Ֆրիդրիխ Վյոլեր

Ֆրիդրիխ Վյոլեր (գերմ.՝ Friedrich Wöhler, հուլիսի 31, 1800(1800-07-31)[1][2][3][…], Eschersheim, Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1] - սեպտեմբերի 23, 1882(1882-09-23)[4][1][2][…], Գյոթինգեն, Գերմանական կայսրություն[4][5][6]), գերմանացի քիմիկոս, ժամանակակից օրգանական քիմիայի հիմնադիրներից։ Պետերբուրգի ԳԱ արտասահմանյան թղթակից անդամ (1853)։

Ֆրիդրիխ Վյոլեր
Friedrich Wöhler
Friedrich Wöhler Litho.jpg
Ծնվել էհուլիսի 31, 1800(1800-07-31)[1][2][3][…]
Eschersheim, Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1]
Մահացել էսեպտեմբերի 23, 1882(1882-09-23)[4][1][2][…] (82 տարեկան)
Գյոթինգեն, Գերմանական կայսրություն[4][5][6]
ԳերեզմանԳյոտինգենի քաղաքի գերեզմանատուն
ՔաղաքացիությունBanner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg Սրբազան Հռոմեական կայսրություն, Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg Պրուսիայի թագավորություն և Flag of Germany (1867–1918).svg Գերմանական կայսրություն
Մասնագիտությունքիմիկոս, համալսարանի դասախոս և կենսաքիմիկոս
Հաստատություն(ներ)Գյոթինգենի համալսարան և Q15787840?
Գործունեության ոլորտքիմիա
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Ազգային բժշկական ակադեմիա, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[6]
Ալմա մատերՄարբուրգի համալսարան և Հայդելբերգի համալսարան
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան[7]
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[8]
Գիտական ղեկավարԼեոպոլդ Գմելին[9] և Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս
Եղել է գիտական ղեկավարԱդոլֆ Վիլհելմ Հերման Կոլբե, Georg Ludwig Carius?[10], Կառլ Շմիդտ[11], Georg Städeler?[12], Wilhelm Kühne?[13], Heinrich Limpricht?, Georg Städeler?[14] և Georg Ludwig Carius?[14]
Հայտնի աշակերտներWilhelm Kühne?[14]
ՊարգևներԿոպլիի մեդալ[15] Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան Քոթենիուսի մեդալ Գիտության և արվեստի Բաբարիական Մաքսիմիլիանի շքանշան Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Friedrich Wöhler Վիքիպահեստում

Ավարտել է Հայդելբերգի համալսարանի բժշկական ֆակակուլտետը (1823)։ Աշակերտել է Լ․ Դմելինին և Ի․ Բերցելիուսին։ Կասելի տեխնիկական դպրոցի (1831) և Գյոտինգենի համալսարանի (1836) պրոֆեսոր։ Հայտնաբերել է ցիանական թթուն (1822 թ.), սինթեզել ցիանի յոդիդը և սնդիկի թիոցիանատը (1823)։ Վյելեր առաջինն (1824) անօրգանական նյութերից ստացավ անգույն բյուրեղական օրգանական նյութ։ Ավելի ուշ (1828 թ.) պարզվեց, որ այդ ստացվածը միզանյութն էր։ Լիրիխի հետ պարզեց բենզոյական թթվի բաղադրությունը, հայտնաբերեց բենզոիլ ռադիկալը, ստացավ երկեթիլտելուրը (1840 թ.) և հիդրոքինոնը (1844 թ.), հետազոտեց միզաթթուն, նրա ածանցյալները (1838) և օպիումի ալկալոիդները (1844)։ Վյոլերի աշխատանքները նպաստեցին օրգանական քիմիայի, որպես գիտության, ստեղծմանը և զարգացմանը։ Կարեոր են նաե անօրգանական քիմիայի բնագավառում Վյոլերի կատարած աշխատանքները, ալյումինի (նրա քլորիդից և կալիումից, 1827), բերիլիումի և իտրիումի (նման ճանապարհով, 1828), ֆոսֆորի (կալցիումի ֆոսֆատի, ածխի և կավահողի փոխազդեցությամբ, 1829 թ.), սիլիցիումի և տիտանի նիտրիդների (1856 - 1858), կալցիումի կարբիդի և նրանից ացետիլենի (1862) ստացումը։ Վյոլերը ստեղծեց խոշոր գիտական դպրոց։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Wöhler, Friedrich (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1898. — Vol. 43. — S. 711–717.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 KNAW Past Members
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Гольдштейн М. Ю., Δ Велер, Фридрих (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. Vа. — С. 745.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Թուրինի գիտությունների ակադեմիա — 1757.
  7. ↑ German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118634488 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  8. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  15. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 480)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրիդրիխ_Վյոլեր&oldid=7946234» էջից