Զորաց եկեղեցի
Զորաց եկեղեցի[2] կամ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի, եկեղեցի Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Եղեգիս գյուղում՝ կառուցված 1303 թվականին Օրբելյան իշխանների կողմից։
| Զորաց եկեղեցի | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | մշակութային արժեք և եկեղեցի |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Հայաստան Վայոց ձորի մարզ, Եղեգիս |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Թեմ | Վայոց ձորի թեմ |
| Հոգևոր կարգավիճակ | գործող չէ |
| Հիմնական ամսաթվերը | 14-րդ դար |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն, վերանորոգված է |
| Կազմված է | Խաչքար Իգնատիոսի, Խաչքար Գրիգորի, Գավիթ, Գերեզմանոց և Պարիսպ |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
| Ճարտարապետական տիպ | ուղղանկյուաձև |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 13-րդ դար |
| Հիմնադրված | 14-րդ դար |
| Շինանյութ | քար |
 | |
 | |
 Surp Stepanos Church, Yeghegis Վիքիպահեստում | |
Պատմություն
խմբագրելԵկեղեցին գտնվում է Եղեգիս գյուղի արևելյան եզրին` տեղակայված Եղեգնաձորից 18 կմ դեպի հյուսիս։ Այն կառուցվել է 14-րդ դարում (1303 թվականին) Սյունյաց իշխան Տարսայիճ Օրբելյանի (որն Արենիում ապարանք ուներ) թոռան՝ Ստեփանոս Տարսայիճ եպիսկոպոսի կողմից։
Այդ ժամանակ Հայաստանը հեծում էր մոնղոլների լծի տակ (մոտավորապես 1242-1344 թվականներ) և նրանց պահանջով հայոց իշխանները պետք է մարտնչեին մամլուքների և դավադիր թուրքական ցեղերի դեմ, որոնք մրցակցում էին թագավորության հարուստ հողերի համար։
Կառուցվածք
խմբագրելՈւսումնասիրողները կարծում են, որ այն զինվորական եկեղեցի է եղել։ Այն առանձնանում են յուրահատուկ կառուցվածքով՝ խորանի բարձրությունը հավասար է ձիու վրա նստած մարդու բարձրությանը։ Մարտի մեկնելուց առաջ զինվորներն այստեղ երդում են տվել և օրհնություն ստացել, որից էլ եկեղեցին ստացել է իր Զորաց անունը։
Եկեղեցին համարվում է բաց խորան, եռակամար է` երկու սյուներով, երկու կից ավանդատներով, դրսից ուղղանկյուն հորինվածքով։ Երեք մասի բաժանված միակ արևելյան բեմով եկեղեցին է։
Եկեղեցին ամբողջովին պարսպապատ է կիկլոպյան քարերով, գլխավոր մուտքը արևելյան կողմից է։ Պարսպի միայն դարպասի վերևի քարն է սրբտաշ[3]։
Ծածկասալերի ստորին եզրերը զարդանախշվել են, որի վերին մասում էլ արձանագրություններ կան։ Արձանագրություններ կան նաև խորշերում, որոնք հիմնականում Ստեփանոս Օրբելյանի տոհմածառին են նվիրված։
Տարածքում կան 9-10-րդ դարերի խաչքարեր։
2006-2007 թվականներին Հայաստանի Հանրապետության Գիտությունների Ազգային ակադեմիայի հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի միջին դարերի հնագիտության բաժնի վարիչ Հուսիկ Մելքոնյանի ղեկավարած արշավախումբը մասնակի պեղումներ է իրականացրել հուշարձանի տարածքում։
|
Պեղումներով բացվել են հյուսիս-հարավ առանցքով իրար հաղորդակից երեք սենյակներ,որոնց պատերը շարված են երկշար, բազալտի զանգվածեղ քարերով:…Ուշագրավ է շինության արևելյան և հարավային պատերում զետեղված մեկական խորշերի մեջ տեղադրված պահարանները:… Նորաբաց սենյակներում առկա բազմաթիվ դարակների ու պահարանների գոյությունը հիմք է տալիս եզրակացնելու, որ մենք գործ ունենք միջնադարյան գրչության վայրի և գրապահոց Մատենադարանի հետ։ - Հուսիկ Մելքոնյան, 2015 թվական
|
|
Ներկա վիճակ
խմբագրելԶորաց եկեղեցին այսօր գտնվում է կանգուն վիճակում։ Եկեղեցին մի անգամ վերանորոգվել է միջնադարում, վերանորոգվել են բեմական մասը, քիվերը, ծածկասալերը։ Հետագայում երկրորդ անգամ վերանորոգվել է 1970-ական թվականներին։
2024 թվականին սկսվել են եկեղեցու վերականգնողական, բարեկարգման աշխատանքներ[4]։
Հետաքրքիր փաստեր
խմբագրել1987 թվականին Զորաց եկեղեցու տարածքում նկարահանվել է «Ճանապարհ դեպի Սասունցի Դավիթ» գեղարվեստական ֆիլմի Դավթի և Մսրա Մելքիքի կռվի տեսարանը (28 րոպեից)[5]։
Գրականություն
խմբագրել- Ստեփանոս Օրբելյան «Սյունիքի պատմություն» 1986
- Սեդրակ Բարխուդարյան «Դիվան հայ վիմագրության» ՀԱՏ 4, 1973 թ.
- Համբարձում Կարապետյան «Վայոց ձորն ու նրա հուշարձանները», 2012 թ. էջ 91
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
- ↑ «Զորաց Եկեղեցի». Պատմական Հետք. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
{{cite web}}: Text "Պատմական Հետք" ignored (օգնություն) - ↑ hushardzantest. «ԶՈՐԱՑ ԵԿԵՂԵՑԻ (ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ )». Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության (ամհարերեն). Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 5-ին.
- ↑ Լուրեր (2024 թ․ հունիսի 29), Բացառիկ․ Եղեգիսի Զորացը՝ «Բաց երկնքի տակ», Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 5-ին
- ↑ Հայաստանի Ազգային կինոկենտրոն / Հայկական ֆիլմեր (2021 թ․ դեկտեմբերի 4), Ճանապարհ դեպի Սասունցի Դավիթ - Հայկական Ֆիլմ / Janaparh depi Sasunci Davit - Haykakan film, Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 5-ին
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Եկեղեցին Վայոց ձոր ագրո կայքում Արխիվացված 2012-05-07 Wayback Machine
- Եկեղեցին կայքում
- ArmLand (2024 թ․ փետրվարի 6). «ԶՈՐԱՑ ՏԱՃԱՐ». Armland.am. Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 5-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զորաց եկեղեցի» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 705)։ 
|