Թատերական հրապարակ (Վիբորգ)
Թատերական հրապարակ (ռուս.՝ Театральная площадь), հրապարակ Վիբորգի կենտրոնում Լենինի պուրակի հարևանությամբ, որը սահմանափակվում է Ամրոցային, Պիոներական և Թատերական փողոցով։ Սա համարվում է քաղաքաշինության մեջ հազվադեպ հանդիպող համալիրի տարր, երբ երեք հրապարակներից բաղկացած «կասկադ»-ը տեղակայված է մեկ տարածական անկյունագծի վրա (Սոբորնայա, Թատերական և Շուկայի)։
Թատերական հրապարակ | |
---|---|
Երկիր | Ռուսաստան |
Տեղագրություն | Վիբորգ |
Վայր | Հին քաղաք (Վիբորգ) |
Կազմված է | Վիբորգի դերասանական փառքի ծառուղի և Միքայել Ագրիկոլայի հուշարձան |
Անվանվել է | Վիբորգի թատրոն |
Մակերես | |
Այն նախագծվել է 1794 թվականին Վիբորգի գլխավոր հատակագծին համապատասխան։ Եկատերինա II կայսրուհու օրոք սկսվել է Սուրբ Եկատերինայի լյութերական եկեղեցու շինարարությունը, որը Պավել I-ի օրոք օծվել է որպես Շվեդա-գերմանական ծխական համայնքի Պողոս Պետրոս մայր տաճար։ Եկեղեցու հարևանությամբ նախատեսվել է կառուցել կլասիցիզմի ոճով այլ շինություններ` ժողովրդական դպրոց և կոնսիստորիա, ինչպես նաև պետական ներկայացուցչական շենքեր, իսկ դիմացը պայտաձև քարվանսարա։
Դրանցից, սակայն, սկսվել է կառուցվել միայն Ջակոմո Կվարենգիի նախագծած քարվանսարան, բայց կառուցվել է միայն դրա արևելյան թևը, որն ապամոնտաժվել է 1913 թվականին[1]։ 1837 թվականին Կարլ Լյուդվիգ Էնգելի նախագծով անավարտ առևտրական շինությունների մոտակայքում կառուցվել է հրշեջ կայան։ Հրապարակի այն մասում, որը հատկացված է եղել պետական ներկայացուցչական շենքերի համար, Պավել I-ի օրոք կառուցել են չորս երկար զորանոցային մասնաշենքեր, և հրապարակը սկսել է օգտագործվել որպես վարժահրապարակ։ Այստեղից էլ առաջացել է Պլաց-Պարադ կամ Շքերթային հրապարակ անվանումը։
1830 թվականին Վիբորգ այցելած կայսր Նիկոլայ I հրամայել է հրապարակի շուրջը ծառեր տնկել։ 19-րդ դարի վերջից մինչ Առաջին համաշխարհային պատերազմը հրապարակում պարբերաբար անցկացվել են թենիսի ու գորոդկիի մրցումներ և այլ մարզական միջոցառումներ։ Հրապարակի կառուցապատումն ավարտվել է 1900 թվականին նոր-Վերածննդի ոճով բանկային շենքերի` Միացյալ Ֆինլանդական բանկի (ճարտարապետ` Գուստավ Նյուստրյոմ) և Հյուսիսային երկրների բանկի (ճարտարապետ Վալդեմար Ասպելին) կառուցմամբ։ 1990 թվականից այդտեղ տեղակայվել է Վիբորգ-բանկի կենտրոնական մասնաճյուղը։
Կողային ճակատով հրապարակին է հարում շենքերի մի ողջ համալիր, այդ թվում Վիբորգի քաղաքապետարանը, որը կառուցվել է 1795-1797 թվականներին, ինչպես նաև քաղաքային թատրոնը, ռեստորանը և հյուրանոցը, որոնք կառուցվել են 1832-1843 թվականներին՝ Անդրես Գրանշտեդտի նախագծով։ 1899 թվականին ճարտարապետ Ուսկո Նյուստրյոմի կողմից մշակված նախագծով նախատեսվել է հրապարակի հարավային կողմում կառուցել ժամացույցի բարձր աշտարակ ունեցող ռատուշայի մասնաշենքը։
Այդ նպատակով քանդվել է քարվանսարայի շենքը, իսկ հրշեջ ծառայությունը տեղափոխվեց Մելնիչնայա Գորա հրապարակի նոր շենք, այնուամենայնիվ, Առաջին համաշխարհային պատերազմի, Ֆինլանդիայում հեղափոխության և քաղաքացիական պատերազմի իրադարձությունների պատճառով տարածքը մնացել է անբարեկարգ։
1920 թվականին հրապարակը դարձել է Ֆինլանդիայում ամենաշատ տրամվայի վթարների վայր, երբ կտրուկ վայրէջքի շրջադարձի պահին երկու վագոն դուրս են եկել ռելսերից, որի արդյունքում հինգ մարդ զոհվել և առնվազն տասը մարդ վիրավորվել է։ 18-րդ դարում ներկայիս Կրեպոստնայա և Պիոներսկայա փողոցների անկյունում կառուցվել է քարե շենք։
1910 թվականին Ունո Ուլբերգի նախագծով շենքը վերակառուցվել և երկրորդ հարկում 1916 թվականին հրուշակագործ Էմիլ Լեհտովարայի կողմից բացվել և մինչև 1939 թվականը գործել է «Լեհտովարա» ռեստորանը, որը հայտնի է եղել ամբողջ Ֆինլանդիայում և այնուհետև վաճառվել է շվեդ Ռագնար Հանսոնին։ Առաջին հարկում գործել է խնայբանկի մասնաճյուղը և խմիչքների խանութը։ Հետպատերազմյան տարիներին հրդեհված և նորոգված շենքն ամբողջությամբ կորցրել էր իր արտաքին և ներքին տեսքը և օգտագործվել է կարի ֆաբրիկայի կարիքների համար։ 1990-ականներին գործարանի փակվելուց հետո շենքը դատարկ է մնացել։
Խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ժամանակ (1941-1944) հրդեհվել են քաղաքային թատրոնի, ռատուշայի ու հրշեջ կայանի շենքերը։ 1945 թվականին հրապարակը վերանվանվել է Պիոներսկայա։ Որոշ ժամանակ այնտեղ անցկացվել են մանկական տոնակատարություններ և մինչև 1980-ականների կեսերը գործում էր կարուսել։ Նոր ծառեր տնկելուց հետո հրապարակը աստիճանաբար միավորվել է Լենինի պուրակի հետ։ Եկեղեցու հարևանությամբ գործող ռազմա-ծովային զորամասերից մեկի ակումբում 1957 թվականից սկսել է գործել 400 հանդիսատեսի համար նախատեսված «Դրուժբա» ամառային կինոթատրոնը։ Հավաքովի կոնստրուկցիաներով կառուցված և կանաչ ներկված շենքը քանդվել է 20-րդ դարի վերջին։ 1960 թվականից հրապարակի կենտրոնում կառուցվել է շատրվան, որի ձևավորման մեջ օգտագործվել է պատերազմի ընթացքում ավերված երկաթուղային կայարանի շենքի արջի քանդակը։
2009 թվականին հրապարակում բացվել է Միքայել Ագրիկոլայի հուշարձանը։
1962 թվականին ռատուշայի շենքի ավերակները հարմարեցվել են կինոթատրոնի համար («Վիբորգ», այնուհետև՝ «Վիբորգ – պալաս»), որտեղ 1993 թվականից ի վեր ամեն տարի անցկացվում է «Պատուհան դեպի Եվրոպա» կինոփառատոնը։ 1998 թվականին կինոթատրոնի շենքի դիմացի հրապարակում բացվել է «Դերասանական փառքի ծառուղի», որտեղ փառատոնի կազմակերպիչները գրանիտե սալերի վրա հավերժացրել են ռուսական կինոյի նշանավոր դեմքերի անունները։ Կրեպոստնայա փողոցի մայթին տեղադրված է «Պատուհան դեպի Եվրոպա» կինոփառատոնի խորհրդանիշը և հիշատակի աստղեր, ընդ որում այն աստղերի կողքին, որոնք տեղադրվել են նրանց կենդանության օրոք, կան հայտնիների ձեռքի հետքեր։ 2008 թվականից Պիոներական հրապարակը վերանվանվել է Թատերական (ավելի վաղ այդ անունը կրում էր հարևան Տաճարի հրապարակը)։
2018 թվականին Բանկային անցման կողմից հրապարակի հիմնական մասից առանձնացված փոքրիկ եռանկյուն պուրակում տեղադրվել է Վիբորգի տրամվայի հուշարձանը, Վիբորգի նավաշինարանում ստեղծվել է իրական չափի մանրակերտ, որը զարդարված էր տրամվայի վարորդի և անտոմս տղայի արձաններով։ Այդ կապակցությամբ պուրակը կոչվել է Տրամվայի։
Քանդակագործական պատկերներ
խմբագրելՎիբորգի բոլոր հրապարակներից Թատերականն առանձնանում է ամենամեծ թվով քանդակագործական կոմպոզիցիաներով, որտեղ ներկայացված են բոլոր հիմնական ժանրերը՝ դիմանկարային, պատմական, դիցաբանական, կենցաղային, խորհրդանշական, այլաբանական և անիմալիստիկան։
Անվանում | Կառուցման տարի | Հեղինակ | Պատկեր | Պատկեր |
---|---|---|---|---|
Գրիֆինի արձաններ Հյուսիսային բանկի ճակատին | 1900 | |||
Առյուծների արձաններ Վիբորգի և Հելսինկիի զինանշաններով Ֆինլանդիայի Միացյալ բանկի ճակատին | 1900 | |||
Ռելիեֆով աշտանակ Ֆինլանդիայի միացյալ բանկի աստիճաններին | 1911 | Հիլդա Ֆլոդին | ||
Շատրվան՝ արջի քանդակով | 1960 | Էվա Գյուլդեն | ||
Դերասանական փառքի ծառուղի | 1998 | |||
Միքայել Ագրիկոլայի հուշարձան | 2009 | Էմիլ Վիկստրյոմ | ||
Վիբորգի տրամվայի հուշարձանի մոտ կառքի վարորդի և անտոմս ուղևորի արձաններ | 2018 | Սերգեյ Աստապով |
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Спасо-Преображенский собор г. Выборг». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
Գրականություն
խմբագրել- Волкова Л.Г. Площади Выборга / Ред. Л.И. Амирханов. — СПб: «Остров», 2011. — 96 с.
- Неувонен П., Пёюхья Т., Мустонен Т. Выборг. Архитектурный путеводитель / Пер. Л. Кудрявцевой. — 2-е изд. — Выборг: «СН», 2008. — 160 с. — ISBN 5-900096-06-8
- Кепп Е.Е. Выборг. Художественные достопримечательности / Ред. О.В. Казаков. — Выборг: «Фантакт», 1992. — 200 с.