Վահկա (բերդաքաղաք)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վահկա (այլ կիրառումներ)
| Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Վահկա, բերդաքաղաք Լեռնային Կիլիկիայում, Սարոս գետի վերին հոսանքի աջ ափին, Սիս քաղաքից մոտ 50 կմ հյուսիս-արևմուտք, Բարձրաբերդից արևմուտք, Առյուծ և Կաստաղոն բերդերի մերձակա տարածքում[1]։ Բերդը կառուցված է մի բարձր լեռան կատարին[2]։ VII—VIII դարերում եղել է Բյուզանդական կայսրության կարևոր ռազմական հենակետ՝ Արաբական խալիֆայության դեմ պայքարում։ Այն 1080 թվականին Կիլիկիայում հաստատված Ռուբինյան իշխանների առաջին ու ամենակարևոր հենակետերից մեկն էր[2]։ 1097 թվականին Կիլիկիայի Հայոց իշխան Կոստանդին Ա բյուզանդացիներից ազատագրել է Վահկան և հռչակել իր իշխանապետության մայրաքաղաք։ Նրա հաջորդը՝ Թորոս Ա (1100—1129), վերակառուցել է Վահկայի ամրությունները, հիմնել դղյակ, պալատներ և այլ շինություններ։ 1137 թվականին Բյուզանդիայի կայսր Հովհաննես Կոմնենոսը խոշոր բանակով պաշարել է Վահկան, որի հայկական կայազորը և բնակչությունը՝ Կոստանդին զորավարի գլխավորությամբ մարտնչել են հերոսաբար։ Ի վերջո թշնամին գրավել է Վահկան և գերեվարել պաշտպաններին, այղ թվում Մեծ իշխան Լեոն Ա-ին ու նրա որդիներին՝ Ռուբենին ու Թորոսին։ 1145 թվականին Վահկան ազատագրել է գերությունից փախած Թորոս Բ Մեծ իշխանը։ Նրա եղբայրը և հաջորդը՝ Մլեհը, 1173 թվականին իշխանության մայրաքաղաքը հռչակել է Սիսը և գահանիստը Վահկայից տեղափոխել այնտեղ։ Այնուհետև Վահկան հիշատակվում է որպես ըմբոստ իշխանների ու պալատականների կալանատեղի։ Կիլիկյան Հայաստանի պետականության անկումից (1375) հետո Վահկան մնացել է Աջապահյանների գերդաստանի ձեռքում (մինչև XIX դար)։ XIX դարի վերջին Վահկան ավան էր (հայերն անվանում էին Վաքա, թուրքերը՝ Ֆեքե) և համանուն գավառակի (կազայի) կենտրոնը՝ մոտ 800 հայ բնակչությամբ։ Վահկայի միջնադարյան եկեղեցիներից XIV դարում հիշվում է Սուրբ Նշանը։ XIX դարում Վահկայում գործում էին Սուրբ Հրեշտակապետ, Սուրբ Թորոս, Սուրբ Մինաս, Սուրբ Գևորգ եկեղեցիները և Սուրբ Հովհաննես մենաստանը, որի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հիմնադրումը վերագրվում էր Ներսես Շնորհալուն։ Վահկայի հայերը բռնի տեղահանվել են 1915 թվականին, Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Նրանց զգալի մասը զոհվել է գաղթի ճանապարհին, սակավաթիվ փրկվածներն ապաստանել են տարբեր երկրներում։ Վահկայի ամրոցը տեղադրված է բարձր լեռնագագաթին և ձգվում է հյուսիսից հարավ (երկարությունը 180 մ, լայնությունը մեջտեղում՝ մոտ 25 մ)։ Ռուստաձև մշակված բազալտե քարերից շարված բարձր պարիսպների հյուսիս և արևելք հատվածները ուժեղացված են հատակագծում կիսաշրջանաձև, սնամեջ և հոծ բուրգերով։ Արևմտյան կողմից մոտ 30 մ պարիսպների փոխարեն, որպես պատնեշ ծառայում են անանցանելի ուղղաձիգ ժայռերը։ Ամրոցը բաղկացած է երկու՝ ստորին և հիմնական՝ վերին մասերից։ Միակ մուտքը ստորին ամրոցի արևելյան աշտարակից է։ Բազմաստիճան միջանցքը մուտքի դարպասից ձգվում է պարիսպների երկայնքով՝ մինչև վերին ամրոցը, որը հնարավորություն է տալիս հսկողության տակ պահել այն և ոչնչացնել ամրոց թափանցած թշնամուն։ Վերին ամրոցում են գտնվում պալատական շենքերի, ջրամբարի, զինանոցների և այլ շինությունների ավերակները։
Վահկա բերդաքաղաքի անունը կրող այլ տեղանուններ Կիլիկյան Հայաստանում խմբագրել
Վահկա գավառակ Կիլիկյան Հայաստանի Սիս գավառում խմբագրել
Ադանայի նահանգի Քոզան կամ Սիս գավառում կար Վահկա (թուրքերեն՝ Ֆեքե) անունով գավառակ[3]։ Վերջինիս կենտրոնն էր Վահկա (թուրքերեն՝ Ֆեքե) անունով գյուղաքաղաքը[3]։
Վահկա գյուղաքաղաք Կիլիկյան Հայաստանի Սիս գավառում խմբագրել
Ադանայի նահանգի Քոզան կամ Սիս գավառ Վահկա (թուրքերեն՝ Ֆեքե) անունով գավառակում կար Վահկա (թուրքերեն՝ Ֆեքե) անունով գյուղաքաղաք, որը տվյալ գավառալի կենտրոնն էր[3] Ներկայումս այդտեղ գտնվում է Ֆեքե քաղաքը՝ Ադանայի նահանգի նույնանուն շրջանի կենտրոնը, որտեղով անցնում է Ադանա-Սիս-Վահկա-Փինարբաշի թիվ 815 ավտոմայրուղին, որը Փինարբաշիում հատվում է Կեսարիա-Փինարբաշի-Գյուրուն-Մալաթիա-Մուշ-Դատվան թիվ 300 ավտոմայրուղու հետ[4]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատոր 4, Ն-Վ, Երևան, 1998, էջ 737։
- ↑ 2,0 2,1 Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատոր 4, Ն-Վ, Երևան, 1998, էջ 737
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատոր 4, Ն-Վ, Երևան, 1998, էջ 737-738։
- ↑ Turkey, Eurocountry map, 1:800.000, printed in Germany.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 246)։ 
|