Բուխարա
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բուխարա (այլ կիրառումներ)
Բուխարա (ուզբ.՝ Buxoro, Бухоро), Կենտրոնական Ասիայի ամենահին քաղաքներից մեկը, Ուզբեկստանի Բուխարայի մարզի վարչական կենտրոնը։ Բուխարան գտնվում է Ուզբեկստանի հարավարևմտյան մասում։ Քաղաքի տարածքում մշակութային-հնագիտական շերտը կազմում է ավելի քան 20 մ։ Այսպիսի խորությունից հնէաբանները գտել են բնակելի և հասարակական կառույցների մնացորդներ, սպասք, մետաղադրամներ, աշխատանքի գործիքներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 4-րդ դարով։ Բուխարան քաղաք-թանգարան է, ավելի քան 140 պատմամշակութային կառույցներով։ Իր բնակչության թվով Բուխարան Ուզբեկստանի հինգերորդ մեծ քաղաքն է։ 2014 թվականի ապրիլի 24-ի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը կազմում է 272,710 մարդ։ Քաղաքը տեղակայված է Մետաքսի ճանապարհի և այդ իսկ պատճառով էլ ժամանակին այն խոշոր առևտրային քաղաք է եղել։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| ուզբ.՝ Buxoro | ||
 | ||
| Երկիր |  Ուզբեկստան | |
| Առաջին հիշատակում | 500 | |
| Մակերես | 39,4 կմ² | |
| ԲԾՄ | 225±1 մետր | |
| Բնակչություն | ▲280 187 մարդ (հունվարի 1, 2020) | |
| Ժամային գոտի | UTC+5 | |
| Փոստային դասիչ | 2001ХХ | |
| Պաշտոնական կայք | buxoro.uz | |
| ||
Անվանումը Խմբագրել
19-20-րդ դարերի անգլիական գրականության մեջ հանդիպում է Բուխորո տարբերակը կամ Բուհե/Պուհե（捕喝）տարբերակը չինարենում[1]։ Համաձայն Encyclopædia Iranica-ի Բուխարա անվանումը հավանաբար վերցվել է սոգդիանական բուխարակ ("Լավ ճակատագրի վայր")[2], որն էլ իր հերթին վերցվել է սանսկրիտի վիհարա բառից, որը նշանակում է բուդդայական տաճարներ։ Հնագույն ժամանակներում Բուխարան, լինելով Մետաքսի ճանապարհի վրա, եղել է խոշոր բուդդայական կենտրոն։
Մուհամմեդ իբն Ջաֆար Նարշակին իր Բուխարայի պատմություն աշխատության մեջ նշում է՝
|
Բուխարան ունի բազում անվանումներ։ Դրանցից մեկը Նումիջքաթն է։ Շատ հաճախ դրան անվանում են նաև "Բումիսքաթ": Բուխարան ունի արաբերեն երկու անվանում։ Դրանցից մեկը "Մադինաթ ալ Սուֆրիայան" նշանակում է - "պղնձե քաղաք", իսկ մյուսը "Մադինաթ ալ Թուջարն" է, որը նշանակում է "վաճառականների քաղաք": Բայց, բոլորից առավել տարածվածը Բուխարան է։ Խորասանում չկա ուրիշ մի քաղաք, որ ունենա այդքան անվանում[3]։ | 
|
Սկսած միջին դարերից, քաղաքը հայտնի է Բուհարա անունով/ بخارا արաբական և պարսկական աղբյուրներում։ Ժամանակակից ուզբեկերենում արտասանվում է Բուխորո։
Տրանսպորտ Խմբագրել
Բուխարայի օդանավակայանը իրականացնում է ամենօրյա չվերթներ դեպի Ռուսաստան և Ուզբեկստանի այլ քաղաքներ։ M37 մայրուղին միացնում է քաղաքը Թուրքմենստանի խոշոր քաղաքներին, ներառյալ նաև Աշխաբադը։ Բուխարան նաև երկաթուղային կապով կապված է Ուզբեկստանի այլ քաղաքների հետ։
Դեմոգրաֆիա Խմբագրել
Համաձայն պաշտոնական տվյալների՝ քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը (82%) կազմում են ուզբեկները, 6%` ռուսները, 4%` պարսիկները, 3%՝ թաթարները, 1%՝ կորեացիները, 1%՝ թուրքմենները, 1%՝ ուկրաինացիները, 2%՝ այլ ազգերի ներկայացուցիչներ[4]։ Մինչդեռ, ուզբեկական պաշտոնական տվյալները շատ հաճախ քննադատվում են արևմտյան տեսաբանների կողմից, որոնք նշում են, որ Բուխարայի բնակչության մեծամասնությունը կազմում են պարսկախոս տաջիկները՝ էթնիկ ուզբեկների հետ, որոնք հանդիսանում են աճող փոքրամասնություն[5][6][7]։
Քույր քաղաքներ Խմբագրել
Նիսա, Թուրքմենստան- Կոնյե Ուրգենչ, Թուրքմենստան
- Մերվ, Թուրքմենստան
- Գոնուր տեպե, Թուրքմենստան
Սամարղանդ, Ուզբեկստան
Դուշանբե, Տաջիկստան- Խուդջանդ, Տաջիկստան
Համադան, Իրան- Նիշապուր, Իրան
Բալխ, Աֆղանստան
Սանտա Ֆե, ԱՄՆ
.svg){kind=small}
Պատկերասրահ Խմբագրել
-
Արագիլի բույնը պալատի պատին, 1915 թ-ից առաջ
-
Թագի Զարգարոն առևտրական տունը, 16-րդ դարի կառույց
-
Ալ Բուխարի հուշարձանը
-
Բուխարա 2009
-
Բուխարա 2009
_(5719466823).jpg)
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ "UMID" Foundation, Uzbekistan։ «General Info»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2001-01-26-ին։ Վերցված է 2007-10-04
- ↑ Richard N Frye, 'Bukhara i. In pre-Islamic times', Encyclopædia Iranica, 512.
- ↑ Narshaki,Richard Nelson Fyre, The History of Bukhara, Pg 27
- ↑ «Viloyat haqida - Shahar va tumanlar (About the province - Cities and districts)» (Uzbek)։ Buxoro Region administration։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-03-15-ին։ Վերցված է մարտի 4, 2014
- ↑ Karl Cordell: Ethnicity and Democratisation in the New Europe, Routledge, 1998. Pg. 201: "... Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. [...] Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7% (Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88)..."
- ↑ Paul Bergne: The Birth of Tajikistan. National Identity and the Origins of the Republic. International Library of Central Asia Studies. I.B. Tauris. 2007. Pg. 8 ff.
- ↑ B. Rezvani: "Ethno-territorial conflict and coexistence in the Caucasus, Central Asia and Fereydan. Appendix 4: Tajik population in Uzbekistan" ([1]). Dissertation. Faculty of Social and Behavioural Sciences, University of Amsterdam. 2013
Արտաքին հղումներ Խմբագրել
|
Բուխարա Վիքիպահեստում |
|---|
- Forbes, Andrew, & Henley, David: Timur's Legacy: The Architecture of Bukhara and Samarkand (CPA Media).
- UNESCO World Heritage list: Historic Centre of Bukhara
- Audio interview with Bukhara resident about life in Bukhara Archived 2011-07-01 at the Wayback Machine.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 602)։ 
|