Ճգնաժամ

Ճգնաժամ (հին հուն․՝ κρίσις — որոշում, շրջադարձային կետ), հեղաշրջում, անցումային վիճակ, ճեղք, իրավիճակ, որի դեպքում նպատակներին հասնելու համար գոյություն ունեցող բոլոր միջոցները դառնում են անբավարար, որի արդյունքում առաջանում են անկանխատեսելի իրավիճակներ։ Ճգնաժամը ի հայտ է բերում թաքնված հակասություններ և անհամաչափություններ։ Ճգնաժամի փայլուն օրինակ է հեղափոխությունը։ Կարող է դիտվել որպես ֆենոմեն (անիրական մի բան), տնտեսական գործոն (գործունեության պայման), քաղաքական, սոցիոլոգիական, տնտեսական կատեգորիա։

Բովանդակություն

Ստուգաբանություն

Ինչպես նշում է Ա․ Բ․ Եգորովը, հունարեն κρίσις բառը առաջացել է κρίων բայից, որը նշանակում է «ընտրել, որոշել», որը արմատավորված է եղել հնագույն իրավագիտության մեջ և վերաբերում էր բոլոր դատավարական գործողություններին՝ մեղադրանքին, դատավարության ընթացքին, կողմերի մրցակցությանը, ինչպես նաև դատավճռի հրապարակմանը՝ այդ ընթացքում պահպանելով «դատական գործընթացի իրականացում» ընդհանուր նշանակությունը, որից հետո κρίσις ձեռք է բերում նաև մի քանի այլ իմաստներ. արդյունք (մրցույթի), վեճ, մեկնաբանում (երազի), իսկ բացասական նշանակություն գործնականում չի ունեցել։

Տնտեսական ճգնաժամ

Տնտեսական ճգնաժամ առաջանում է, երբ խախտվում է ապրանքների և ծառայությունների առաջարկի և պահանջարկի հավասարակշռությունը։ Մրցակցության վրա հիմնված տնտեսության դեպքում արդյունավետ սեփականատերերի զանգվածային ընտրություն է կատարվում։ Ճգնաժամը կարող է նորացնել գաղափարական, քաղաքական պայմանները և այլն։

Ճգնաժամ կարելի է համարել այն իրավիճակը, երբ.

• որպես գործողության արդյունք տեղի է ունենում վնաս,
• նախորդ մոդելի գործողության անհնարին շարունակությունը,
• հետաձգվում է որոշման ընդունումը,
• առաջանում է թարմացնելու հնարավորույթուն։

Ֆինանսական ճգնաժամ

Ֆինանսական ակտիվների կտրուկ արժեզրկումը հանգեցնում է «տնտեսության գերտաքացմանը». մի իրավիճակ, երբ ֆինանսական կապիտալի աճը զգալիորեն առաջ է բերում իրական կապիտալի աճ։

Էներգետիկական ճգնաժամ

Ռեսուրսների սահմանափակությունը, նոր ավանդների ավելացման աճող տեխնոլոգիական բարդությունները, ռիսկերի աճը բերում են վառելիքի և էներգիայի աճին։

Ռազմա-քաղաքական ճգնաժամ

Իրավիճակ, երբ խախտվում է երկրի կամ տարածաշրջանի ուժի հավասարակշռվածությունը և մրցակիցները սրում են հակասությունները՝ հուսալով լավացնել սեփական դրությունը։

Հոգեբանական ճգնաժամ

Կապված է վարքագծի փոփոխության հետ։

Էկոլոգիական ճգնաժամ

Էկոհամակարգի զգալի մասի հոմեոստազի կորուստ։ Հանգեցնում է որոշ կենսաբանական տեսակների անհետացմանը։