Ֆրիդրիխ Վյոլեր

Ֆրիդրիխ Վյոլեր; Friedrich Wöhler
Ծնվել է	հուլիսի 31, 1800; Eschersheim, Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 23, 1882 (82 տարեկանում); Գյոթինգեն, Գերմանական կայսրություն
Գերեզման	Գյոտինգենի քաղաքի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Սրբազան Հռոմեական կայսրություն; Պրուսիայի թագավորություն; Գերմանական կայսրություն
Մասնագիտություն	քիմիկոս, համալսարանի պրոֆեսոր և կենսաքիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	Գյոթինգենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	քիմիա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Ազգային բժշկական ակադեմիա, Թուրինի Գիտությունների Ակադեմիա, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Մարբուրգի համալսարան և Հայդելբերգի համալսարան
Գիտական աստիճան	դոկտորի աստիճան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Գիտական ղեկավար	Լեոպոլդ Գմելին և Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս
Եղել է գիտական ղեկավար	Ադոլֆ Վիլհելմ Հերման Կոլբե, Georg Ludwig Carius?, Կառլ Շմիդտ, Georg Städeler?, Wilhelm Kühne? և Heinrich Limpricht?
Պարգևներ	Կոպլիի մեդալ Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան Քոթենիուսի մեդալ Գիտության և արվեստի Բաբարիական Մաքսիմիլիանի շքանշան Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
	Friedrich Wöhler Վիքիպահեստում

Ֆրիդրիխ Վյոլեր (գերմ.՝ Friedrich Wöhler, 1800 - 1882), գերմանացի քիմիկոս, ժամանակակից օրգանական քիմիայի հիմնադիրներից։ Պետերբուրգի ԳԱ արտասահմանյան թղթակից անդամ (1853)։

Ավարտել է Հայդելբերգի համալսարանի բժշկական ֆակակուլտետը (1823)։ Աշակերտել է Լ․ Դմելինին և Ի․ Բերցելիուսին։ Կասելի տեխնիկական դպրոցի (1831) և Գյոտինգենի համալսարանի (1836) պրոֆեսոր։ Հայտնաբերել է ցիանական թթուն (1822 թ.), սինթեզել ցիանի յոդիդը և սնդիկի թիոցիանատը (1823)։ Վյելեր առաջինն (1824) անօրգանական նյութերից ստացավ անգույն բյուրեղական օրգանական նյութ։ Ավելի ուշ (1828 թ.) պարզվեց, որ այդ ստացվածը միզանյութն էր։ Լիրիխի հետ պարզեց բենզոյական թթվի բաղադրությունը, հայտնաբերեց բենզոիլ ռադիկալը, ստացավ երկեթիլտելուրը (1840 թ.) և հիդրոքինոնը (1844 թ.), հետազոտեց միզաթթուն, նրա ածանցյալները (1838) և օպիումի ալկալոիդները (1844)։ Վյոլերի աշխատանքները նպաստեցին օրգանական քիմիայի, որպես գիտության, ստեղծմանը և զարգացմանը։ Կարեոր են նաե անօրգանական քիմիայի բնագավառում Վյոլերի կատարած աշխատանքները, ալյումինի (նրա քլորիդից և կալիումից, 1827), բերիլիումի և իտրիումի (նման ճանապարհով, 1828), ֆոսֆորի (կալցիումի ֆոսֆատի, ածխի և կավահողի փոխազդեցությամբ, 1829 թ.), սիլիցիումի և տիտանի նիտրիդների (1856 - 1858), կալցիումի կարբիդի և նրանից ացետիլենի (1862) ստացումը։ Վյոլերը ստեղծեց խոշոր գիտական դպրոց։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118634488 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Ազգային բժշկական ակադեմիա — 1820.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q337555"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 480)։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284_citetype_Q340169"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիայի_ազգային_գրադարան|German_National_Library]],_[[:Բեռլինի_պետական_գրադարան|Berlin_State_Library]],_[[:en:Bavarian_State_Library|Bavarian_State_Library]]_et_al.</i>_[http://d-nb.info/gnd/118634488/_Record_#118634488]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118634488 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q162633_citetype_Q1966910"_data-entity-id="Q337555">Ազգային_բժշկական_ակադեմիա<span_class="wef_low_priority_links">_—_1820.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q337555"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Ազգային բժշկական ակադեմիա — 1820.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q337555"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513"_data-entity-id="Q21491701">KNAW_Past_Members<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q5292"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|Brockhaus_Enzyklopädie]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q17537576"_data-entity-id="Q17378135">Вёлер_Фридрих_//_[[:d:Q17378135|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:Ալեքսանդր_Պրոխորով|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:Սովետսկայա_էնցիկլոպեդիա_(հրատարակչություն)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a></div>-6] Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912">[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12486173q_data.bnf.fr]:_տվյալների_բաց_շտեմարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a></div>-7] ta.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">[http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=141834_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-8] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">[http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=158817_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-9] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">[http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=137314_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-10] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">[http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=188453_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-11] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">[http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=145124_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-12] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[[https://docs.google.com/spreadsheets/d/1dsunM9ukGLgaW3HdG9cvJ_QKd7pWjGI0qi_fCb1ROD4/pubhtml?gid=1336391689&single=true_Award_winners_:_Copley_Medal]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:Լոնդոնի_թագավորական_ընկերություն|Royal_Society]].</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a></div>-13] Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Ֆրիդրիխ Վյոլեր Friedrich Wöhler

Ծնվել է	հուլիսի 31, 1800(1800-07-31)^[1]^[2]^[3]^[4]^[5] Eschersheim, Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 23, 1882(1882-09-23)^[1]^[2]^[3]^[4]^[5] (82 տարեկանում) Գյոթինգեն, Գերմանական կայսրություն^[6]
Գերեզման	Գյոտինգենի քաղաքի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Սրբազան Հռոմեական կայսրություն Պրուսիայի թագավորություն Գերմանական կայսրություն
Մասնագիտություն	քիմիկոս, համալսարանի պրոֆեսոր և կենսաքիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	Գյոթինգենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	քիմիա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Ազգային բժշկական ակադեմիա, Թուրինի Գիտությունների Ակադեմիա, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Մարբուրգի համալսարան և Հայդելբերգի համալսարան
Գիտական աստիճան	դոկտորի աստիճան^[1]
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն^[7]
Գիտական ղեկավար	Լեոպոլդ Գմելին^[8] և Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս
Եղել է գիտական ղեկավար	Ադոլֆ Վիլհելմ Հերման Կոլբե, Georg Ludwig Carius?^[9], Կառլ Շմիդտ^[10], Georg Städeler?^[11], Wilhelm Kühne?^[12] և Heinrich Limpricht?
Պարգևներ	Կոպլիի մեդալ^[13] Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան Քոթենիուսի մեդալ Գիտության և արվեստի Բաբարիական Մաքսիմիլիանի շքանշան Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Friedrich Wöhler Վիքիպահեստում