Վիքիպեդիա

Վերա Ռուբին

Վերա Ֆլորենս Կուպեր Ռուբին (անգլ.՝ Vera Rubin, հուլիսի 23, 1928(1928-07-23)[1][2][3], Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ - դեկտեմբերի 25, 2016(2016-12-25)[4][1][2][…], Փրինսթոն, Մերսեր շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ), ամերիկացի աստղագետ, որն առաջ է քաշել գալակտիկաների պտույտի արագության մասին աշխատանքը[17][18]։ Նա բացահայտել է գալակտիկաների կանխատեսված և դիտարկված անկյունային շարժման անհամապատասխանությունը՝ ուսումնասիրելով գալակտիկական պտույտի կորերը։ Բացահայտելով գալակտիկաների պտույտի խնդիրը՝ նրա աշխատանքն ապացույցներ է տվել մութ նյութի գոյության մասին[19]։ Այս արդյունքները հետագայում հաստատվել են հետագա տասնամյակների ընթացքում։ Նրա պատվին անվանվել է Չիլիի Վերա Ռուբին աստղադիտարանը[20]։

Վերա Ռուբին
անգլ.՝ Vera Rubin
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 23, 1928(1928-07-23)[1][2][3]
ԾննդավայրՖիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ
Մահացել էդեկտեմբերի 25, 2016(2016-12-25)[4][1][2][…] (88 տարեկան)
Մահվան վայրՓրինսթոն, Մերսեր շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[5]
Կրոնհուդայականություն
ԿրթությունՋորջթաունի համալսարան[6], Կոռնելի համալսարան և Վասար քոլեջ
Մասնագիտությունաստղագետ, ֆիզիկոս և գիտնական
ԱշխատավայրՋորջթաունի համալսարան
ԱմուսինRobert Joshua Rubin?
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունՊապական գիտությունների ակադեմիա[13], ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[14], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն, Միջազգային աստղագիտական միություն[15], Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա[15] և National Science Board?[16]
ԵրեխաներKarl Rubin? և Judith Young?
 Vera Rubin Վիքիպահեստում
Վերա Ռուբինի անվան աստղադիտարանը և դրա թիրախավորումը

Սկսելով իր ակադեմիական կարիերան որպես Վասար քոլեջի աստղագիտության միակ բակալավրիատը, Ռուբինը շարունակել է ավարտական ուսումը Կոռնելի համալսարանում և Ջորջթաունի համալսարանում, որտեղ նա նկատել է գալակտիկաներում Հաբլի հոսքից շեղումները և ապացույցներ ներկայացրելգալակտիկական գերկույտերի գոյության մասին[21][22]։ Նա իր ողջ կարիերայի ընթացքում պարգևատրվել է իր աշխատանքի համար՝ ի թիվս այլոց, ստանալով Բրյուս մեդալ, Թագավորական աստղագիտական ընկերության ոսկե մեդալ և գիտության ազգային մեդալ[22][23]։

Ռուբինն իր կյանքն անցկացրել է գիտության մեջ կանանց պաշտպանությամբ և նա հայտնի է եղել կին աստղագետների իր մենթորությամբ։ Նրա ժառանգությունը The New York Times-ի կողմից նկարագրվել է որպես տիեզերագիտական տեսության « կոպեռնիկյան մասշտաբի փոփոխության սկիզբ»[24][25]։

Վաղ կյանք

խմբագրել

Վերա Կուպերը ծնվել է 1928 թվականի հուլիսի 23-ին Փենսիլվանիայի Ֆիլադելֆիա քաղաքում։ Նա երկու քույրերից կրտսերն էր։ Նրա ծնողները հրեա ներգաղթյալներ են եղել Արևելյան Եվրոպայից։ Պեսախ Կոբչեֆսկին, որը ծնվել է Վիլնյուսում, Լիտվայում (այն ժամանակ Լեհաստանի մաս) և իր անունը փոխել է Ֆիլիպ Կուպեր՝ դարձել է ինժեներ-էլեկտրիկ[26] և աշխատել Bell Telephone-ում։ Նա ամուսնացել է Ռոուզ Էփլբաումի հետ, որը Բեսարաբիայից էր (ներկայիս Մոլդովայում)։ Նրանք ծանոթացել են Բելում, որտեղ Ռոուզն աշխատել է մինչև ամուսնանալը[27][26]։

Կուպերները տեղափոխվել են Վաշինգտոն՝ 1938 թվականին[28], որտեղ տասը տարեկան Վերան զարգացրել է աստղագիտության նկատմամբ հետաքրքրությունը՝ նայելով աստղերին իր պատուհանից[28][29]։ Նա նշել է, որ «նույնիսկ այն ժամանակ ինձ ավելի շատ հարց էր հետաքրքրում, քան պատասխանը»։ «Ես վաղ տարիքից որոշեցի, որ մենք շատ հետաքրքրասեր աշխարհում ենք ապրում»[30]։ Նա հոր հետ ստվարաթղթից աստղադիտակ է կառուցել և սկսել դիտել և հետևել երկնաքարերին[31][32][33]։ Նա սովորել է Coolidge Senior High School-ում, որն ավարտել է 1944 թվականին[32]։

Ռուբինի ավագ քույրը՝ Ռութ Կուպեր Բուրգը, փաստաբան է եղել, որը հետագայում աշխատել է որպես վարչական իրավունքի դատավոր Միացյալ Նահանգների պաշտպանության նախարարությունում[34]։ Նրա հայրը, որը մաթեմատիկորեն տաղանդավոր էլեկտրիկ ինժեներ է եղել, աջակցել է նրա հետաքրքրասիրությանը՝ օգնելով նրան աստղադիտակ կառուցելու գործում։

Կրթություն

խմբագրել

Ռուբինին ցանկացել է բակալավրիատի կրթություն ստանալ Վասար քոլեջում (այն ժամանակ՝ կանանց դպրոց) և նրան ոգեշնչել է նաև Մարիա Միտչելը, որը 1865 թվականին նույն քոլեջի պրոֆեսոր է եղել[35]։ Նա անտեսել է խորհուրդը, որը ստացել էր ավագ դպրոցի բնագիտության ուսուցչից՝ խուսափել գիտական կարիերայից և դառնալ նկարիչ[35][36]։ Նա ավարտել է Phi Beta Kappa-ն[37] և ստացել իր բակալավրի աստիճանը աստղագիտության ոլորտում 1948 թվականին[36]՝ այդ տարի աստղագիտության միակ շրջանավարտը[38][39]։ Նա փորձել է ընդունվել Պրինսթոնի ասպիրանտուրա բաժնում, սակայն չի ընդունվել իր սեռի պատճառով[35][40][39]։ Փրինսթոնը չի ընդունել կանանց որպես աստղագիտության ասպիրանտներ 27 տարեկանում[38]։ Ռուբինը մերժել է նաև Հարվարդի համալսարանի առաջարկը։

Նա ամուսնացել է 1948 թվականին և նրա ամուսինը՝ Ռոբերտ Ջոշուա Ռուբինը, եղել է Կոռնելի համալսարանի ասպիրանտ[41][42]։

Այնուհետև Ռուբինը ընդունվել է Կոռնելի համալսարան և ստացել մագիստրոսի կոչում 1951 թվականին[43][44]։ Ասպիրանտուրայի ընթացքում նա ուսումնասիրել է 109-ի միջնորդությունները, գալակտիկաները և կատարել Հաբլի հոսքի շեղումների առաջին դիտարկումներից մեկը (ինչպես են գալակտիկաները միմյանցից հեռանում)[45][46][47]։ Նա աշխատել է աստղագետ Մարթա Քարփենթերի հետ գալակտիկական դինամիկայի վրա և սովորել Ֆիլիպ Մորիսոնի, Հանս Բեթեի և Ռիչարդ Ֆեյնմանի մոտ[48][49]։ Թեև այն եզրակացությունը, որին նա եկել էր, որ կա գալակտիկաների ուղեծրային շարժում որոշակի բևեռի շուրջ՝ հերքվել է, այն միտքը, որ գալակտիկաները շարժվում էին, ճշմարիտ էր և առաջ է բերել հետագա հետազոտություն[46]։ Նրա հետազոտությունը նաև վաղ ապացույցներ է տվել գերգալակտիկական հարթության մասին։ Այս տեղեկությունը և նրա հայտնաբերած տվյալները չափազանց հակասական են եղել։ Այն բանից հետո, երբ նա դժվարացավ թույլ տալ ներկայացնել իր աշխատանքը Ամերիկյան աստղագիտական ընկերությունում, չնայած նրան, որ եղել է հղի, նրան համառոտ մերժել են և թերթը մոռացվել է[48]։

Ռուբինը սովորել է Ջորջթաունի համալսարանում՝ Վաշինգտոնի միակ համալսարանը, որն առաջարկում էր աստղագիտության ասպիրանտուրա[50][51]։

Նա 23 տարեկան է եղել և հղի, երբ սկսել է իր դոկտորական կրթությունը, Ռուբինները տանը մեկ փոքր երեխա են ունեցել[52]։ Նա սկսել է հաճախել դասերի Ֆրենսիս Հեյդենի մոտ, որը նրան խորհուրդ է տվել հարևան Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանի Ջորջ Գամովին, որն իր վերջնական դոկտորական խորհրդականն է եղել[53]։ Նրա ատենախոսությունը, որն ավարտվել է 1954 թվականին, եզրակացրել է, որ գալակտիկաները միավորվել են, այլ ոչ թե պատահականորեն բաշխվել տիեզերքում, վիճահարույց գաղափար, որը ուրիշները չեն հետապնդել երկու տասնամյակ[54][55][56][57]։ Իր ավարտական ուսման ընթացքում նա հանդիպել է հուսահատեցնող սեքսիզմի։ Մի անգամ նրան թույլ չեն տվել հանդիպել իր խորհրդականի հետ իր աշխատասենյակում, քանի որ կանանց թույլ չեն տվել այցելել Կաթոլիկ համալսարանի այդ տարածք[58][55]։

Կարիերա

խմբագրել

Հաջորդ տասնմեկ տարիների ընթացքում Ռուբինը տարբեր ակադեմիական պաշտոններ է զբաղեցրել։ Նա մեկ տարի ծառայել է որպես մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի ուսուցչուհի Մոնտգոմերի քոլեջում։ 1955-1965 թվականներին աշխատել է Ջորջթաունի համալսարանում որպես գիտաշխատող աստղագետ, դասախոս (1959-1962) և վերջապես՝ աստղագիտության ասիստենտ (1962–1965)[59][60]։ Նա միացել է Վաշինգտոնի Կարնեգի ինստիտուտին (հետագայում կոչվել է Կարնեգի գիտության ինստիտուտ) 1965 թվականին որպես Երկրային մագնիսականության բաժանմունքի աշխատակից[59][60][61]։ Այնտեղ նա հանդիպել է իր երկարամյա գործընկեր, գործիքագործ Քենթ Ֆորդին[62]։ Քանի որ նա փոքր երեխաներ ուներ՝ նա իր գործերի մեծ մասն արել է տնից[63]։

1963 թվականին Ռուբինը սկսել է մեկամյա համագործակցություն Ջեֆրիի և Մարգարետ Բերբիջի հետ, որի ընթացքում նա կատարել է իր առաջին դիտարկումները գալակտիկաների պտույտի վերաբերյալ՝ օգտագործելով McDonald աստղադիտարանի 82 դյույմանոց աստղադիտակը[64]։ Քարնեգի ինստիտուտում աշխատելու ընթացքում Ռուբինը 1965 թվականին դիմել է Պալոմարի աստղադիտարանում դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար, չնայած այն հանգամանքին, որ շենքը կանանց համար հարմարություններ չի ունեցել[65]։ Նա ստեղծել է իր սեփական կանացի զուգարանը՝ շրջանցելով իր համար մատչելի հարմարությունների բացակայությունը։ Նա դարձել է առաջին կին աստղագետը, որ այնտեղ դիտումներ է կատարել[66][67][68]։

 
Ռուբինը 1963 թվականին՝ օգտագործելով Կիթ Օիկի ազգային աստղադիտարանի 36 դյույմանոց աստղադիտակը՝ կցված Քենթ Ֆորդի պատկերի խողովակային սպեկտրոգրաֆով

Քարնեգի ինստիտուտում Ռուբինը սկսել է աշխատել Ֆորդի հետ գալակտիկաների կլաստերների վերաբերյալ իր հակասական թեզի հետ կապված[69], հարյուրավոր դիտարկումներ կատարելով՝ օգտագործելով Ֆորդի պատկեր-խողովակային սպեկտրոգրաֆը[70]։ Այս պատկերի ուժեղացուցիչը թույլ է տվել լուծել աստղագիտական օբյեկտների սպեկտրները, որոնք նախկինում շատ աղոտ են եղել սպեկտրային վերլուծության համար[71][70]։ Ռուբին-Ֆորդի էֆեկտը, որը Տիեզերքի 100 միլիոն լուսատարի մասշտաբով ընդլայնման ակնհայտ անիզոտրոպիա է, հայտնաբերվել է պարուրաձև գալակտիկաների, մասնավորապես Անդրոմեդայի Գալակտիկայի ուսումնասիրությունների արդյունքում, որն ընտրվել է իր պայծառության և Երկրին մոտ լինելու պատճառով[72][73]։ Տիեզերքում այս մասշտաբով յուրօրինակ շարժման գաղափարը խիստ հակասական առաջարկ է եղել, որն առաջին անգամ հրապարակվել է ամսագրերում 1976 թվականին։ Այն մերժվել է առաջատար աստղագետների կողմից, բայց ի վերջո ապացուցվել է որպես վավեր[74][72]։ Էֆեկտն այժմ հայտնի է որպես լայնածավալ հոսք[75]։ Զույգը նաև հակիրճ ուսումնասիրել է քվազարները, որոնք հայտնաբերվել են 1963 թվականին և հետազոտության հանրաճանաչ թեմա են եղել[71][72]։

Ցանկանալով խուսափել աստղագիտության հակասական ոլորտներից, այդ թվում՝ քվազարներից և գալակտիկական շարժումներից, Ռուբինը սկսել է ուսումնասիրել գալակտիկաների պտույտը և արտաքին տիրույթները, ինչը հետաքրքրություն է առաջացրել Բուրբիջների հետ նրա համագործակցությամբ[76]։ Նա ուսումնասիրել է պարուրաձև գալակտիկաների պտույտի կորերը՝ նորից սկսելով Անդրոմեդայից՝ նայելով նրանց ամենահեռավոր նյութին։ Նա նկատել է հարթ պտույտի կորեր՝ գալակտիկայի ամենահեռավոր բաղադրիչները շարժվում էին նույնքան արագ, որքան կենտրոնին մոտ գտնվողները[77]։ Սա վաղ ցուցիչ է եղել, որ պարուրաձև գալակտիկաները շրջապատված են եղել մութ նյութի հալոներով[78][76]։ Նա հետագայում բացահայտել է տեսանելի լույսի վրա հիմնված գալակտիկաների կանխատեսվող անկյունային շարժման և դիտվող շարժման միջև եղած անհամապատասխանությունը[79]։ Նրա հետազոտությունը ցույց է տվել, որ պարուրաձև գալակտիկաները բավական արագ են պտտվում, որ նրանք պետք է իրարից հեռու թռչեն, եթե նրանց կազմող աստղերի ձգողականությունը լիներ այն ամենն, ինչ նրանց պահում էր, քանի որ դրանք մնում են անձեռնմխելի, մեծ քանակությամբ անտեսանելի զանգված պետք է պահի դրանք միասին, դա հանելուկ է, որը հայտնի է դարձել որպես գալակտիկաների պտույտի խնդիր[78][77]։

 
Ռուբինը չափում է սպեկտրները 1974 թվականին Վաշինգտոնի Քարնեգի համալսարանում

Ռուբինի հաշվարկները ցույց են տվել, որ գալակտիկաները պետք է պարունակեն առնվազն հինգից տասը անգամ ավելի մութ նյութ, քան սովորական նյութը[80][81]։ Ռուբինի արդյունքները հաստատվել են հետագա տասնամյակների ընթացքում[82] և դարձել առաջին համոզիչ արդյունքները, որոնք աջակցել են մութ նյութի տեսությանը, որն ի սկզբանե առաջարկվել էր Ֆրից Ցվիկի կողմից 1930-ականներին[82][83][84]։ Այս տվյալները հաստատել են ռադիոաստղագետները, տիեզերական միկրոալիքային ֆոնի հայտնաբերումը և գրավիտացիոն ոսպնյակների պատկերները[85][83]։ Նրա հետազոտությունը նաև դրդել է գալակտիկական մասշտաբների վրա ոչ նյուտոնյան ձգողության տեսությանը, սակայն այս տեսությունը լայնորեն ընդունված չէ աստղաֆիզիկոսների կողմից[86]։ Նա և նրա հետազոտությունները քննարկվել են The Astronomers-ի 1991 թվականի PBS շարքում[87]։

Ռուբինի համար հետաքրքրություն ներկայացնող մեկ այլ ոլորտ է եղել գալակտիկաների հակապտույտի ֆենոմենը։ Նրա բացահայտումը, որ որոշ գազեր և աստղեր շարժվել են գալակտիկայի մնացած մասի պտույտի հակառակ ուղղությամբ՝ մարտահրավեր է նետել գերակշռող տեսությանը, որ գալակտիկայի ամբողջ նյութը շարժվում է նույն ուղղությամբ և առաջին ապացույցն է գալակտիկաների միաձուլման և գործընթացի համար, որով սկզբում ձևավորվել են գալակտիկաները[88]։

Ռուբինի տեսակետը գալակտիկաների շարժման աշխատանքների պատմության վերաբերյալ ներկայացվել է 2000 թվականի «Պտտվող գալակտիկաների հարյուր տարի» ակնարկում, որը Խաղաղ օվկիանոսի աստղագիտական ընկերության հրապարակումների համար է եղել։ Սա դասախոսության ադապտացիա է եղել, որը նա կարդացել է 1996 թվականին՝ ստանալով Թագավորական աստղագիտական ընկերության ոսկե մեդալը, դառնալով երկրորդ կինը, որն արժանացել է այդքան մեծարանքի՝ 1828 թվականին Քերոլայն Հերշելի մեդալը ստանալուց 168 տարի անց[89][90]՝ 2002 թվականին Discover ամսագիրը Ռուբինին ճանաչել է գիտության 50 ամենակարևոր կանանցից մեկը[91]։ Նա շարունակել է իր հետազոտությունն ու մենթորությունը մինչև իր մահը՝ 2016 թվական[92]։

Վերա Սի Ռուբին աստղադիտարան

խմբագրել
 
8,4 մետրանոց Simonyi հետազոտական աստղադիտակի աստղադիտակի հավաքում Վերա Ռուբինի անվան աստղադիտարանում, որը կառուցվում է Չիլիի Սիերո Պակոնի գագաթին

2019 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Մեծ սինոպտիկ հետազոտական աստղադիտակը վերանվանվել է որպես Վերա Ռուբինի անվան աստղադիտարան՝ ի նշան Ռուբինի ներդրմանը մութ նյութի ուսումնասիրության և գիտության մեջ կանանց հավասար վերաբերմունքի և ներկայացվածության համար նրա բացահայտ ջատագովության[93][94][95][96][97]։ Աստղադիտարանը գտնվում է Չիլիի Սերրո Պաչոնում գտնվող լեռներից մեկում և դիտարկումները կենտրոնանալու են մութ նյութի և մութ էներգիայի ուսումնասիրության վրա։ 2024 թվականի դրությամբ չափազանց արագաշարժ աստղադիտակը գործում է և ամբողջական շահագործումը սպասվում է հաջորդ տարվա ընթացքում[98]։

Ժառանգություն

խմբագրել

Երբ Ռուբինն ընտրվել է Գիտությունների ազգային ակադեմիայում՝ նա դարձել է երկրորդ կին աստղագետը այդ շարքերում՝ իր գործընկեր Մարգարետ Բերբիջից հետո[99]։ Ռուբինը երբեք չի արժանացել Նոբելյան մրցանակի, թեև ֆիզիկոսները՝ ինչպիսիք են Լիզա Ռենդալը և Էմիլի Լևեսկը պնդում են, որ դա անտեսվել է[100][101]։ Սանդրա Ֆաբերը և Նետա Բահքալը նրան նկարագրել են որպես աստղագետներից մեկը, որը ճանապարհ է հարթել ոլորտում այլ կանանց համար, որպես «ուղղորդող լույս» նրանց համար, ովքեր ցանկանում են ընտանիքներ և կարիերա ունենալ աստղագիտության ոլորտում։ Ռեբեկա Օփենհայմերը նաև հիշեցրել է Ռուբինի մենթորությունը որպես կարևոր իր վաղ կարիերայի համար[102][103][104][105][106]։

Ռուբինը մահացել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 25-ի գիշերը դեմենցիայի հետ կապված բարդություններից[107][108][109]։ Քարնեգի ինստիտուտի նախագահը, որտեղ նա կատարել է իր աշխատանքի և հետազոտությունների հիմնական մասը, նրան անվանել է «ազգային հարստություն»[110][111]։

Քարնեգի ինստիտուտը Ռուբինի պատվին ստեղծել է հետդոկտորական հետազոտական հիմնադրամ[112][113], իսկ Ամերիկյան աստղագիտական ընկերության դինամիկ աստղագիտության բաժինը նրա պատվին ստեղծել է Վերա Ռուբինի վաղ կարիերայի մրցանակ[114][115]։

Ռուբինը նկարահանվել է «Տիեզերք։ Ոդիսևսի ժամանակը» հեռուստասերիալի 13-րդ և վերջին դրվագի անիմացիոն հատվածում[116]։ Մարսի վրա գտնվող մի տարածք՝ Վերա Ռուբին Ռիջը, անվանակոչվել է նրա պատվին և 5726 Ռուբին աստերոիդն անվանվել է նրա պատվին[117]։

2020 թվականի նոյեմբերի 6-ին նրա անունով արբանյակը (ÑuSat 18 կամ «Vera», COSPAR 2020-079K) արձակվել է տիեզերք։

Ռուբինը կպարգևատրվի ԱՄՆ եռամսյակում 2025 թվականին՝ որպես Ամերիկյան կանանց քառորդների ծրագրի վերջին տարվա մաս[118]։

2024 թվականի հունիսի 2-ին Nvidia-ն հայտարարել է, որ իրենց հաջորդ սերնդի տվյալների կենտրոնի արագացուցիչները կոչվելու են Vera (CPU) Rubin (GPU) անունով[119]։

Մեդիայում

խմբագրել

Վերուբինի միգամածությունը, որը հայտնվում է «Աստղային ճանապարհ։ Բացահայտում» հեռուստասերիալի երրորդ եթերաշրջանում, անվանվել է Ռուբինի պատվին[120]։

«Նյութ աստղերի միջև։ Ինչպես Վերա Ռուբինը բացահայտել է տիեզերքը» մանկական գիրք է Սանդրա Նիկելի և Էմի Սիկուրոյի կողմից[121]։

Մրցանակներ և պարգևներ

խմբագրել

Անձնական կյանք

խմբագրել

Վերա Կուպեր Ռուբինն ամուսնացած է եղել Ռոբերտ Ջոշուա Ռուբինի հետ 1948 թվականից մինչև նրա մահը՝ 2008 թվականը[143][144]։ Նա երեխաներ է ունեցել Քորնելում ավարտական ուսումնառության ընթացքում և շարունակել է աշխատել իր հետազոտությունների վրա՝ մեծացնելով իրենց փոքր երեխաներին[145]։ Նրանց բոլոր չորս երեխաներն էլ բնական գիտությունների կամ մաթեմատիկայի դոկտորի կոչումներ են ստացել՝ Դեյվիդը (ծնված 1950 թվականին), ԱՄՆ երկրաբանական ծառայության երկրաբան է, Ջուդիթ Յանգը (1952–2014), աստղագետ է եղել Մասաչուսեթսի համալսարանում,Կարլը (ծնված 1956 թվականին), մաթեմատիկոս է Իրվին նահանգի Կալիֆոռնիայի համալսարանում և Ալանը (ծնված 1960 թվականին) Փրինսթոնի համալսարանի երկրաբան է[146][147][148]։ Ռուբինի երեխաները հետագայում հիշել են, որ իրենց մայրը գիտական կյանքը ցանկալի և զվարճալի է դարձրել, ինչը ոգեշնչել է իրենց դառնալ գիտնականներ[147]։

Տիեզերքի հետաքննությամբ հետաքրքրված աղջիկներին խրախուսում էր հասնել իրենց երազանքներին՝ որպես կին վստահություն ձեռք բերելու իր պայքարից դրդված մի ոլորտում, որտեղ գերակշռում էին տղամարդ աստղագետները։ Իր ողջ կյանքի ընթացքում նա բախվել է հուսահատեցնող մեկնաբանություններին իր ուսման ընտրության վերաբերյալ, բայց համառել է, քանի որ նրան աջակցում էին ընտանիքը և գործընկերները[149][150]։ Բացի աստղագիտության մեջ կանանց խրախուսելուց՝ Ռուբինը գիտության մեջ կանանց ավելի մեծ ճանաչման և գիտական գրագիտության ուժ է հանդիսացել[150][151][152]։

Նա Բըրբիջի կողքին հանդես է եկել գիտությունների ազգային ակադեմիայի (ԳԱԱ) անդամ ընտրվելու՝ ստուգատեսների համար ընտրվելու և ակադեմիական որոնումներում ներկայացված լինելու օգտին։ Նա ասել է, որ չնայած ԳԱԱ-ի հետ ունեցած իր պայքարին, ինքը շարունակում է դժգոհ մնալ ամեն տարի ընտրվող կանանց քիչ թվից և նա այնուհետև ասել է, որ դա «[իր] կյանքի ամենատխուր հատվածն է»[153][154][155]։

Ռուբինը հրեա է եղել և պատմել է, որ գիտության և կրոնի միջև հակասություն չի տեսնում։ Հարցազրույցներից մեկում նա ասել է՝ «Իմ կյանքում իմ գիտությունը և իմ կրոնը առանձին են։ Ես հրեա եմ և այդ պատճառով կրոնն ինձ համար մի տեսակ բարոյական կոդեքս է և մի տեսակ պատմություն։ Ես փորձում եմ իմ գիտությունը կատարել բարոյական ճանապարհով և ես կարծում եմ, որ իդեալականորեն գիտությունը պետք է դիտարկվի որպես մի բան, որն օգնում է մեզ հասկանալ մեր դերը տիեզերքում»[156]։

Հրապարակումներ

խմբագրել

Գրքեր

խմբագրել
  • Rubin, Vera (1997). Bright Galaxies, Dark Matters. Masters of Modern Physics. Woodbury, New York City: Springer Verlag/AIP Press. ISBN 978-1563962318.[157]
  • Alan Lightman, Roberta Brawer (1992). Origins: The Lives and Worlds of Modern Cosmologists. Harvard University Press. ISBN 9780674644717.

Հոդվածներ

խմբագրել

Ստորև բերված են CWP նախագծի գիտնականների և պատմաբանների կողմից ընտրված հոդվածների փոքր ընտրանի (20-րդ դարի կանանց ներդրումը ֆիզիկայում), որպես նրա ամենակարևոր գրվածքների ներկայացուցիչը՝ Ռուբինը հրապարակել է ավելի քան 150 գիտական աշխատություն[158][159]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.ajc.com/news/tech-science/pioneering-astronomer-vera-rubin-dies/DQjqxBSwWwrYBXHMTdiffK/
  5. ↑ http://www.bbc.co.uk/science/space/universe/scientists/vera_rubin
  6. ↑ https://www.nytimes.com/2016/12/27/science/vera-rubin-astronomist-who-made-the-case-for-dark-matter-dies-at-88.html?_r=0
  7. ↑ https://gruber.yale.edu/cosmology-laureates
  8. ↑ https://phys-astro.sonoma.edu/brucemedalists/vera-rubin
  9. ↑ http://www.nasonline.org/programs/awards/james-craig-watson-medal.html
  10. ↑ https://aapt.org/Programs/awards/richtmyer.cfm
  11. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  12. ↑ https://thejohnscottaward.github.io/jsc/1951-2010.html
  13. ↑ http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/rubin.html
  14. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/51005.html
  15. ↑ 15,0 15,1 Notable Names Database — 2002.
  16. ↑ https://www.nsf.gov/nsb/members/former.jsp
  17. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  18. ↑ Pinkerton, Byrd; Hassenfeld, Noam (2021 թ․ օգոստոսի 17). «Astronomers were skeptical about dark matter — until Vera Rubin came along: She built a bullet-proof case for exploring the concept». Vox. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  19. ↑ de Swart, Jaco; Bertone, Gianfranco; van Dongen, Jeroen (2017). «How dark matter came to matter». Nature Astronomy. 1 (59): 0059. arXiv:1703.00013. Bibcode:2017NatAs...1E..59D. doi:10.1038/s41550-017-0059. S2CID 119092226.
  20. ↑ Falk, Dan, This Revolutionary New Observatory Will Locate Threatening Asteroids and Millions of Galaxies: Beginning next year, the Vera C. Rubin Observatory will use the world’s largest digital camera to give us a whole new view of the universe, Smithsonian, June 20, 2024
  21. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  23. ↑ Domonoske, Camila (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  24. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  25. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  26. ↑ 26,0 26,1 Bartusiak, Marcia (1993). Through a Universe Darkly: A Cosmic Tale of Ancient Ethers, Dark Matter, and the Fate of the Universe. Toronto, Ontario, Canada: HarperCollins Canada. էջեր needed. ISBN 978-0060183103. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  27. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  29. ↑ Larsen, Kristine (2009 թ․ մարտ). «Vera Cooper Rubin». Jewish Women: A comprehensive historical encyclopedia. Brookline, MA: Jewish Women's Archive. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  30. ↑ «The Doyenne of Dark Matter». The Attic. 2019 թ․ օգոստոսի 2. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  31. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  32. ↑ 32,0 32,1 Schudel, Matt (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  33. ↑ Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  34. ↑ Bartusiak, Marcia (1993). Through a Universe Darkly: A Cosmic Tale of Ancient Ethers, Dark Matter, and the Fate of the Universe. Toronto, Ontario, Canada: HarperCollins Canada. էջեր needed. ISBN 978-0060183103. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  37. ↑ «Vera Cooper Rubin: Shedding light on dark matter». Innovators. Vassar College. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 8-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 Domonoske, Camila (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, dies; opened doors in astronomy, and for women». The New York Times (obituary).
  40. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  41. ↑ Pinkerton, Byrd; Hassenfeld, Noam (2021 թ․ օգոստոսի 17). «Astronomers were skeptical about dark matter — until Vera Rubin came along: She built a bullet-proof case for exploring the concept». Vox. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  42. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  43. ↑ Larsen, Kristine (2009 թ․ մարտ). «Vera Cooper Rubin». Jewish Women: A comprehensive historical encyclopedia. Brookline, MA: Jewish Women's Archive. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  44. ↑ Schudel, Matt (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  45. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  46. ↑ 46,0 46,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  47. ↑ «Vera Florence Cooper Rubin». The Bruce Medalists. Sonoma State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 6-ին.
  48. ↑ 48,0 48,1 Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  49. ↑ Drake, Nadia (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, Pioneering Astronomer, Dies at 88». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  50. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  51. ↑ Popova, Maria (2016 թ․ ապրիլի 18). «Pioneering astronomer Vera Rubin on women in science, dark matter, and our never-ending quest to know the universe». Brain Pickings (journalist blog). Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  52. ↑ Domonoske, Camila (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  53. ↑ «Vera Cooper Rubin». Smithsonian National Air and Space Museum. Women in Aviation and Space History. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  54. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  55. ↑ 55,0 55,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  56. ↑ Popova, Maria (2016 թ․ ապրիլի 18). «Pioneering astronomer Vera Rubin on women in science, dark matter, and our never-ending quest to know the universe». Brain Pickings (journalist blog). Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  57. ↑ Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  58. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  59. ↑ 59,0 59,1 Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  60. ↑ 60,0 60,1 Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  61. ↑ «Vera C. Rubin». Carnegie Institution: Department of Terrestrial Magnetism. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  62. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  63. ↑ Schudel, Matt (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  64. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  65. ↑ Feltman, Rachel (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «In memory of Vera Rubin, the woman the Nobel Prize forgot». Popular Science. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  66. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  67. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  68. ↑ «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  69. ↑ Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  70. ↑ 70,0 70,1 «Kent Ford & Vera Rubin's Image Tube Spectrograph named in Smithsonian's "101 Objects that Made America"». DTM (Carnegie Science). 2013 թ․ նոյեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  71. ↑ 71,0 71,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  73. ↑ Ridpath, Ian, ed. (2016). «Rubin-Ford Effect». A Dictionary of Astronomy (2nd, revised ed.). Oxford, UK: Oxford University Press. էջ 406. ISBN 9780199609055. See also the publishers online entry.
  74. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  75. ↑ «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  76. ↑ 76,0 76,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  77. ↑ 77,0 77,1 Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 28). «Vera C. Rubin: Pioneering American astronomer (1928–2016)». Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (9): 2099–2100. Bibcode:2017PNAS..114.2099B. doi:10.1073/pnas.1701066114. ISSN 0027-8424. PMC 5338491. PMID 28167783.
  78. ↑ 78,0 78,1 «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  79. ↑ Tucker, Wallace; Tucker, Karen (1988). The Dark Matter. William Morrow. ISBN 9780688103880.
  80. ↑ «Vera Rubin Who Confirmed "Dark Matter" Dies». Carnegie Science. 2016 թ․ դեկտեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  81. ↑ Randall, Lisa (2015). Dark Matter and the Dinosaurs. HarperCollins. ISBN 9780062328502.
  82. ↑ 82,0 82,1 Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  83. ↑ 83,0 83,1 Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  84. ↑ Peebles, P.J.E. (1993). Principles of Physical Cosmology. Princeton University Press. ISBN 978-0691019338.
  85. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  86. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  87. ↑ «The Astronomers Complete PBS Series on Astronomy». Internet Archive. 2023 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 7-ին.
  88. ↑ «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  89. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  90. ↑ Rubin, Vera (2000). «One Hundred Years of Rotating Galaxies» (PDF). Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 112 (June): 747–750. Bibcode:2000PASP..112..747R. doi:10.1086/316573. S2CID 122927800. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  91. ↑ Svitil, Kathy (2002 թ․ նոյեմբերի 13). «The 50 Most Important Women in Science». Discover. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 1-ին.
  92. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  93. ↑ Overbye, Dennis (2020 թ․ հունվարի 11). «Vera Rubin Gets a Telescope of Her Own – The astronomer missed her Nobel Prize. But she now has a whole new observatory to her name». The New York Times. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 11-ին.
  94. ↑ Johnson, Eddie Bernice (2019 թ․ դեկտեմբերի 20). «H.R.3196 – 116th Congress (2019–2020): Vera C. Rubin Observatory Designation Act». www.congress.gov. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  95. ↑ «NSF-supported observatory renamed for astronomer Vera C. Rubin». www.nsf.gov (անգլերեն). 2020 թ․ հունվարի 7. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 8-ին.
  96. ↑ Koren, Marina (2020 թ․ հունվարի 9). «An Influential Female Astronomer Is Getting Her Due». The Atlantic (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 11-ին.
  97. ↑ «National Medal of Science 50th Anniversary: Vera Rubin (1928– )». National Science Foundation (NSF). 2016. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  98. ↑ Falk, Dan, This Revolutionary New Observatory Will Locate Threatening Asteroids and Millions of Galaxies: Beginning next year, the Vera C. Rubin Observatory will use the world’s largest digital camera to give us a whole new view of the universe, Smithsonian, June 20, 2024
  99. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  100. ↑ Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  101. ↑ Randall, Lisa (2017 թ․ հունվարի 4). «Why Vera Rubin Deserved a Nobel». New York Times. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 4-ին.
  102. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  103. ↑ «Vera Rubin Who Confirmed "Dark Matter" Dies». Carnegie Science. 2016 թ․ դեկտեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  104. ↑ Drake, Nadia (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, Pioneering Astronomer, Dies at 88». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  105. ↑ Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 28). «Vera C. Rubin: Pioneering American astronomer (1928–2016)». Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (9): 2099–2100. Bibcode:2017PNAS..114.2099B. doi:10.1073/pnas.1701066114. ISSN 0027-8424. PMC 5338491. PMID 28167783.
  106. ↑ Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 2). «Vera Rubin (1928–2016)». Nature. 542 (7639): 32. Bibcode:2017Natur.542...32B. doi:10.1038/542032a. ISSN 0028-0836. PMID 28150763. S2CID 4464509.
  107. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  108. ↑ Schudel, Matt (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  109. ↑ «Pioneering Astronomer Vera Rubin Dies at 88». Atlanta Journal-Constitution. Associated Press. 2016 թ․ դեկտեմբերի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  110. ↑ Domonoske, Camila (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  111. ↑ «Vera Rubin Who Confirmed "Dark Matter" Dies». Carnegie Science. 2016 թ․ դեկտեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  112. ↑ «Vera Rubin Who Confirmed "Dark Matter" Dies». Carnegie Science. 2016 թ․ դեկտեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  113. ↑ «Vera Rubin Fellowship». Carnegie Science. 2017 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  114. ↑ «DDA's New Early Career Prize Named for Vera Rubin». American Astronomical Society. 2017 թ․ հունվարի 10. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  115. ↑ «Vera Rubin Early Career Prize». Division on Dynamical Astronomy. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  116. ↑ «Vera Rubin's Influential Work on Dark Matter is Highlighted in Cosmos: A Spacetime Odyssey». Department of Terrestrial Magnetism (DTM), Carnegie Institution of Washington. 2013. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  117. ↑ Kremer, Ken (2017 թ․ հոկտեմբերի 19). «Sky Pointing Curiosity Captures Breathtaking Vista of Mount Sharp and Crater Rim, Climbs Vera Rubin Seeking Hydrated Martian Minerals». Universe Today. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  118. ↑ «United States Mint Announces 2025 American Women Quarters™ Program Coins». United States Mint. 2023 թ․ հոկտեմբերի 17. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  119. ↑ Hagedoorn, Hilbert (2024 թ․ հունիսի 2). «NVIDIA Confirms Next-Generation Architecture is based on (Vera) Rubin GPU». www.guru3d.com (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 2-ին.
  120. ↑ «Tweet of Erin Macdonald, PhD». 2021 թ․ հունվարի 11.
  121. ↑ Nickel, Sandra (2021). The Stuff Between the Stars: How Vera Rubin Discovered Most of the Universe. Abrams. ISBN 978-1-4197-3626-1. OCLC 1176322396.
  122. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  123. ↑ 123,0 123,1 123,2 123,3 123,4 123,5 123,6 «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  124. ↑ «Vera Rubin». National Academy of Sciences (NAS). 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  125. ↑ «Women's History Month – Vera Rubin». 13.7 Billion Years. 2012 թ․ մարտի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  126. ↑ «APS Members' Directory Search». American Philosophical Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  127. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  128. ↑ «Winners of the Gold Medal of the Royal Astronomical Society». Royal Astronomical Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  129. ↑ Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  130. ↑ «Recipients». Weizmann Women & Science Award. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  131. ↑ «2002 Gruber Cosmology Prize». The Gruber Foundation. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 6-ին.
  132. ↑ «2002 Gruber Cosmology Prize Press Release». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  133. ↑ «Vera Rubin Wins 2003 ASP Bruce Medal and Other ASP Award Winners». Astronomical Society of the Pacific (ASP). 2003. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  134. ↑ «James Craig Watson Medal». NAS. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 23. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  135. ↑ Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 28). «Vera C. Rubin: Pioneering American astronomer (1928–2016)». Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (9): 2099–2100. Bibcode:2017PNAS..114.2099B. doi:10.1073/pnas.1701066114. ISSN 0027-8424. PMC 5338491. PMID 28167783.
  136. ↑ «News – Carnegie Institution for Science». Carnegie Science. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  137. ↑ «Dickson Prize». NNDB. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  138. ↑ NSF Staff (2016). «National Medal of Science 50th Anniversary: Vera Rubin (1928– )». National Science Foundation (NSF). Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  139. ↑ «Lifetime Achievement Award». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 4. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  140. ↑ «Jansky Lecture Redirect». Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  141. ↑ «Henry Norris Russell Lectureship». American Astronomical Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  142. ↑ Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 2). «Vera Rubin (1928–2016)». Nature. 542 (7639): 32. Bibcode:2017Natur.542...32B. doi:10.1038/542032a. ISSN 0028-0836. PMID 28150763. S2CID 4464509.
  143. ↑ «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  144. ↑ Sullivan, Patricia (2008 թ․ փետրվարի 5). «Robert J. Rubin, 81; Scientist Whose Work Combined Disciplines». The Washington Post. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  145. ↑ Overbye, Dennis (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  146. ↑ Larsen, Kristine (2009 թ․ մարտ). «Vera Cooper Rubin». Jewish Women: A comprehensive historical encyclopedia. Brookline, MA: Jewish Women's Archive. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  147. ↑ 147,0 147,1 Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  148. ↑ Bahcall, Neta A. (2017 թ․ փետրվարի 2). «Vera Rubin (1928–2016)». Nature. 542 (7639): 32. Bibcode:2017Natur.542...32B. doi:10.1038/542032a. ISSN 0028-0836. PMID 28150763. S2CID 4464509.
  149. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  150. ↑ 150,0 150,1 Domonoske, Camila (2016 թ․ դեկտեմբերի 26). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  151. ↑ Drake, Nadia (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin, Pioneering Astronomer, Dies at 88». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  152. ↑ Grant, Andrew (2016 թ․ դեկտեմբերի 27). «Vera Rubin in the pages of Physics Today». Physics Today. doi:10.1063/pt.5.9080.
  153. ↑ Irion, Robert (2002 թ․ փետրվարի 8). «The bright face behind the dark sides of galaxies». Science. 295 (5557): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
  154. ↑ Scoles, Sarah (2016 թ․ հոկտեմբերի 4). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  155. ↑ «Vera Rubin». The Gruber Foundation. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  156. ↑ Meyer, Gabriel (December 1–7, 1996). «Pontifical Science Academy Banks on Stellar Cast». Eternal Word Television Network. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  157. ↑ Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  158. ↑ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. 1997 թ․ հունիս. Bibcode:1997Obs...117..129.
  159. ↑ Johnson, Ben; Tsai, Meigy (2001). «Vera Cooper Rubin». In Turner, Jean; Byers, Nina (eds.). Contributions of 20th Century Women to Physics (CWP). Los Angeles, CA: University of California. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  160. ↑ Rubin, Vera. «A Century of Galaxy Spectroscopy». Bulletin of the AAS, Vol. 26. 185th AAS Meeting. Washington, DC, US: American Astronomical Society (AAS). էջ 1360. Bibcode:1994AAS...185.3101R. 31.01.

Այլ ընթերցանություն

խմբագրել
  • Mitton, Jacqueline; Mitton, Simon (2021). Vera Rubin: A Life. Cambridge, Mass.: Belknap Press. ISBN 978-0-67-491919-8.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վերա_Ռուբին&oldid=10014836» էջից