Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս (շվեդ.՝ Jöns Jakob Berzelius, օգոստոսի 20, 1779(1779-08-20)[1][2][3][…], Väfversunda, Վանդստենա, Էստերգյոտլանդ, Շվեդիա[2] - օգոստոսի 7, 1848(1848-08-07)[1][2][3][…], Ադոլֆ Ֆրեդրիկ, Ստոկհոլմ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա[4]), շվեդացի քիմիկոս և հանքաբան։

Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս
Jöns Jakob Berzelius
Ծնվել էօգոստոսի 20, 1779(1779-08-20)[1][2][3][…]
Väfversunda, Վանդստենա, Էստերգյոտլանդ, Շվեդիա[2]
Մահացել էօգոստոսի 7, 1848(1848-08-07)[1][2][3][…] (68 տարեկան)
Ադոլֆ Ֆրեդրիկ, Ստոկհոլմ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա[4]
ԳերեզմանՍոլնա գերեզմանատուն[5][6]
Քաղաքացիություն Շվեդիա[4]
Մասնագիտությունքիմիկոս, ոչ գեղարվեստական գրող, համալսարանի դասախոս, բժիշկ և դեղագործ
Հաստատություն(ներ)Կարոլինյան ինստիտուտ և Ուփսալայի համալսարան
Գործունեության ոլորտքիմիա
Պաշտոն(ներ)seat 5 of the Swedish Academy?
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Էրֆուրտի կիրառական գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Շվեդիայի բանահյուսության, պատմության և հնավաճառության թագավորական ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Բելգիայի թագավորական բժշկական ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[7]
Ալմա մատերՈւփսալայի համալսարան և Katedralskolan?
Տիրապետում է լեզուներինշվեդերեն[1][8] և ֆրանսերեն[9]
Գիտական ղեկավարJohan Afzelius?
Եղել է գիտական ղեկավարՖրիդրիխ Վյոլեր[10], Nils Johan Berlin?[11], Heinrich Rose?[12], James Finlay Weir Johnston?[13], Lars Fredrik Svanberg? և Carl Gustaf Mosander?
Հայտնի աշակերտներLars Fredrik Svanberg? և James Finlay Weir Johnston?[14]
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Elisabeth Berzelius?
 Jöns Jacob Berzelius Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Բերցելիուսը 1808 թվականից՝ Ստոկհոլմի ԳԱ անդամ, (1810 թվականից եղել է նախագահ, 1818 թվականից եղել է անփոփոխ քարտուղար)։ 1820 թվականից՝ Պետերբուրգի ԳԱ արտասահմանյան պատվավոր անդամ[17]։ Բժշկության դոկտոր Ուփսալայի համալսարանում (1802 թ.), պրոֆեսոր՝ Ստոկհոլմի համալսարանում (1807 թ.) և բժշկավիրաբուժական ինստիտուտում (1800–1832 թթ.)։ 1807 թվականին Բերցելիուսը և շվեդացի գիտնական Վ․ Գիզինգերը, էլեկտրական հոսանքով քայքայելով աղերի ջրային լուծույթները, եզրակացրին, որ բոլոր աղերը բաղկացած են թթվից ու հիմքից և բոլոր քիմիական միացությունները աղերի նման ունեն երկակի բաղադրություն։ 1812–1819 թթ. Բերցելիուսը տվեց իր էլեկտրա–քիմիական տեսությունը։ Ըստ Բերցելիուսի, թթուներ կարող է առաջացնել միայն թթվածինը։ Նա թթուներ էր անվանում նրանց անհիդրիդները։ Հիմնավորել է ատոմիստական ուսմունքը՝ զարգացրել և ներդրել քիմիայում։ Բերցելիուսի տեսական հայացքների հիմքում ընկած է քիմիական խնամակցության էլեկտրական բնույթը։ 1810–1816 թթ. հետազոտելով քիմիական տարրերի օքսիդները՝ ցույց տվեց բազմապատիկ հարաբերությունների օրենքի ճշտությունը։ Բերիլիուս կազմել է (1814 թ.) 41 քիմիական տարրերի ատոմական զանգվածների աղյուսակ և առաջարկել տարրերի նշանակման ժամանակակից եղանակը։

Աշխատություններ խմբագրել

  • Afhandliger i fysik, kemi och mineralogi, bd 1—6, Stockh., 1806—18;
  • Lehrbuch der Chemie, 5 Aufl., Bdl—5, Lpz., 1847—56.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 426