Օրեգոն

Օրեգոն; անգլ.՝ Oregon
	flag of Oregon? ;
; ;
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Pacific Northwest? և Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Oregon, My Oregon?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Սալեմ
Ամենաբարձր կետ	Mount Hood?
ԲԾՄ	1005 մետր
Օրենսդրական մարմին	Oregon Legislative Assembly?
Դատական մարմին	Oregon Supreme Court?
Միության մուտք	փետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
Բնակչություն;	▲4 237 256 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (27 տեղ)
Տարածք	255 026 կմ² (9 տեղ)
Հիմնադրված է	փետրվարի 14, 1859 թ.
Սահմանակցում է	Կալիֆոռնիա, Նևադա, Այդահո և Վաշինգտոն
Ժամային գոտի	PDT? և Ամերիկա/Լոս Անջելես
Հապավում	OR, Oreg. և Ore.
ISO 3166-2 կոդ	US-OR
Անվանված է	անհայտ
Մականուն	Beaver State
Միության մուտք	փետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
	oregon.gov(անգլ.)

Օրեգոն (անգլերեն՝ Oregon), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիսարևմտյան մասում։

Բնակչությունը 3 899 353 մարդ է(27-րդ տեղն է ԱՄՆ-ի նահանգների մեջ; 2012 թվականի տվյալներով)։ Մայրաքաղաքը Սալեմն է, ամենամեծ քաղաքը՝ Պորտլենդը։ Մյուս խոշոր քաղաքներն են Յուջինը, Գրեշեմը, Բիվերտոնը, Մեդֆորդը, Կորվալիսը, Աստորիան և Սփրինգֆիլդը։ Նահանգի պաշտոնական կարգախոսն է «Թռչում է սեփական թևերով» (լատ. Alis Volat Propriis)։ Կեղծանունն է «Կուղբերի նահանգ» (անգլ․ Beaver State)։ Օրեգոնը ԱՄՆ-ի միակ նահանգն է, որի դրոշը երկկողմանի է՝ մի կողմում պատկերված է նահանգի կնիքը, մյուս կողմում՝ կուղբը։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Օրեգոնը գրավում է 255 026 կմ² տարածք (նահանգների մեջ իններորդը): Հյուսիսում սահմանակցում Վաշինգտոն նահանգի, արևելքում՝ Այդահո, հարավում՝ Նևադա և Կալիֆորնիա նահանգների հետ, իսկ արևմուտքում ողողվում է Խաղաղ օվկիանոսի ջրերով։ Օրեգոնի տարածքը կարելի է պայմանականորեն բաժանել վեց զոնաների։ Արևմտյան մասում գտնվում է Օրեգոնի մերձափնյա լեռները, որի ամենաբարձր կետը Մերիս-Պիկ սարն է (1249 մ)։ Հարավ-արևմուտքում գտնվում են Սիսկիյու լեռները, ամենաբարձր Աշլենդ գագաթով (2296 մ)։ Դրանցից արևելք և հյուսիս ընկած է Ուիլամեթ գետի հովիտը ծովի մակարդակից 130 մ ընդհանուր բարձրությամբ, որտեղ ապրում են նահանգի բնակչության 2/3 մասը։ Կասկադյան լեռները, որոնք ձգվում են նահանգի ամբողջ տարածքի հյուսիսից հարավ, բաժանում են այն արևմտյան և արևելյան մասերի։ Ամենաբարձր կետը համարվում է Հուդ քնած հրաբուխը, որը ունի (տարբեր աղբյուրներում) 3424-3427 մ բարձրություն, և որի վերջին ժայթքումը եղել է 1790 թվականին։ Կասկադյան լեռներում գտնվում են բազմաթիվ երկրաջերմային աղբյուրներ։ Անջուր հարթավայր Դեշուտ-Յումաթիլան, որը գրավում է նահանգի աշխարհագրական կենտրոնը, համարվում է Օրեգոնի «հացահատիկային գոտին»։ Հյուսիս-արևելքում Բլու-Մաունթինս լեռներն են (3011 մ)։ Հարավ-արևելքում գտնվում է Օրեգոնի անապատը՝ կիսաանապատային սարերով և աղի լճերով։ Հիմնական գետերն են Կոլումբիան (նահանգի տարածքի 58 %-ը ընկնում է նրա ավազանի մեջ), Ուիլամեթը, Սնեյքը, Դեշուտը։ Օրեգոնի տարածքում կան շատ լճեր, որոնց թվում է երկրի ամենախորը լիճը՝ Կրեյտերը (589 մ)։ Կլիման նահանգի արևմտյան մասում մեղմ է և անձրևոտ, հունվարին՝ 2—10 °C, հուլիսին՝ 13—24 °C։ Տեղումները լեռներում հասնում են 2500 մմ տարվա ընթացքում, ներքին շրջաններում՝՝ հարավ-արևմուտքում, 250 մմ-ից ոչ ավել։

Հուդ հրաբուխը
Քրեյթեր լիճը
Պորտլենդ
Օրեգոնի հյուսիսային ծովափը
Օրեգոնի բնակչության խտության քարտեզ

ԿրթությունԽմբագրել

2013-2014 ուսումնական տարում պետության հանրակրթական և միջնակարգ դպրոցներում սովորել են 567,000 աշակերտներ: Գորրծում են 197 հանրակրթական դպրոցներ, որոնք պատկանում են 19 կրթական կազմակերպությունների: 2016 թ.-ին պետության ամենամեծ կրթօջախները եղել են Պորտլենդյան հանրային դպրոցները` 47,323 ուսանող, Սալեմ-Քեյզերի դպրոցը, որն ուներ 40565 սովորող, Beaverton դպրոցը, որն ուներ 39.625 սովորող, Հիլսբորոյի դպրոցական շրջան, որն ուներ 21.118 սովորող և Հյուսիսային Կլաչամասի դպրոցը, որն ուներ 17,053 սովորող:

Քոլեջներ և համալսարաններԽմբագրել

1990 թ. անցման շրջանում, երբ սահմանափակվում էր գույքահարկի մակարդակը, Օրեգոնը պայքարում էր բարձրագույն կրթության ֆինանսավորման համար: Այդ ժամանակից ի վեր Օրեգոնը կրճատեց իր բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների կրթական բյուջեն և այժմ մեկ ուսանողի պետական ծախսերի չափով զբաղեցնում է 46-րդ տեղը երկրում: Այնուամենայնիվ, 2007 թ. Օրենսդրությունը ստիպեց ուսման վարձը տարեկան կտրվածքով բարձրացնել 3% -ով և ֆինանսավորել բուհական համակարգը^[2]: Օրեգոնը աջակցում է յոթ պետական համալսարանների և մեկ մասնաճյուղի: Այդ մասնաճյուղը գտնվում է երեք պետական հետազոտական համալսարաններում. Eugene համալսարանը և Կորվալլիսում գտնվող Օրեգոնի պետական համալսարանը (OSU), որոնք դասակարգվում են որպես շատ բարձր հետազոտական հաստատություններ: OSU- ն ԱՄՆ-ի պետական բարձրագույն և ամենաակտիվ ընտրովի համալսարան է:

OSU- ն 2014 թ.-ի աշնանը ուսանողների քանակով պետության առաջատար ԲՈՒՀ-ն էր, Washington Monthly- ի և QS World University Rankings- ի համաձայն, պետության ամենաբարձր վարկանիշային համալսարանն է: OSU- ն ստանում է ավելի շատ տարեկան ֆինանսավորում, քան Օրեգոնի բոլոր մյուս բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները միասին: Նահանգի Պորտլենդ քաղաքի Պետական Համալսարանը գրավում է երկրորդ տեղը: Պետությունն ունի երեք տարածաշրջանային համալսարաններ`Մոնթութում գտնվող Արևմտյան Օրեգոնի համալսարանը, Աշլանդում գտնվող Հարավային Օռլանդիայի համալսարանը և Լա Գրանդի Արևելյան համալսարանը: Օրեգոնի տեխնոլոգիկական ինստիտուտը գտնվում է Քլամաթ Ֆոլսում: Օրեգոնի առողջապահական և գիտական Համալսարանը գտնվում է Պորտլենդում և ներառում է Հիլսբորոյի (Hillsborough Science and Technology School) բժշկական, ատամնաբուժական և բուժքույրական դպրոցները:

Պետության հովանավորության տակ կան 17 համայնքային քոլեջներ: Օրեգոնն ունի նաև բազմաթիվ մասնավոր քոլեջներ, որոնց մեծ մասը գտնվում են Պորտլենդի տարածքում:

Պորտլենդի համալսարանը և Marylhurst համալսարանը կաթոլիկ համալսարաններ են: Դրանք Սուրբ Խաչի միաբանության, Հիսուսի և Մարիամի Սուրբ անունները կրող համալսարաններն են: Ռեդ Քոլեջը, Պորտլենդի խոշոր ազատական արվեստի քոլեջը, Forbes-ի կողմից 2015 թվականին համարվել է 52-րդ լավագույն քոլեջը երկրում:

Պորտլենդում գտնվող այլ մասնավոր հաստատությունների թվում են Կոնկորդիա համալսարանը, Լեվիս և Կլարկ Քոլեջը (Lewis & Clark College), Մուլնոմա (Multnomah) համալսարանը, Պորտլենդի Աստվածաշնչյան քոլեջը (Warner Pacific College), Կասկադի քոլեջը (Cascade College), բնական բժշկության ազգային համալսարանը, արևմտյան ճեմարանը, աստվածաբանական դպրոցը: Խաղաղօվկիանոսյան համալսարանը գտնվում է Պորտլենդյան դաշտավայրում (Forest Grove):

Վիլամետի հովտում (Willamette Valley) կան շատ մասնավոր քոլեջներ., հարավում McMinnville- ը Լինֆիլդ Քոլեջի շենքն է, իսկ մոտակա Նոբբերգում գտնվում է Ջորջ Ֆոքսի համալսարանը:

Սալեմում գտնվում են երկու մասնավոր դպրոցներ` Վիլամետի համալսարանը (պետության ամենահին համալսարանը) և Կորբան համալսարանը (Corban University):

Սալեմի մոտ է գտնվում Ամերիկայի խոշորագույն հռոմեական կաթոլիկ սեմինարիաներից մեկը:

Լեբինոնում (Lebanon) գտնվում է պետության երկրորդ բժշկական դպրոցը, Խաղաղասիրական բժշկության քոլեջը (Northwest):

Էուջեն (Eugene) ունի երեք մասնավոր քոլեջներ` Հյուսիս-Արևմտյան Քրչիստոնեական Համալսարանը (Northwest Christian University), Նոր հույս (New Hope) քրիստոնեական քոլեջը և Գուտենբերգի քոլեջը: