Վիքիպեդիա

Շակունտալա Դևի

18:45, 26 Հունիսի 2024 տարբերակ, Argam Forbes (Քննարկում | ներդրում)
(տարբ) ←Նախորդ տարբերակ | Ընթացիկ տարբերակ (տարբ) | Հաջորդ տարբերակ→ (տարբ)

Շակունտալա Դևի (անգլ.՝ Shakuntala Devi, հոկտեմբերի 10, 1931(1931-10-10)[1] - հունվարի 9, 2022(2022-01-09)[2]), հնդիկ մտավոր հաշվիչ, աստղագուշակ և գրող, որը հայտնի է որպես «Մարդկային համակարգիչ»: Տաղանդի շնորհիվ 1982 թվականին տեղ է գրավել Գինեսի համաշխարհային ռեկորդների գրքում: Այնուամենայնիվ ռեկորդի վկայականը հետմահու է տրվել 2020 թվականի հուլիսի 30-ին, չնայած Դևին իր համաշխարհային ռեկորդը նվաճել է 1980 թվականի հունիսի 18-ին Լոնդոնի Կայսերական քոլեջում: Դևին վաղահաս երեխա է եղել և իր թվաբանական կարողությունները ցուցադրել է Մայսորի համալսարանում՝ առանց որևէ պաշտոնական կրթության:

Շակունտալա Դևի
Ծնվել էհոկտեմբերի 10, 1931(1931-10-10)[1]
Մահացել էհունվարի 9, 2022(2022-01-09)[2] (90 տարեկան)
Քաղաքացիություն Հնդկաստան
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ
ԿուսակցությունՀնդկական ազգային կոնգրես
 Shakuntala Devi (politician) Վիքիպահեստում

Դևին փորձել է պարզեցնել թվային հաշվարկները ուսանողների համար[3]։ Իր վերջին տարիներին նա գրել է մի շարք գրքեր, այդ թվում՝ վեպեր, ինչպես նաև տեքստեր մաթեմատիկայի, հանելուկների և աստղագիտության մասին։ Նա գրել է «Համասեռամոլների աշխարհը» գիրքը, որը համարվում է համասեռամոլության առաջին ուսումնասիրությունը Հնդկաստանում[4][5]։ Նա համասեռամոլությունը դրական լույսի ներքո է տեսնում և համարվում է ոլորտում առաջամարտիկ[4]։

Վաղ կյանք

Շակունտալա Դևին ծնվել է 1929 թվականի նոյեմբերի 4-ին Բանգալորում, Կարնատակա[6][7]՝ կաննադական բրահմինների ընտանիքում[8][9]։ Նրա հայրը՝ Սունդարարաջա Ռաոն[10] աշխատել է որպես տրապիզոն նկարող, առյուծ վարժեցնող, լարախաղաց և աճպարար կրկեսում[6][7][11][12][13]։ Նա հայտնաբերել է իր դստեր՝ թվեր անգիր անելու ունակությունը՝ սովորեցնելով նրան քարտային հնարք, երբ նա մոտ երեք տարեկան է եղել[11][6] [12]։ Նրա հայրը թողել է կրկեսը և տարել նրան ճանապարհային շոուների, որոնք ցույց էին տալիս նրա հաշվարկելու ունակությունը[6]։ Նա դա արել է առանց որևէ պաշտոնական կրթության[11][7]։ Վեց տարեկանում նա ցուցադրել է իր թվաբանական կարողությունները Մայսորի համալսարանում[6][7]։

1944 թվականին Դևին տեղափոխվել է Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն[14]։

Մտավոր հաշվիչ

Դևին ճանապարհորդել է աշխարհի մի քանի երկրներ՝ ցուցադրելով իր թվաբանական տաղանդը։ Նա 1950 թվականին շրջագայության է մեկնել Եվրոպա, իսկ 1976 թվականին եղել է Նյու Յորքում[15]: 1988 թվականին նա մեկնել է ԱՄՆ, որպեսզի իր կարողությունները ուսումնասիրի Բերքլիի Կալիֆոռնիայի համալսարանի կրթական հոգեբանության պրոֆեսոր Արթուր Ջենսենի կողմից: Ջենսենը փորձարկեց իր կատարողականությունը մի քանի առաջադրանքների, այդ թվում՝ մեծ թվերի հաշվարկի վրա: Դեվիին ներկայացված խնդիրների օրինակները ներառում էին 61,629,875-ի խորանարդ արմատի և 170,859,375-ի յոթերորդ արմատի հաշվարկը[16][17]։ Ջենսենը հայտնել է, որ Դևին տվել է վերոհիշյալ խնդիրների լուծումը (համապատասխանաբար 395 և 15), նախքան Ջենսենը դրանք պատճենել է իր նոթատետրում[16][17]։ Ջենսենն իր եզրակացությունները հրապարակել է 1990 թվականին Intelligence ակադեմիական ամսագրում[16][17][18]։

1977 թվականին Հարավային մեթոդիստական համալսարանում նա 50 վայրկյանում տվել է 201 նիշանոց թվի 23-րդ արմատը[19][20]։ Նրա պատասխանը, որը կազմում էր 546,372,891, հաստատվեց ԱՄՆ Ստանդարտների բյուրոյում կատարված հաշվարկներով՝ UNIVAC 1101 համակարգչի կողմից, որի համար պետք էր գրել հատուկ ծրագիր՝ նման մեծ հաշվարկ կատարելու համար, որն ավելի երկար ժամանակ է պահանջել, քան նրա համար նույնը անելը[21]։

1980 թվականի հունիսի 18-ին նա ցույց է տվել երկու 13 նիշ թվերի բազմապատկումը՝ 7,686,369,774,870 × 2,465,099,745,779: Այս թվերը պատահականորեն ընտրվել են Լոնդոնի Կայսերական քոլեջի հաշվողական բաժնի կողմից: Նա ճիշտ պատասխանել է 18,947,668,177,995,426,462,773,730 28 վայրկյանում[22][23]։ Այս իրադարձությունը գրանցվել է 1982 թվականին Գինեսի համաշխարհային ռեկորդների գրքում[22][23]։ Գրող Սթիվեն Սմիթը մեկնաբանել է՝ «արդյունքը այնքանով է գերազանցում նախկինում հաղորդված ամեն ինչին, որ այն կարելի է միայն անհավատալի անվանել»[24]։

Շակունտալա Դևին բացատրել է բազմաթիվ մեթոդներ, որոնք նա օգտագործել է մտավոր հաշվարկներ կատարելու համար իր 1977 թվականին «Figuring: The Joy of Numbers» գրքում[25]։

Գիրք համասեռամոլության մասին

1977 թվականին նա գրել է «Հոմոսեքսուալների աշխարհը» գիրքը՝ Հնդկաստանում համասեռամոլության մասին առաջին հրատարակված ակադեմիական հետազոտությունը[26][27], որի համար նրան քննադատել են։ Միայն «Strights» վավերագրական ֆիլմում նա ասել է, որ թեմայի նկատմամբ իր հետաքրքրությունը պայմանավորված է միասեռական տղամարդու հետ իր ամուսնությամբ և միասեռականությանը ավելի մոտիկից նայելու իր ցանկությամբ՝ այն հասկանալու համար[28]։

Գիրքը, որը համարվում է «ռահվիրա»[29] պարունակում է հարցազրույցներ երկու երիտասարդ հնդիկ համասեռամոլ տղամարդկանց, Կանադայում օրինական ամուսնության ձգտող տղամարդ զույգի, տաճարի քահանայի հետ, ով բացատրում է իր տեսակետները միասեռականության վերաբերյալ և միասեռականության մասին գոյություն ունեցող գրականության ակնարկ։ Այն ավարտվում է համասեռամոլության ապաքրեականացման և «լիարժեք և ամբողջական ընդունման, այլ ոչ թե հանդուրժողականության և համակրանքի» կոչով[29]։ Գիրքը, սակայն այն ժամանակ հիմնականում աննկատ է մնացել[30]։

Անձնական կյանք

Դևին վերադարձել է Հնդկաստան 1960-ականների կեսերին և ամուսնացել Պարիտոշ Բաներջիի հետ[31], Հնդկաստանի վարչական ծառայության սպա Կալկաթայից[32]։ Նրանք ամուսնալուծվել են 1979 թվականին, այն բանից հետո, երբ իբր բացահայտվել է ամուսնու համասեռամոլությունը[31][32]։ Նրանց դուստրը՝ Անուպամա Բաներջին, պնդում էր, որ Դևին ստել է իր ամուսնու համասեռամոլ լինելու մասին՝ համասեռամոլների մասին իր գիրքը գովազդելու համար, քանի որ հարցականի տակ է դրվել նրա վստահելիությունը տվյալ թեմայի վերաբերյալ[33][34]։

1980 թվականին նա մասնակցել է Լոկ Սաբհայի ընտրություններին՝ որպես անկախ թեկնածու Մումբայի Հարավային և Մեդակի համար Անդհրա Պրադեշում (այժմ՝ Թելանգանայում ): Մեդակում նա հանդես է եկել նախկին վարչապետ Ինդիրա Գանդիի դեմ[35], ասելով, որ ցանկանում էր «պաշտպանել Մեդակի ժողովրդին տիկին Գանդիի կողմից խաբվելուց», նա զբաղեցրել է 9-րդ տեղը՝ 6514 ձայնով (ձայների 1,47%-ը)։ Դևին վերադարձել է Բանգալոր 1980-ականների սկզբին[36]։

Ի լրումն մտավոր հաշվիչի իր աշխատանքին՝ Դևին նշանավոր աստղագուշակ է եղել և մի քանի գրքերի, այդ թվում խոհարարական գրքերի և վեպերի հեղինակ[37][38][39]։ Նա սկսել է գրել պատմվածքներ և սպանությունների առեղծվածներ և մեծ հետաքրքրություն է ունեցել երաժշտության նկատմամբ[40]։

Մահ և ժառանգություն

2013 թվականի ապրիլին Դևին շնչառական լուրջ խնդիրներով ընդունվել է Բանգալորի հիվանդանոց[41]։ Հաջորդ երկու շաբաթվա ընթացքում նա սրտի և երիկամների հետ կապված բարդություններ է ունեցել[41][42]։ Նա մահացել է հիվանդանոցում 2013 թվականի ապրիլի 21-ին[41][42]։ Նա 83 տարեկան է եղել[42][43]։ Նրա դուստրը՝ Անուպամա Բաներջին ամուսնացած է Աջայ Աբհայա Կումարի հետ, որի հետ նա ունի երկու դուստր և ապրում է Լոնդոնում[44][43][45][46]։

2013 թվականի նոյեմբերի 4-ին Դևին պարգևատրվել է Google Doodle-ով իր 84-ամյակի կապակցությամբ[47]։

2019 թվականի մայիսին հայտարարվել է Շակունտալա Դևիի կյանքի մասին ֆիլմում[48][49]։ Ֆիլմում գլխավոր դերում է Վիդյա Բալանը, իսկ երկրորդական դերերում՝ Սանյա Մալհոտրան, Ամիտ Սադհը և Ջիշու Սենգուպտան։ Արտադրված է Sony Pictures Networks Productions-ի կողմից, ֆիլմը հեռարձակվել է ամբողջ աշխարհում Amazon Prime Video- ով 2020 թվականի հուլիսի 31-ին[50][51]։

Ընտրյալ աշխատանքներ

  • Perfect Murder. New Delhi: Orient Paperbacks. 1976. OCLC 3432320.
  • Puzzles to Puzzle You. Delhi: Orient Paperbacks. 1976. ISBN 978-81-222-0014-0. OCLC 881704076.
  • Figuring: The Joy of Numbers. New York: Harper & Row. 1977. ISBN 978-0-06-011069-7. OCLC 4228589 – via Internet Archive.
  • The World of Homosexuals. New Delhi: Vikas Pub. House. 1977. ISBN 978-0-7069-0478-9. OCLC 3554716.
  • More Puzzles to Puzzle You. New Delhi: Orient Paperbacks. 2004. ISBN 978-81-222-0048-5. OCLC 1194441931 – via Internet Archive.
  • Astrology for You. New Delhi: Orient Paperbacks. 2005. ISBN 978-81-222-0067-6. OCLC 698472904.
  • Mathability: Awaken the Math Genius in Your Child. New Delhi: Orient Paperbacks. 2005. ISBN 978-81-222-0316-5.
  • Book of Numbers: Everything You Always Wanted to Know About Numbers but Was Difficult to Understand. New Delhi: Orient Paperbacks. 2006. ISBN 81-222-0006-0. OCLC 931780447.
  • In the Wonderland of Numbers: Maths and Your Child. New Delhi: Orient Paperbacks. 2006. ISBN 978-81-222-0399-8. OCLC 933396051.
  • Super Memory: It Can Be Yours!. New Delhi: Orient Pub. 2012. ISBN 978-81-222-0507-7. OCLC 1225860729 – via Internet Archive.


Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 https://entranceindia.com/election-and-politics/smt-shakuntala-devi-member-of-parliament-mp-from-banka-bihar-biodata/
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 https://www.jagran.com/bihar/bhagalpur-bihar-politics-congress-veteran-woman-leader-shakuntala-devi-passed-away-for-the-first-time-in-1957-she-was-elected-mp-from-banka-22366280.html
  3. ↑ «Shakuntala Devi strove to simplify maths for students». The Hindu. 21 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Subir K Kole (11 July 2007). «Globalizing queer? AIDS, homophobia and the politics of sexual identity in India». Globalization and Health. 3: 8. doi:10.1186/1744-8603-3-8. PMC 2018684. PMID 17623106.: "The first academic book on Indian homosexuals appeared in 1977 (The World of Homosexuals) written by Shakuntala Devi, the mathematics wiz kid who was internationally known as the human computer. This book saw homosexuality in a positive light and reviewed the socio-cultural and legal situation of homosexuality in India and contrasted that with the gay liberation movement then taking place in the USA."
  5. ↑ Mubarak, Salva (13 May 2019). «Get to know Shakuntala Devi, the woman known as the 'human computer'». Vogue India. Mumbai, India: Dilshad Arora. Վերցված է 2 August 2019-ին. «In 1970s, she wrote The World of Homosexuals, a book that went disappointingly unnoticed at that time, but gained popularity over the years for being one of the earliest studies of our society's understanding of homosexuality.»
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Pandya, Haresh (21 April 2013). «Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Obituary: Shakuntala Devi». The Telegraph. 22 April 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 23 April 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  8. ↑ Կաղապար:Closed access «Science: Numbers Game». Time. 14 July 1952. Արխիվացված է օրիգինալից 25 November 2010-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  9. ↑ «'Human computer' Shakuntala Devi dies in Bangalore». Times of India. 21 April 2013. Վերցված է 16 December 2018-ին.
  10. ↑ «Why Shakuntala's siblings gave up on maths». Deccan Herald (անգլերեն). 8 August 2020. Վերցված է 2 September 2020-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Shakuntala Devi strove to simplify maths for students». The Hindu. 21 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Obituary: India's 'human computer' Shakuntala Devi». BBC News. 22 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  13. ↑ Aditi Mishra; Siddarth Kumar Jain (22 April 2013). «She made learning maths as thrilling as magic». The Bangalore Mirror. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  14. ↑ Lohana, Avinash (29 January 2019). «Sanya Malhotra to play Vidya Balan's daughter in Shakuntala». Mumbai Mirror. Mumbai, India. Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2019-ին. Վերցված է 21 April 2019-ին.
  15. ↑ Pandya, Haresh (21 April 2013). «Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Obituary: Shakuntala Devi». The Telegraph. 22 April 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 23 April 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Jensen, Arthur R. (July–September 1990). «Speed of information processing in a calculating prodigy». Intelligence. University of California, Berkeley, United States. 14 (3): 259–274. doi:10.1016/0160-2896(90)90019-P. Արխիվացված է օրիգինալից 4 November 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  18. ↑ Note that there are easy tricks for getting odd-numbered roots when the root is an integer. See "Tricks of Lightning Calculators", in Mathematical Carnival, by Martin Gardner, Knoff, 1975 and other sources.
  19. ↑ «Shakuntala Devi strove to simplify maths for students». The Hindu. 21 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  20. ↑ Jensen, Arthur R. (July–September 1990). «Speed of information processing in a calculating prodigy». Intelligence. University of California, Berkeley, United States. 14 (3): 259–274. doi:10.1016/0160-2896(90)90019-P. Արխիվացված է օրիգինալից 4 November 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  21. ↑ Smith, Steven Bradley (1983). The Great Mental Calculators: The Psychology, Methods, and Lives of Calculating Prodigies, Past and Present. Columbia University Press. ISBN 0231056400.
  22. ↑ 22,0 22,1 Pandya, Haresh (21 April 2013). «Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 «Obituary: Shakuntala Devi». The Telegraph. 22 April 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 23 April 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  24. ↑ Smith, Steven Bradley (1983). The Great Mental Calculators: The Psychology, Methods, and Lives of Calculating Prodigies, Past and Present. Columbia University Press. ISBN 0231056400.
  25. ↑ Devi, Shakuntala (2005). Figuring: The Joy Of Numbers. Orient Paperbacks. ISBN 978-81-222-0038-6.
  26. ↑ Subir K Kole (11 July 2007). «Globalizing queer? AIDS, homophobia and the politics of sexual identity in India». Globalization and Health. 3: 8. doi:10.1186/1744-8603-3-8. PMC 2018684. PMID 17623106.: "The first academic book on Indian homosexuals appeared in 1977 (The World of Homosexuals) written by Shakuntala Devi, the mathematics wiz kid who was internationally known as the human computer. This book saw homosexuality in a positive light and reviewed the socio-cultural and legal situation of homosexuality in India and contrasted that with the gay liberation movement then taking place in the USA."
  27. ↑ Shakuntala Devi (1977). The World of Homosexuals. Vikas Publishing House. ISBN 9780706904789.
  28. ↑ «R.I.P. Shakuntala Devi, math-evangelist and ally of the queer community». orinam. 21 April 2013. Վերցված է 18 May 2022-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 Ruth Vanita; Saleem Kidwai, eds. (2008). Same-Sex Love in India: A Literary History. Penguin UK. ISBN 9788184759693.
  30. ↑ Subhash Chandra (March 2008). «Review of "The Construction of Queer Culture in India: Pioneers and Landmarks"». Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific (16). «This book went almost unnoticed, and did not contribute to queer discourse or movement.»
  31. ↑ 31,0 31,1 «Shakuntala Devi's life changed after marrying a gay man: The human behind the human computer». India Today (անգլերեն). 6 November 2019. Վերցված է 13 August 2020-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 «India's math wizard, Shakuntala Devi». Yahoo! India News. 22 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  33. ↑ Dhar, Abira (20 August 2020). «Anupama on Why Shakuntala Devi Lied About Her Husband Being Gay». TheQuint. Վերցված է 12 November 2023-ին.
  34. ↑ Modi, Chintan Grirish (1 August 2020). «Essay: Vidya Balan's Shakuntala Devi biopic suggests the genius lied about her husband's sexuality to sell her book». Hindustan Times. Վերցված է 12 November 2023-ին.
  35. ↑ «Lesser Known Facts About Shakuntala Devi, The Human Calculator Whom Vidya Balan Is Essaying in Biopic». HerZindagi English (անգլերեն). 16 September 2019. Վերցված է 21 July 2020-ին.
  36. ↑ «India's math wizard, Shakuntala Devi». Yahoo! India News. 22 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  37. ↑ Pandya, Haresh (21 April 2013). «Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  38. ↑ «Obituary: India's 'human computer' Shakuntala Devi». BBC News. 22 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  39. ↑ Aditi Mishra; Siddarth Kumar Jain (22 April 2013). «She made learning maths as thrilling as magic». The Bangalore Mirror. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  40. ↑ Mathematical Bonaza, Shakuntala Devi (20 July 2020). «Shakiuntala Devi». Youtube. Արխիվացված օրիգինալից 21 December 2021-ին. Վերցված է 23 October 2020-ին.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 «Shakuntala Devi strove to simplify maths for students». The Hindu. 21 April 2013. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Pandya, Haresh (21 April 2013). «Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 «Obituary: Shakuntala Devi». The Telegraph. 22 April 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 23 April 2013-ին. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  44. ↑ «When your mom is a genius: Anupama Banerji intv with TNM on Shakuntala Devi». The News Minute. 1 August 2020. Վերցված է 31 August 2020-ին.
  45. ↑ Aditi Mishra; Siddarth Kumar Jain (22 April 2013). «She made learning maths as thrilling as magic». The Bangalore Mirror. Վերցված է 9 July 2013-ին.
  46. ↑ «D.N. Rama Murthy & Another v. Anupama Banerjee & Others». {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  47. ↑ «Shakuntala Devi's 84th birthday celebrated with a doodle». The Times of India. 4 November 2013. Վերցված է 4 November 2013-ին.
  48. ↑ «Vidya Balan to play Math genius Shakuntala Devi in her next film». The Hindu. 8 May 2019. Վերցված է 16 May 2019-ին.
  49. ↑ «Vidya Balan to play ace mathematician Shakuntala Devi in biopic». Scroll.in. 8 May 2019. Վերցված է 16 May 2019-ին.
  50. ↑ «Vidya Balan's Shakuntala Devi biopic to be released on Amazon Prime, actor 'thrilled to entertain you in unprecedented times'». Hindustan Times. 15 May 2020. Վերցված է 16 May 2020-ին.
  51. ↑ Arora, Akhil (15 May 2020). «Vidya Balan's Shakuntala Devi Out July 31 on Amazon Prime Video». NDTV Gadgets 360. Վերցված է 16 July 2020-ին.

Արտաքին հղումներ

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շակունտալա_Դևի&oldid=10011896» էջից