Վասիլի Սեդլյար
Վասիլի Տեոֆանովիչ Սեդլյար (ուկրաիներեն՝ Васи́ль Теофанович Седля́р, ապրիլի 12, 1899 կամ 1899[1][2], Պոլտավայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հուլիսի 13, 1937, 1937[1] կամ 1938[2], Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ուկրաինացի նկարիչ-մոնումենտալիստ, գծանկարիչ և նկարազարդող։ Գնդակահարված վերածննդի ներկայացուցիչ[3]։
Վասիլի Սեդլյար | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ապրիլի 12, 1899 կամ 1899[1][2] |
| Ծննդավայր | Պոլտավայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | հուլիսի 13, 1937, 1937[1] կամ 1938[2] |
| Մահվան վայր | Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | նկարիչ, գծանկարիչ և արվեստի քննադատ |
| Թեմաներ | գեղանկարչություն[2], գրաֆիկա[2] և արվեստի քննադատություն[2] |
| Աշակերտներ | Պանտելեյմոն Նիկիֆորովիչ Մուսիենկո, Զորյա Գալինա Դենիսիվնա, Prokip Bidasiuk? և Q115314630? |
 Vasily Sedlyar Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
1919 թվականին ավարտել է Կիևի գեղարվեստի դպրոցը և անմիջապես ընդունվել Կիևի ուկրաինական արվեստների ակադեմիա՝ մոնումենտալ արվեստի արվեստանոց՝ պրոֆեսոր Միխայիլ Բոյչուկի ղեկավարությամբ։ Այնուհետև դարձել է նրա ամենամոտ գործընկերներից մեկը։ 1922 թվականին ակադեմիան ավարտելուց հետո նշանակվել է Մեժիգորսկի արվեստի և կերամիկայի տեխնիկումի տնօրեն և այնտեղ էլ դասավանդել է։ 1930-1936 թվականներին եղել է Կիևի գեղարվեստի ինստիտուտի դասախոս։ Եղել է Ուկրաինայի հեղափոխական արվեստի ասոցիացիայի անդամ։
1926 թվականի նոյեմբերից մինչև 1927 թվականի մայիսը Միխայիլ Բոյչուկի և նրա աշակերտ Իվան Պադալկայի (1894-1937) հետ եղել է Գերմանիայում, Ֆրանսիայում և Իտալիայում։ Այդ ճամփորդությունը դարձել է նկարչի հետագա ձերբակալության պաշտոնական պատճառը՝ իբր «ուկրաինական ազգայնական ֆաշիստական հակահեղափոխական խմբին» մասնակցելու կասկածանքով։ 1936 թվականի նոյեմբերի 26-ին Սեդլյարը, ով ապրել է Խարկովում՝ «Սլովո» տանը, ձերբակալվել է։ Հարցաքննությունների համար նրան Խարկովից տեղափոխել են Կիև՝ ԳՊՈւ-ՆԳԺԿ-ին կից ՊՔՎ բանտ։ Արդեն դեկտեմբերին՝ հետաքննության ընթացքում, խոշտանգումների արդյունքում, նա խոստովանել է, որ եղել է «ազգային-ֆաշիստական ահաբեկչական կազմակերպության ակտիվ անդամ»։ ՆԳԺԿ-ի քննիչները փորձել են նրան մասնակից դարձնել նաև, այսպես կոչված «Բոյչուկիստների գործին» և ուկրաինացի գրողների գործին։ Այսպես ձերբակալվածների հարցաքննությունների ընթացքում բազմիցս հնչել են Ալեքսանդր Կոպիլենկոյի, Պետրո Պանչի, Գրիգորի Էպիկի անունները, ովքեր ընկերություն էին արել Սեդլյարի և Պադալկայի հետ, իսկ Միկոլա Բաժանն ու Մաքսիմ Ռիլսկին ուղղակիորեն ներկայացվել են որպես ազգայնական գրողներ, որոնց հետ Սեդլյարը կապ է պահպանել։
1937 թվականի հուլիսի 13-ին Կիևում տեղի է ունեցել ԽՍՀՄ Գերագույն դատարանի զինվորական կոլեգիայի դռնփակ դատական նիստը, որը Սեդլյարին դատապարտել է մահապատժի։ Նույն օրը նկարիչը գնդակահարվել է Միխայիլ Բոյչուկի, Իվան Պադալկայի և այլ մեղադրյալների հետ։
Ստեղծագործական գործունեություն խմբագրել
Սեդլյարը ստեղծագործել է մոնումենտալ և մոլբերտային գեղանկարչության, գրքի գրաֆիկայի, դեկորատիվ կիրառական արվեստի ժանրում։ Մասնակցել է Մեժիգորսկի արվեստի և կերամիկայի տեխնիկումի (1924), Խարկովի Կրասնոզավոդսկի թատրոնի (1933-1935) և այլ որմնանկարների ստեղծմանը։ Նկարչի բոլոր որմնանկարներն ու կտավները ձերբակալվելուց հետո ոչնչացվել են։ Սեդլյարի միայն մի քանի կտավներ են պահպանվել՝
- «Անգրագիտության վերացումը դպրոցում» (տեմպերա; 1929),
- «Օքսանա Պավլենկոյի դիմանկարը» (1926-1927),
- «Ընթացքում»,
- «Մահապատիժ» (1927),
- Բազմաթիվ էսքիզներ։
Սեդլյարի թանաքով գծանկարները նման են կերամիկական նկարներին (Տարաս Շևչենկոյի «Կոբզար»-ի նկարազարդումները Վլադիմիր Վայսբլատի հետ միասին (1931-1933)[4]։ Սեդլյարն աշխատել է նաև կերամիկայի վրա՝ հախճապակի, մայոլիկա (1924-1929), ստեղծել նախնական ուրվագծեր թեմատիկ գորգերի համար (1936)։ Հեղինակ է Վլադիմիր Մայակովսկու, Գեո Շկուրուպիի, Իվան Ֆրանկոյի, Անդրեյ Գոլովկոյի և այլոց գրքերի նկարազարդումների։
Սեդլյարը նաև գեղարվեստական թեմաներով հոդվածների հեղինակ է, որոնք հրատարակվել են «Նոր արվեստ», «Քննադատություն», «Ավանգարդ» ամսագրերում, Հեղափոխական Ռուսաստանի նկարիչների ասոցիացիայի և ԱՌՄՈւ հրատարակչություններում 1926-1930 թվականներին։
2009 թվականին Կիևի «Дух и Литера» և «Оранта» հրատարակչությունները թողարկել են Տարաս Շևչենկոյի «Կոբզար» հրատարակությունը՝ Վասիլի Սեդլյարի բոլոր նկարազարդումներով (այդ թվում 18 գունավոր)։ 2019 թվականին Արթուր Ռուդիցկու նախաձեռնությամբ «Укрпошта»-ի ՓԿՊՁ-ն թողարկել է հոբելյանական «Վասիլ Սեդլյար» ծրարը։ 2019 թվականին լույս է տեսել Արթուր Ռուդիցկու "Ілюстратор "Кобзаря" Василь Седляр та його доба" մենագրությունը (Կիև, "Мистецтво" հրատարակչություն)։ 2020 թվականին լույս է տեսել Տարաս Շևչենկոյի «Կոբզար»-ի նոր հրատարակությունը՝ Վասիլ Սեդլյարի բոլոր նկարազարդումներով (խմբագիր՝ Արթուր Ռուդիցկի)։
Պատկերասրահ խմբագրել
-
«Լիկնեպի դպրոցում», 1920-1930-ականներ, թուղթ, տեմպերա, Ուկրաինայի արվեստի ազգային թանգարան -
«Կրակոց Մեժիհիրիայում», կտավ, տեմպերա։ 1927, Ուկրաինայի ազգային արվեստի թանգարան -
Օլենա Պավլենկոյի դիմանկարը, 1926/27 -
Տարաս Շևչենկոյի «Կոբզարի» նկարազարդում
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 COURAGE Registry
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ Седляр Василь Теофанович // Шевченківська енциклопедія: — Т.5:Пе—С : у 6 т. / Гол. ред. М. Г. Жулинський.. — Київ : Ін-т літератури ім. Т. Г. Шевченка, 2015. — С. 696-697.
- ↑ Уникальные фото иллюстраций "Кобзаря" Василия Седляра
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վասիլի Սեդլյար» հոդվածին։ |