրիկի դերում ռեժիսոր Կադրի Կիուսարի «Մագնուս» ընտանեկան դրամատիկ ֆիլմում։ 2011 թվականին նկարահանվել է ռեժիսոր Մարթա Կիվաստիկի «Իմ ընկերներից մեկը» դրամայում դերասան Աարնե-Մատի Յուկսկյուլեի հետ։

Նկարահանվել է նաև լիամետրաժ ֆիլմերում՝ «Õnn tuleb magades» (2016), «Կանաչ կատուներ» (2017) և «Շրջանավարտների հանդիպում 2։ Հարսանիք և հուղարկավորություն», որը ռեժիսոր Ռենե Վիլբերգի 2016 թվականի «Շրջանավարտների հանդիպում» կատակերգության շարունակությունն է[12]։

2019 թվականին հանդես է եկել 20-րդ դարասկզբի սետուական ժողովրդական երգչուհի Հիլանա Տաարկի դերում ռեժիսոր Հարդի Վոլմերի «Իոհաննես Պյասոկեի կյանքը» պատմական կատակերգության մեջ[13]։

Բացի այդ, Յայգերը նկարահանվել է նաև մի շարք ուսանողական և կարճամետրաժ ֆիլմերում, այդ թվում՝ Եվայի դերը ռեժիսոր Ռասմուս Մերիվոյի կողմից 2006 թվականին նկարահանված «Օտարական փրկիր Վալդիսին 11 գլուխներում» հանրաճանաչ կատակերգությունում[14]։

Յայգերը Թատերական գործիչների միության անդամ է (1990 թվականից) և Էստոնիայի դերասանների միության անդամ (1993 թվականից)[5]։

Ստեղծագործական ուղի խմբագրել

 
Մերլ Յայգերը Սետուի թագավորության օրը 2011 թվականի օգոստոսին

1986 թվականից Մերլ Յայգերը հրատարակվում է Մերկա կեղծանունով։ Ոգեշնչված 1980-ականների սկզբին և կեսերին երկրում ծաղկող փանկ ռոք երաժշտությամբ, երբ ԷՍՍՀ-ը դեռ ուղղակիորեն գտնվում էր ԽՍՀՄ ենթակայության ներքո, այն կենտրոնական տեղ էր զբաղեցնում[15]։ Բաց, անմիջական և հաճախ առճակատման հանդիպող իր աշխատանքում (հատկապես իր վաղ գործերում) Յայգերը դարձել է ինչ-որ «սարսափելի երեխա», բնութագրվել որպես «ըմբոստ» և կոչվել «բողոքի բարդ»[16]։ 1988 թվականին Յայգերը համագործակցում էր Vennaskond փանկ ռոք խմբի մենակատար Տինու Տրուբեցկիի հետ երկու բանաստեղծությունների վրա աշխատելիս, որոնք ներառված էին նրա Pogo պոեզիայի գրքում և հրատարակվել է «Eesti Raamat»-ի կողմից[17]։

1988 թվականին Մերլ Յայգերը եղել է էստոնական Wellesto մշակութային և գրական խմբի 20 հիմնադիր անդամներից ամենաերիտասարդը։ Խմբում ընդգրկված են եղել նաև այնպիսի հայտնի մտավորականներ, ինչպիսիք են Մադիս Կոյիը, Մայմու Բերգը, Մատի Հինթը, Սվեն Գրյունբերգը, Դորիս Կարևան, Ռեյն Կրուուսը, Թոմաս Լիիվը, Իվար Իվասկը, Թոմաս Ռաուդամը, Հասո Կրուլը, Լինարտ Մալլը, Յաան Ունդուսկը, Հալանդ Ուդամը, Օլև Ռեմսուն, Մատի Սիրկելը, Յուլև Աալոեն և Էստոնիայի ապագա 4-րդ նախագահ Թոոմաս Հենդրիկ Իլվեսը[18][19]։

2000 թվականին դարձել է Էստոնիայի գրողների միության անդամ[5]։

Քաղաքական գործունեություն խմբագրել

Մերլ Յայգերը Տարտուի քաղաքային խորհրդի անդամ է և քաղաքային խորհրդի մշակույթի հանձնաժողովի անդամ։ Նախկինում անդամակցել է Հայրենիք կուսակցությանը և Ազատ Էստոնիա կուսակցությանը[20][21]։

2014 թվականին անհաջող առաջադրվել է Էստոնիայի Եվրախորհրդարանի ընտրություններին Էստոնիայի Անկախության կուսակցության ցուցակով՝ ստանալով 178 ձայն[22]։

Անձնական կյանք խմբագրել

Մերլ Յայգերը ամուսնալուծությամբ ավարտված ամուսնությունից դուստր ունի։ Ներկայումս նա երկարաժամկետ հարաբերությունների մեջ է ռեժիսոր Իմրե Թոոմեոքսի հետ։ Ընտանիքն ապրում է Վիրումաա գավառի Օբինիցա ագարակում[23][24][25]։

Ծառայել է Էստոնիայի զինված ուժերում։ Համարվում է Տարտուի Էստոնիայի պաշտպանության միության ակադեմիական ջոկատի անդամ[26]։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Բանաստեղծությունների ժողովածու խմբագրել

  • Merca by air mail: Ameerika valimik (1989)[27],
  • MercAmerka: teine Ameerika-valimik (1989)[28],
  • Vana libu hommik (1998)[29],
  • Hele häärber (2005)[30],
  • Narrivile (2007)[31],
  • Pühä päiv (2013)[32],
  • Iseqnn (2020)[32]։

Վեպեր խմբագրել

Պոեզիա խմբագրել

  • Ютутулбад / Storypillars (2015)[34],
  • Ollipanõhõpõpääle (2021, սետու բարբառ)։

Մանկական գրականություն խմբագրել

  • Mullivesi (2009)[32]

Պարգևներ խմբագրել

  • Վոլդեմար Պանսոյի մրցանակ (1988),
  • Դրամա'96 մրցանակ (1996),
  • Անտս Լաուտերի մրցանակ (1997),
  • Էստոնիայի թատերական գործիչների միության մրցանակ՝ կանացի լավագույն դերի համար (1998),
  • Դրամա'99 մրցանակ - Լավագույն դերասանուհի (1999),
  • Կարլ Էդվարդ Սյոետի մրցանակ մանկական պոեզիայի համար (2009)[35],
  • Էստոնիայի թատերական գործիչների միության մրցանակ – երկրորդական պլանի կանացի լավագույն դերի համար (2014)[6]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Alaküla A. Kes on kes? Eesti 2000 (эст.) — Tallinn: 2000. — 271 p. — ISBN 978-9985-60-789-3
  4. ↑ Tartu Postimees. Näitleja Merle Jääger elab nii nagu meeldib. 4 July 2002. Retrieved 22 April 2018.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Eesti Entsüklopeedia. Jääger, Merle. Retrieved 22 April 2018.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Vanemuine. Merle Jääger. Draamanäitleja; Vanemuise Teatris Aastast 1988. Retrieved 22 April 2018.
  7. ↑ Miksike Արխիվացված 2010-01-06 Wayback Machine. Merle Jääger. Retrieved 22 April 2018.
  8. ↑ Hansahoovi Teater Արխիվացված 2019-02-02 Wayback Machine. Productions. Retrieved 23 April 2018.
  9. ↑ Sirp ja Vasar. Kuidas müüa Eesti ajalugu? Kas nagu setusid? 11 August 2012. Retrieved 23 April 2018.
  10. ↑ arhiiv.err.ee Soo. Retrieved 23 April 2018.
  11. ↑ Eurochannel The Class, the movie — Ilmar Raag — Estonia. Retrieved 23 April 2018.
  12. ↑ Märjamaa Rahvamaja Արխիվացված 2018-06-23 Wayback Machine Klassikokkutulek 2: Pulmad ja matused. 9 January 2018. Retrieved 25 April 2018.
  13. ↑ Kopli Kinokompanii Johannes Pääsukese tõeline elu 2019. Retrieved 3 February 2019.
  14. ↑ Eesti Ekspress Tulnukas" — Eesti kõige ropum film? 21 May 2016. Retrieved 23 April 2018.
  15. ↑ Sakala Postimees Merca: hämamine on masendav ja punk. 7 November 2012. Retrieved 25 April 2018.
  16. ↑ Cummins, Walter. Shifting Borders: East European Poetries of the Eighties. Fairleigh Dickinson Univ Prress, 1993. 33-34. 0-83-863497-4.
  17. ↑ Vanaraamat Pogo". Retrieved 25 April 2018.
  18. ↑ President.ee "Ilves: «Saame paremaks!», Vabariigi Presidendi intervjuu ajakirjale «Elukiri» veebruaris 2008. 8 February 2008. Retrieved 25 April 2018.
  19. ↑ Sirp ja Vasar. Kirjandusrühmitus Wellesto 21 aastat tagasi. 14 August 2009.
  20. ↑ Postimees Merle Jääger kandideerib Tartus VIKi nimekirjas. 24 August 2013.
  21. ↑ delfi.ee Արխիվացված 2018-06-23 Wayback Machine Riigikogu valimistulemused. 6 March 2011.
  22. ↑ Euroopa Parlamendi valimised Võrdlusarvu alusel jagatud mandaadid. Retrieved 25 April 2018.
  23. ↑ publik.delfi.ee Värskes ajakirjas Naised! Merle Jääger elab kummitavas majas: ta oleks justkui oodanud meid. 8 October 2015. Retrieved 25 April 2018.
  24. ↑ publik.delfi.ee. TOP 10: Suudlused, kallistused ja meelitused ehk lembehetked presidendi vastuvõtult . 22 February 2016. Retrieved 25 April 2018.
  25. ↑ Õhtuleht Արխիվացված 2018-04-26 Wayback Machine Merle Jääger andis Seto talule uue elu! 22 July 2017. Retrieved 25 April 2018.
  26. ↑ Heino Elleri nimeline Tartu Muusikakool Արխիվացված 2018-04-26 Wayback Machine Kontserdisarja «Sõna jõud» III külalised on Mikk Sarv ja Merle Jääger. 2 February 2015.
  27. ↑ E-Kataloog Ester. Merca by air mail. Retrieved 25 April 2018.
  28. ↑ Eesti Rahvasbibliograafia Mercamerka. Retrieved 25 April 2018.
  29. ↑ Raamatukoi raamatupood. Vana libu hommik. Retrieved 25 April 2018.
  30. ↑ Vanaraamat. Hele häärber. Retrieved 25 April 2018.
  31. ↑ Vanaraamat. Narrivile. Retrieved 25 April 2018.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 «Merca». Estonian Writers Online. 2021. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 19-ին.
  33. ↑ Eesti Rahvasbibliograafia Mees. Retrieved 25 April 2018.
  34. ↑ Eesti Rahvasbibliograafia Jututulbad / Storypillars . Retrieved 25 April 2018.
  35. ↑ «Merca». Estonian Writers Online. 2021. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 19-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մերլ Յայգեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մերլ_Յայգեր&oldid=9268275» էջից