Մասնակից:Edojanjan/Ավազարկղ Դ
Ադամի և Եվայի արտաքսումը դրախտից, աստվածաշնչյան ավանդության՝ մեղսանկմանը հաջորդող դրվագ Ծննդոց գրքից:
Սկզբնաղբյուրները և մեկնաբանություններըԽմբագրել
Համաձայն ապոկրիֆ Հոբելյանների Գրքի, մինչև մեղսանկումը Ադամն ու Եվան դրախտում ապրել են յոթ տարի:
Մեղսանկումից հետո Աստված նզովում է (Ծննդ. 3:14-19).
- Օձին. «Քանի որ այդ բանն արեցիր, անիծյալ լինես երկրի բոլոր անասունների ու գազանների մեջ: Քո լանջի ու որովայնի վրա սողաս, ողջ կյանքումդ հող ուտես: Թշնամություն պիտի դնեմ քո և այդ կնոջ միջև, քո սերնդի ու նրա սերնդի միջև: Նա պիտի ջախջախի քո գլուխը, իսկ դու պիտի խայթես նրա գարշապարը:»
- Եվային. «Պիտի անչափ բազմացնեմ քո ցավերն ու քո հառաչանքները: Ցավերով երեխաներ պիտի ծնես, քո ամուսնուն պիտի ենթարկվես, և նա պիտի իշխի քեզ վրա:»
- Ադամին. «Քանի որ անսացիր քո կնոջ ձայնին և կերար այն ծառի պտղից, որի՛ց միայն քեզ պատվիրեցի չուտել, բայց կերար դրանից, թող անիծյալ լինի երկիրը քո արածի պատճառով: Տանջանքով հայթայթես քո սնունդը քո կյանքի բոլոր օրերին: Փուշ ու տատասկ թող աճեցնի քեզ համար երկիրը, և դու դաշտային բույսերով սնվես: Քո երեսի քրտինքով ուտես հացդ մինչեւ հող դառնալդ, որից ստեղծվեցիր, որովհետև հող էիր և հող էլ կդառնաս:»
Մեղսանկումից հետո Ադամն իր կնոջ անունը դրեց Կյանք, որովհետև նա է բոլոր մարդկանց նախամայրը: Տեր Աստված Ադամի ու նրա կնոջ համար կաշվից զգեստներ պատրաստեց և հագցրեց նրանց: (Ծննդ. 3:20-21): Այնուհետև Ադամն ու Եվան դուրս եկան երկիր:
|
Տեր Աստված ասաց. «Ահա Ադամը դարձավ մեզ նման մեկը, նա գիտի բարին և չարը: Արդ, գուցե նա ձեռքը մեկնի, քաղի կենաց ծառից, ուտի և անմահ դառնա»: Եվ Տեր Աստված արտաքսեց նրան բերկրության դրախտից, որպեսզի նա մշակի այն հողը, որից ստեղծվել էր: Աստված դուրս հանեց Ադամին, բնակեցրեց բերկրության դրախտի դիմաց և հրամայեց քերովբեներին ու բոցեղեն սրին շուրջանակի հսկել դեպի կենաց ծառը տանող ճանապարհները: - Ծննդ. 3:22-24
|
|
Միդրաշ Ռաբբայի մի մեկնություն ասում է[1]. Ասաց ռաբբի Աբա բար Կագանան. Բացեց նրան Սուրբը, օրհնյալ է Նա, ապաշխարության դռները: «Եվ հիմա՞», հարց տրվեց, ասես՝ «Իսկ հիմա ի՞նչ»: Աստված ակնարկում է, որ իրավիճակը դեռ վերականգնելի է, սպասելով, որ մարդը ապաշխարություն կցուցաբերի; Սրան Ադամը բացասաբար է պատասխանում, ինչի հետևանքով նրան արգելվում է ուտել Կենաց ծառից: Միայն ապաշխարությունից հրաժարվելուց հետո (և ոչ թե հենց մեղքից հետո) Ադամը դադարեց հավիտենական կյանքին արժանի լինելուց:
Միրչա Էլիադեի կարծիքով ոսկեդարի առասպելաբանությունը ծագում է նեոլիթյան հեղափոխության ժամանակներից, երբ մարդկությունը հավաքչությունից ու որսորդությունից անցում կատարեց երկրագործության ու անասնապահության[2]:
Փոխաբերական իմաստով՝ արտաքսում իդեալական վայրից կատարած հանցանքի համար:
Քրիստոնեական ավանդության մեջԽմբագրել
Հրեղեն սրով հրեշտակԽմբագրել
Երբեմն համարվում է, որ սրով զինված քերովբեն եղել է Միքայել հրեշտակապետը: Ուղղափառ սրբապատկերներում այս դրվագը ներառված է նրա վարքաբանական խորհրդանշանների մեջ[3]: Սրբապատկերներում Միքայել հրեշտակապետի լուսապսակը բաղկացած է բույսի տեսքով զարդարանքից, որը խորհրդանշական կերպով ցույց է տալիս, որ նա երկնային պահապան է՝ կանգնած դրախտի դարպասների մոտ[4]: Ջոն Միլթոնը իր «Կորուսյալ դրախտ» պոեմում հետևում է միևնույն մեկնությանը՝ Միքայելին՝ որպես քերովբեների խմբի գլխավորի, ուղարկելով նախածնողներին դրախտից արտաքսելու առաքելությունը կատարելու[5]:
|
|
Հրեշտակապետը ակնթարթորեն ճամփա ընկավ,
|
|
Այս ավանդության ակունքները այդքան էլ պարզ չեն: «Նիկոդեմոսի ավետարանում» Միքայելը հիշատակվում է որպես մեկը, ով դրախտի դարպասների առջև երևացել է Սեթին, բայց չի գրված, որ նա դրախտի դարպասների պահապանն է: Միքայելի՝ Սեթին երևալու մասին գրված է նաև «Ոսկե առասպելում»[6]:
Բացի այդ, ըստ ուղղափառ Եկեղեցու Ավանդության, մեղսանկումից և Աստծո կողմից Ադամի արտաքսումից հետո Դրախտը հսկելու նշանակվեց Ուրիել հրեշտակապետը, որի անունը նշանակում է «Աստծո կրակ»: Ուղղափառ եկեղեցու սրբանկարչության կանոնով այդ հրեշտակապետը «պատկերվում է աջ ձեռքում, կրծքի առջև պահած մերկացած սուրը , իսկ ձախում՝ հրե բոցը»[7]:
Մի շարք ավանդություններում որպես նախածնողներին դրախտից արտաքսած և բարու ու չարի իմացության ծառը հսկելու կարգված հրեշտակ է հիշատակվում հրեշտակապետ Հոփիելը[8]
Միջնադարյան խորհրդաբանության մեջ Արտաքսման խորհրդանշանները դարպասներն էին:
Հայ Առաքելական եկեղեցումԽմբագրել
Հայ Առաքելական եկեղեցում դրախտից արտաքսումը հիշատակվում է Մեծ պահքի ընթացքում՝ Բուն բարեկենդանին հաջորդող կիրակի օրը: Այդ օրը կոչվում է Արտաքսման կիրակի: Բարեկենդանը խորհրդանշում է դրախտային, երջանիկ կյանքը, որին հաջորդում է մարդու անկումը և արտաքսումը[9]: Կոստանդնուպոլսի հայոց պտրիարք Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստյանը գրում է.
|
|
Աստված անիծեց օձին, անիծեց կնոջն ու անիծեց տղամարդուն: Նրանց համար նախապես բնական սովորույթները՝ սողալ, ծնել, աշխատել, հանկարծ վերածվեցին պատժի, և խանգարվեց նաև այն ներդաշնակ հարաբերությունը, որ կար մարդու և Աստծո միջև և ապա՝ բնության և մարդու միջև: Բանական և անբան կենդանական աշխարհների միջև թշնամություն մտավ. մարդը՝ գազաններին և գազանները մարդուն թշնամի դարձան: - Շնորհք արք. Գալուստյան, «Մեծ պահքի կիրակիների ոսկե շղթան»
|
|
Ուղղափառության մեջԽմբագրել
Ռուս Ուղղափառ եկեղեցում Ներման Կիրակին (Մեծ պահքից առաջ վերջին կիրակին) կոչվում է նաև Ադամի արտաքսման հիշատակում: Այդ օրը գիշերային հսկման երգեցողություններում երգվում է այն մասին, թե ինչպես էր Ադամը նստել դրախտի դիմաց և լալիս իր մեղքերն արդեն ուշացած արցունքներով[10]:
Մեսիական մարգարեությունըԽմբագրել
Այս դրվագում ձևավորված է Քրիստոսի մասին հինկտակարանյան ամենավաղ մարգարեությունը.
|
|
Թշնամություն պիտի դնեմ քո և այդ կնոջ միջև, քո սերնդի ու նրա սերնդի միջև: Նա պիտի ջախջախի քո գլուխը, իսկ դու պիտի խայթես նրա գարշապարը: - Ծննդ. 3:15
|
|
Այս արտահայտությունը մեկնվում է որպես Աստծո կողմից սատանայի դատապարտում և նախածնողների մխիթարություն՝ խոստումով, որ ինչ-որ մի ժամանակ «Կնոջ սերունդը» (այսինքն Քրիստոսը) կջախջախի օձի՝ նրանց գայթակղեցնողի «գլուխը»: Սակայն այդ ամենով հանդերձ հենց Կնոջ սերունդը կտուժի օձից, որը պիտի «խայթի Նրա գարշապարը», այսինքն՝ պատճառի ֆիզիկական տանջանքներ: Քրիստոնյա աստվածաբանները այստեղ ընդգծում են այն, որ Մեսիան կոչվում է «Կնոջ սերունդ», որն, իրենց կարծիքով, արդեն ցույց է տալիս նրա ոչ սովորական ծնունդը կնոջից, որը Մեսիային ծնելու է առանց տղամարդու մասնակցության (այսինքն՝ Կույս Մարիամը): «Օնկելոսի և Հովնաթանի թարգումների (Մովսեսի գրքերի հնագույն մեկնություն-վերապատումներ) վկայությամբ հրեաները Կնոջ սերնդի մասին մարգարեությունը միշտ վերագրել են Մեսիային»: Ինչպես ընդունված է քրիստոնեությունում, այդ մարգարեությունն իրականացել է այն ժամանակ, երբ Հիսուս Քրիստոս, մարմնապես չարչարվելով խաչի վրա, ջախջախեց սատանային՝ այդ «հին օձին», այսինքն նրանից վերցրեց մարդու վրա ունեցած ամեն իշխանություն[11]:
Պատկերագրական արվեստումԽմբագրել
Իտալական վերածննդի արվեստում ամենանշանավորը համարվում է Մազաչչոյի որմնանկարը Բրանկաչիի կապելլայում ոչ միայն նրա համար, որ նա իր ժամանակաշրջանում առաջինն էր, որ համարձակվեց պատկերել մերկ մարմիններ, այլև շնորհիվ իր կերպարների չափազանց զգացմունքային արտահայտման և դիմախաղի:
Ուշ վերածննդի շրջանում այս դրվագը պատկերել է Միքելանջելոն Սիքստինյան կապելլայի պատերին:
Ուղղափառ սրբանկարչության մեջ այս պատմությունը կարելի է գտնել հինկտակարանյան այլ դրվագների կողքին. օրինակ՝ Միքայել հրեշտակապետի և Հինկտակարանյան Երրորդության սրբապատկերում, ինչպես նաև տաճարների որմնանկարային շարքերում[12]:
Այս թեման հանդիպում է նաև պարսկական մանրանկարչության մեջ, որը գալիս է պատմության՝ Ղուրանի փոխադրած տարբերակից[13]:
Արտաքսում դրախտից թեմայով դրվագազարդ թիթեղներ են պատրաստվել լավագույն վարպետ-դրվագողների կողմից. ինչպես Դյուրերի, այնպես էլ՝ Դորեի[14]:
XIX դարի ֆրանսիացի նկարիչ-ակադեմիստները այս պատմությունը մեկնաբանում էին թեթև էրոտիզմի ոգով, որովհետև այն թույլ էր տալիս պատկերել Եվայի մերկ մարմինը (Կաբանել):
XX դարի ռուսական արվեստում արժե նշել Գոնչարովայի[15], Շագալի[16], Պետրով-Վոդկինի[17], Իլյա Գլազունովի[18] նկարները:
Զանգվածային մշակույթումԽմբագրել
- «Արտաքսում դրախտից», անվանում, որը գրողները հաճախ են իրենց գրքերի համար որպես վերնագիր վերցնում (Պավել Զագրեբալնի, Ելենա Բլագովա): Այս վերնագիրն ուներ նաև Արծաթե դարի մի պիես, որն ըստ Ախմատովայի վկայության, դրված էր «Թափառական Շան» մեջ[19]:
- «Արտաքսում դրախտից», 1994 թվականի ֆիլմ, նույն անվանումով 2004 թվականին նուդիստական ժապավեն չեխ ռեժիսոր Վերա Խիտիլովայից:
- «Արտաքսում դրախտից», ժամանակակից նկարիչ Անդրեյ Ուստինովի ցուցադրություն:
ԾանոթագրություններԽմբագրել
|
Edojanjan/Ավազարկղ Դ Վիքիպահեստում |
|---|
- ↑ Мидраш «Берешит Раба» 21:6
- ↑ Вначале боги голодали, или Мифология пищи
- ↑ Архангел Михаил, с деяниями в 20-ти клеймах
- ↑ Ульянов О. Г. Архангел Михаил хранитель святой Троицы (Из наследия преподобного Андрея Рублева)
- ↑ Мильтон, Потерянный рай
- ↑ Из «Золотой легенды» Archived 2012-12-01 at WebCite
- ↑ Собор Архистратига Михаила и всех небесных сил бесплотных: о дате праздника и иерархии ангелов на сайте Православие и мир.
- ↑ Lawrence, Robert M. (1898), The Magic of the Horse-Shoe, With Other Folk-Lore Notes, Chapter III: The Number Seven
- ↑ Շնորհք արք. Գալուստյան, Մեծ պահքի կիրակիների ոսկե շղթան, Ս. Էջմիածին, 2001
- ↑ Архимандрит Сретенского монастыря Тихон (Шевкунов) Արխիվացված է Փետրվար 11, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ Александр (Милеант). «За сотни лет до Рождества Христова. Пророчества Ветхого Завета о Христе»
- ↑ Святая Троица в бытии. Сольвычегодский историко-художественный музей, Сольвычегодск, Россия
- ↑ Успенский собор ростовского кремля
- ↑ Галерея гравюр
- ↑ Гончарова Н. С. Изгнание из рая. (1912—1913) Արխիվացված է Փետրվար 13, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ М. Шагал «Изгнание из Рая» (1954-67)
- ↑ Петров-Водкин К. «Изгнание из рая» Արխիվացված է Հոկտեմբեր 26, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ Глазунов И. Изгнание из рая. (1994 год) Արխիվացված է Դեկտեմբեր 16, 2007 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ Встречи с Анной Ахматовой