Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գութան (այլ կիրառումներ)

Գութան, հողը վարող գյուղատնտեսական գործիք։ Բաղկացած է հետևյալ մասերից․ ձևիչ՝ հողը կտրում է ուղղաձիգ, խոփ, որի միջոցով հողաշերտը կտրվում է հորիզոնական ուղղությամբ, թեք կտրված հողաշերտը փխրեցնում է և շրջում, մաճ, որի օգնությամբ մաճկալը ուղղություն է տալիս գութանի ընթացքին և կարգավորում ակոսի պահանջվող խորությունը։ Գութանը կարող է ունենալ նաև նախագութանիկ՝ հողի վերին ճիմոտ շերտը կտրելու և ակոսի մեջ գցելու համար, և ակոս խորացնող թաթիկ՝ ակոսի հատակը փխրեցնելու համար։ Գութաններն ըստ աշխատանքի բնույթի ու թևի ձևի լինում են գլանային, շատ թեթև հողերի կրկնավարի համար, կիսագլանայիև՝ ոչ ծանր ու ճիմոտ հողերի համար, կիսապտուտակային կամ համապիտանի՝ ծանր հողերի համար, և պտուտակային՝ խամ ու խոպան հողերի համար։ Ըստ քարշող ուժի լինում է եզնաքարշ, ձիաքարշ, տրակտորային (կցովի կամ կախովի) և ինքնագնաց՝ տեղավորված ինքնագևաց առանցքի վրա։ Գութանները լինում է միակորպուս և բազմակորպուս (կորպուսների թիվը ութից չի անցնում)։ Հինգից ավելի կորպուս ունեցող գութանը՝ կցովի կամ կիսակախովի է։ Ըստ նշանակության լինում են ընդհանուր օգտագործման (հողը 20-35 սմ խորությամբ վարելու համար) և հատուկ գութաններ (այգիները, անտառի հողերը, թփուտները վարելու համար)։

Գութան
Ինտենսիվ գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող ժամանակակից գութան

Գութանի պատմությունը Հայկական լեռնաշխարհում

խմբագրել

Գութանը սկզբում եղել է փայտյա (խոփը՝ երկաթից), ապա՝ երկաթյա։ Գութանի նախատիպը եղել է նախագութանը (արորից գութանի անցման տիպ)։ Հայկական գութաններն առաջացել են Այրարատի, Բարձր Հայքի, Սյունիքի, Վասպուրականի, Աղձնիքի ու Ծոփքի նահանգներից։ Առջևի մասում ունեն երկայնական լծակ (գռնել), որը երկաթյա հաստ շղթայով հաջորդաբար միանում է եզների կամ գոմեշների լծերին (4-12 զույգ)։ Գութանը կարող է գործել գրեթե բոլոր տիպի հողերում։ Հայերի մեջ այն ունեցել է մեծ համարում, փառաբանվել ու գովերգվել հորովելներում և ժողովրդական այլ ստեղծագործություններում։ Գութանի դերը գյուղատնտեսության մեջ այնքան կարևոր է եղել, որ իր ողջ սարվածքով հաճախ քանդակվել է հմուտ երկրագործների շիրմաքարերի վրա։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 244  
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գութան» հոդվածին։