Վիքիպեդիա

Մասնակից:Պավել Սահակյան/Ավազարկղ55

< Մասնակից:Պավել Սահակյան
Օրեգոն ֆերմեր, ԱՄՆ
Գութան, որը հերկում է Գերմանիայի ֆերմայում, ԱՄՆ

Ֆերմեր (անգլ.՝ farmer), հողատեր կամ վարձակալ, որը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ[1][2]։ Կան նաև ֆերմեներ, որոնք զբաղվում է անտառտնտեսությամբ, այդ թվում՝ Ռուսաստանում[3]:

Ի տարբերություն գյուացու՝ բառի նեղ իմաստով (ավանդական հասարակւթյան մեջ), ֆերմերը կենտրոնանում է շուկայի պահանջարկի վրա և վարում է լիարժեք տնտեսություն։

Պատմություն խմբագրել

Այն երկրներում, որտեղ իրականցվել է տեղաբնիկ ժողովուրդների ազատ հողի գաղութացումը կամ բռնազավթումը (ԱՄՆ, Կանադա, Ավստրալիա, Նոր Զելանդիա), ֆերմերային տնտեսությունները ստացել են ամենավաղ և ամբողջական զարգացումը[2]։

Միացյալ Թագավորությունում ավելի վաղ էին եկել ֆերմերային տնտեսությունները, քան Արևմտյան Եվրոպայի այլ երկրներում և դառնալով գյուղատնտեսության մեջ արտադրության գերակա ձևը: Այս տնտեսությունները հիմնականում ծագում են վարձակալված հողի վրա, քանի որ գյուղական հողերի սեփականության իրավունքը 17-րդ դարում ամբողջովին վերացվել է պարիսպների արդյունքում[2]։

Կապիտալիստական մրցակցության կապակցությամբ ֆերմերային տնտեսությունների խոշորացման միտում կար (տե՛ս աղյուսակը)[2]։

Քաղաք Մեկ ֆերմայի միջին չափը 1974 թվականին Համեմատական գնահատական
ԱՄՆ 180 Հեկտար (в 1940 — 70 га, в 1910 — 55 га)
Միացյալ Թագավորություն 50 га (1973) (в 1960 — 32 га)
ֆրանսիա 23 га (в 1956 — 14 га)
Դանիա, Շվեդիա 22 га (в 1951 — 15 га и в 1956 — 13 га соответственно)
Գերմանիա 13 га (в 1950 — 8 га)
Նիդեռլանդներ 14 га (в 1950 — 10 га)

Պատմություն Ռուսաստանում խմբագրել

Ռուսաստանում գյուղատնտեսության զարգացման պատմությունը կապված է 1907-1908 թվականներին Պյոտր Ստոլիպինի բարեփոխումների հետ: Այդ պահից ի վեր ուժեղ գյուղացիական տնտեսությունները վերածվեցին մասսայական երևույթի։ XIX-XX դարի սկզբին կապիտալիստական զարգացումը արագացնելու հաար անհրաժեշտությունը սկսեց դրանք դրսևորվել ավելի հստակ։ 1905-1907 թվականներին ընկած ժամանակահատվածում ցույց տվեցին այն ժամանակվա Ռուսաստանի չլուծված ագրարային և այլ հրատապ խնդիրները։ 1907 թվականի մայիսի 10-ին Ստոլպինը հանդես եկավ ագրարային հարցը լուծելու համար կառավարության հայեցակարգի շնորհանդեսով: Ստոլիպինյան գյուղատնտեսական ռեֆորմները հատուկ միջոցառումներ էին, որ յուրաքանչյուր տանտեր, ով համայնքային օրենսդրությամբ ունի հատկացվող հողամաս, նա ցանկացած պահի կարող էր պահանջել իրեն տրված հողի անձնական մասի նշանակումը։ Ավելին, օրենքը նրան թույլ տվեց պահպանել ավելցուկը, եթե նա վճարել համայնքը նրանց համար մարման ցածր գնով։ Ստոլպինի նախաձեռնած բարեփոխումները հաջողությամբ ավարտելու համար Ռուսաստանի համար պահանջվեց 20 տարի ներքին և արտաքին խաղաղություն։ Նրա բարեփոխումները տեղի են ունեցել ներքին անկայունության պայմաներում, բազմաթիվ գյուղացիական անկարգություններով: Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումով բոլորը դադրեցվել են, և ապա ամբողջովին վերացվեց 1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխության արդյունքում։

Արդիականություն խմբագրել

Կանադայում՝ երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, գյուղատնտեսությունում աշխատող մարդկանց թիվը անընդհատ նվազում է՝ կապված աշխատուժի բարձրացման և աշխատուժի արտահոսքի դեպի քաղաքներ. 1946 թվականին 1,2 միլիոն կանադացիներ աշխատում էին գյուղատնտեսության ոլորտում, 1976 թվականին` ավելի քիչ, քան 0,5 միլիոն, իսկ 2002 թվականի սկզբին` ընդամենը 313 հազար մարդ։[4]։ Կանադական գյուղատնտեսությունը կարող է կերակրել 100 միլիոն մարդк[5]։

Ժամանակակից Միացյալ Նահանգներում 67 հազար գյուղմթերք արտադրվում է 69 հազար խոշոր ապրանքային տնտեսությունների կողմից (ֆերմերային տնտեսությունների ընդհանուր թվի 36%)․ 26 հազար (ընդհանուր 14%) տնտեսությունները արտադրում են 1 միլիոն դոլար կամ ավելի արժողությամբ ապրանքներ, ինչը կազմում է գյուղատնտեսական արտադրանքի 42%-ը և ընդհանուր հողատարածքի 42%-ը: Փոքր տնտեսությունները, որոնք 14% հողի վրա արտադրում են արտադրության 1,5%-ը, կազմում են ֆերմերային տնտեսությունների ընդհանուր թվի 50%-ը [6]։

21-րդ դարի սկզբին նշվեց ֆերմերային տնտեսությունների կտրուկ խոշորացումը, ինչը հնարավորություն տվեց ներմուծել նոր տեխնոլոգիաներ նվազագույն հողագործության համար (գյուղատնտեսական տեխնիկայի դուրս բերումը դաշտեր տարեկան միայն երկու անգամ` աշնանը և գարնանը)։ Միևնույն ժամանակ, նկատվել է գյուղտեղխնիկայի հզորության բարձրացում․ 2000-ական թվականներին տրակտորների միջին հզորությունը 450 ձիաուժ էր (հասնելով 800 ձիաուժ), մինչդեռ 1980-ականներին և 1990-ական թվականներին այն կազմում էր 150 լիտր․ հետ 24 շարանի շարքացանները տեղաբաշխում են 12 շարանի սերմերը, ինչը գյուղացիներին թույլ է տալիս նվազեցնել միավորի ծախսերը[6]։

Բենեդիկտովը նշել է, որ չնայած փոքր տնտեսությունների մեկ միավորի մակերեսային եկամուտներն ավելի մեծ են, քան խոշորներից, այդպիսի ցուցանիշներին հանում են շատ ավելի մեծ աշխատատուժեր․ «Դա պայմանավորված է նրանով, որ փոքր տնտեսությունները զրկված են աշխատանքի մեխանիզացումը լայնորեն կիրառելու հնարավորությունից և ստիպված են լինում կատարել բազմաթիվ գործընթացներ ձեռքով»: [7].

 
Ապագայի գյուղացին․ Ֆրանսիական բացիկ 1900 թվական

Ըստ եվրամիության (ԵՄ) իշխանությունների` 2003 թվականից մինչև 2010 թվականը ընկած ժամանակահատվածում․ Եվրոպայում ֆերմերային տնտեսությունների թիվը նվազել է 20%-ով: Իռլանդիայում 2003 թվականից 2007 թվականներին գյուղացիական տնտեսությունների թիվը նվազել է 4,5%-ով: Ավելի քան մեկ միլիոն փոքր տնտեսություններ միավորվել են ավելի մեծ կազմավորումների և կոոպերատիվների մեջ։ 2003 թականին Եվրոպայում գրանցվել է ավելի քան 15 մլն ֆերմա, որոնց թիվը մինչև 2010 թվականը նվազել է մինչև 12 մլն։ 2010 թվականի տվյալներով Ռումինիան գրանցել է ամենամեծ թվով ֆերմերային տնտեսությունները, մոտ 3,9 միլիոն, ինչը ներկայացնում է ԵՄ-27-ի ֆերմերային տնտեսությունների ընդհանուր թվի 32%-ը: Երկրորդ տեղում Իտալիան է, որի ընթացքում 2010 թվականին գրանցվել է 1,6 միլիոն ֆերմերային տնտեսություն (13,5%), այնուհետև գալիս են Լեհաստանը (1,5 միլիոն ֆերմեր, 12,5%) և Իսպանիան (1 միլիոն ֆերմա): Հունաստանը, Հունգարիան և Ֆրանսիան լրացնում են ԵՄ առաջատար երկրների ցանկը ըստ տնտեսությունների քանակի։ Ֆերմերային տնտեսությունների թվաքանակի առավելագույն նվազումը 2010 թվականին գրանցվել է Էստոնիայում (-46,6%), Բուլղարիայում (-44.2%), Լատվիայում (-34.4%) և Լեհաստանում (-30.7%): 2010 թվականի դրությամբ Չեխիայի խոշորագույն տնտեսություններն են, որտեղ միջին ֆերմայի մակերեսը 152 հա է։ Հաջորդում են Միացյալ Թագավորությունը (79 հա), Դանիան (65 հա), Լյուքսեմբուրգը (59 հա), Գերմանիան (56 հա) և Ֆրանսիան (53 հա): Ամենափոքր տնտեսությունները տեղակայված են Մալթայում (1 հա), Կիպրոսում և Ռումինիայում (3 հա), Հունաստանում և Սլովենիայում (6 հա):

Ռուսաստանի արդիականացում խմբագրել

1989 թվականին ԽՍՀՄ պետական կառավարման բարձրագույն մարմինները, ներառյալ ժողովրդական պատգամավորների առաջին համգումարը, բարձրացրեցին ապրանքային գյուղատնտեսության մասնավոր ընտանիքի ձևի քաղաքական արգելքը։ Ակտիվ աշխատանք է սկսվել իշխանությունների քաղաքական կամքի օրենսդրության վրա՝ հիմնարար տնտեսական փոփոխություններ իրականացնելու համար: Տարբեր իրավական կարգավիճակով առաջին տնտեսությունները սկսեցին հայտնվել ամենուր: 1990 թվականի հունվարի 23-ին, Մոսկվայում տեղի է ունենում մասնավոր գյուղացիական տնտեսությունների առաջին համառուսաստանյան կոնգրեսը, որտեղ մասնակցում էին 57 շրջանների 314 պատվիրակներ։ Համագումարում որոշվել է ստեղծել Ռուսաստանի Գյուղացիական (ֆերմերային) տնտեսությունների և գյուղատնտեսական կոոպերատիվների ասոցիացիան։ 1994 թվականին Ռուսաստանում գրանցվել էր մոտ 280 հազար գյուղացիական (ֆերմերային) ձեռնարկություն։ 2009 թվականին Մոսկվայում անցկացվեց AKKOR-ի XX կոնգրեսը․ 10 տարվա ընթացքում (1999 թվականից մինչև 2009 թվականը), գյուղացիական տնտեսություններում (գյուղացիական տնտեսություններ) հացահատիկի բերքը աճել է 4 անգամ և աճել է հացահատիկի համառուսաստանյան բերքի 21%-ով: Արևածաղկի արտադրությունն աճել է 4 անգամ, կարտոֆիլը` 4,6, բանջարեղենը` 5,1 անգամ։ Խոշոր եղջերավոր կենդանիների քանակը աճել է 2,3 անգամ, խոզերը՝ 2 անգամ, այծերն ու ոչխարները՝ 7,3 անգամ։ Ընդհանուր առմամաբ, 1999 թվականից մինչև 2009 թվականը աճի տեմպերը կազմել են 4,3 անագամ ավելի բարձր, քան ամբողջ արդյունաբերությունը։

2011 թվականին Մոսկվայում շաբաթավերջին կանոնավոր կերպով սկսեցին գործել տոնավաճառները: Ռուսաստանում ժամանակակից ֆերմերները հնարավորություն ունեն վաճառել իրենց արտադրանքը առանց միջնորդների, և նաև տոնավաճառներում ձեռք բերել անվճար առևտրի վայրեր։ 2015 թվականից սկսած, հանգստյան տոնավաճառներում առևտի վայրերի 50%-ը տրամադրվում է անհատներին (ֆերմերներին, այգեպաններին, բանջարաբուծների), ինքնակառավարվող գյուղատնտեսական արտադրանքներին։ Մնացած վայրերը բաժանվում են անհատ ձեռներեցների և իրավաբանական անձանց միջև: Արդյունքում, 2015 թվականին հանգստյան տոնավաճառներում մասնավոր ֆերմերների, այգեպանների և բանջարաբուծների մասնաբաժինը աճել է 20%-ից մինչև 50%։ Հանգստյան օրերին անցկացվող տոնավաճառներից բացի, գյուղմթերքները ներկայացված են Մոսկվայի շուկաներում և մարզային տոնավաճառներում:

Տե՛ս նաև խմբագրել

 

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ фермер // Словарь по экономике и финансам. Глоссарий.ру
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Фермер ; Фермерское хозяйство հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  3. ↑ «Лесное фермерство - восстановление погубленных земель». Վերցված է 2014-10-12-ին.
  4. ↑ ЗАНЯТОСТЬ И ПРОИЗВОДИТЕЛЬНОСТЬ ТРУДА В СЕЛЬСКОМ ХОЗЯЙСТВЕ: НАБЛЮДЕНИЯ, ТЕНДЕНЦИИ И МЕТОДЫ КОЛИЧЕСТВЕННОЙ ОЦЕНКИ. Запрошенный документ, представленный Статистическим управлением Канады* Подготовлен г-ном Джеффом Боулби и г-ном Майклом Трентом, Статистическое управление Канады. Совместный семинар ЕЭК ООН/Еростатат/ ФАО/ОЭСР по сельскохозяйственной статистике: перспективы в области сельскохозяйственных показателей, показателей развития сельских районов и устойчивости (Париж, 21-22 ноября 2002 года)
  5. ↑ Сельское хозяйство Канады
  6. ↑ 6,0 6,1 Нина Андреева, Кандидат экономических наук, Институт мировой экономики и международных отношений РАН «Сельское хозяйство США: факторы, определяющие высокую эффективность отрасли» Об авторе: к.э.н. Н. М. Андреева. [1] Արխիվացված է Ապրիլ 13, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:
  7. ↑ http://www.whoiswho.ru/old_site/russian/Password/journals/21998/chernoivr1.htm

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Պավել_Սահակյան/Ավազարկղ55&oldid=6603548» էջից