Վիքիպեդիա

Հնդկացիներ

(Վերահղված է Հնդկացիից)

Հնդկացիներ (անգլ.՝ Native Americans, իսպ.՝ Amerindio), Ամերիկայի բնիկ ժողովուրդներին տրվող ընդհանուր անունը (բացառությամբ էսկիմոսների և ալեուտների)։ Անվանումը ծագել է մինչև 15-րդ դարի վերջերը առաջին երվրոպացի ծովագնացների (Քրիստափոր Կոլումբոս և այլք) սխալ պատկերացման պատճառով, որոնք իրենց կողմից բացահայտած Ամերիկայի անդրատլանտյան երկրները սխալմամբ համարում էին Հնդկաստան։ Մարդաբանական տիպով հնդկացիները պատկանում են ամերիկանոիդ ռասային։ 21-րդ դարի սկզբի տվյալներով Ամերկայում հնդկացիները ընդհանուր թիվը կազմում է ավելի քան 60 միլիոն մարդ, իսկ հաշվի առնելով նաև այդպես կոչված ապացեղականացված (ցեղային պատկանելիությունը կորցրած) հնդկացիների թիվy կազմում է մոտ 75 մլն։ Այժմ գոյություն ունի մոտավորապես հազար հնդկացիական ժողովուրդ, այն դեպքում, երբ 15-րդ դարի վերջում կային 2200 ժողովուրդ։

Հնդկացիներ
Sra. Charo and the Qewar dollmakers.jpg
Ընդհանուր քանակ

մոտ 60,5 միլիոն մարդ

Բնակեցում
Մեքսիկա Մեքսիկա՝ 14,7 մլն[1][2]
Պերու Պերու՝ 13,8 մլն[3]
Բոլիվիա Բոլիվիա՝ 6,0 մլն[4]
Գվատեմալա Գվատեմալա՝ 5,8 մլն[5]
Էկվադոր Էկվադոր՝ 3,4 մլն
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ՝ 2,9-5 մլն[6]
Չիլի Չիլի՝ 1,8 մլն[7]
Կոլումբիա Կոլումբիա՝ 1,4 մլն[8]
Կանադա Կանադա՝ 1,4 մլն[9]
Արգենտինա Արգենտինա՝ 955 032[10]
Բրազիլիա Բրազիլիա՝ 817 963[11]
Վենեսուելա Վենեսուելա՝ 524 000[12]
Հոնդուրաս Հոնդուրաս՝ 520 000[13]
Նիկարագուա Նիկարագուա՝ 443 847[14]
Պանամա Պանամա՝ 204 000[15]
Պարագվայ Պարագվայ՝ 95 235[16]
Սալվադոր Սալվադոր՝ ~70 000[17]
Կոստա Ռիկա Կոստա Ռիկա՝ ~114 000[18]
Գայանա Գայանա՝ ~60 000[19]
Գրենլադիա (վարչական միավոր) Գրենլանդիա՝ ~51 000[20]
Բելիզ Բելիզ՝ ~24 501 (Մայաներ)[21]
Ֆրանսիական Գվիանա Ֆրանսիական Գվիանա՝ ~19 000[22]
Սուրինամ Սուրինամ՝ ~12 000 - 24 000
Լեզու(ներ)
հնդկացիների լեզուներ
Հավատք(ներ)

ՊատմությունԽմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Պալեոհնդկացիներ

Համաձայն Միչիգանի համալսարանում կատարված գենետիկական հետազոտությունների արդյունքների, ժամանակակից հնդկացիների նախնինները և էսկիմոսները Ամերիկա են եկել հյուսիսարևելյան Ասիայից այսպես կոչված «Բերինգյան կամուրջով», Ամերիկայի և Ասիայի միջև հնում գոյություն ունեցած ցամաքաշերտով, որը գտնվում էր այժմյան Բերինգի նեղուցի տեղում, և անհետացել է ավելին քան 12 հազար տարի առաջ[23][24][25]։ Միգրացիան շարունակվել է 70-ից մինչև 12 հազար տարի մ. թ. ա. և իրենից ներկայացրել է մի քանի իրարից անկախ ալիքներ։

ՄշակույթԽմբագրել

Հյուսիսային Ամերիկայում ապրել են մոտ 400 ցեղային հնդկացիներ։ Նրանք բոլորը խոսել են տարբեր լեզուներով և եթե ունեցել են գրականություն, ապա միայն պատկերագրականություն։ Սակայն 1826թ-ին չերոկի ցեղի ղեկավար Սեկվոյան ստեղծեց չերոկիների վանկային այբուբենը, իսկ 1828թ-ին սկսեց թողարկել << Չերոկի Ֆենիկս>> թերթը չերոկիների լեզվով։ Տափաստանաբնակ հնդկացիները օգտվել են պատկերագրականությունից։ Նաև գոյություն է ունեցել միջցեղային բառբառ, որին վերաբերվել է ընտանուր լեզու չիկասոն։ Որոշ ցեղեր լայն հաղորդակցվել են <<միմիկաների լեզվով>>: Հաղորդակցման համար օգտագործվել են վանպումներ, որոնք անհրաժեշտության դեպքում հանդիսացել են որպես գումար։

Տես նաևԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/2010/princi_result/cpv2010_principales_resultadosVI.pdf
  2. ↑ http://www.somosprimos.com/schmal/schmal.htm
  3. ↑ «CIA, The World Factbook Peru» (PDF)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 5-ին։ Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12 
  4. ↑ «CIA - The World Factbook»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին։ Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23 
  5. ↑ http://www.ine.gob.gt/sistema/uploads/2014/02/26/L5pNHMXzxy5FFWmk9NHCrK9x7E5Qqvvy.pdf
  6. ↑ United States Census Bureau. The American Indian and Alaska Native Population: 2010
  7. ↑ http://estudios.anda.cl/recursos/censo_2012.pdf
  8. ↑ DANE 2005 National Census
  9. ↑ Canada 2011 Census [1]
  10. ↑ «Población indígena o descendiente de pueblos indígenas u originarios en viviendas particulares por sexo, según edad en años simples y grupos quinquenales de edad.» (xls)։ INDEC (Spanish)։ 2010։ Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 2 
  11. ↑ «2010 Census graphics of Brazil government»։ IBGE(Brazilian Institute of Geograph and Statistic։ 2015-02-09 
  12. ↑ http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Venezuela.pdf
  13. ↑ «CIA - The World Factbook - Honduras»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 15-ին։ Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 3 
  14. ↑ 2005 Մարդահամար
  15. ↑ «CIA - The World Factbook»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին։ Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23 
  16. ↑ «8 LIZCANO» (PDF)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 24-ին։ Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 22 
  17. ↑ «Una comunidad indígena salvadoreña pide su reconocimiento constitucional en el país»։ soitu.es։ Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 23 
  18. ↑ «Costa Rica: Ethnic groups»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 7-ին։ Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 21 
  19. ↑ Lector de Google Drive. Docs.google.com. Retrieved 12 July 2013.
  20. ↑ The World Factbook Archived 2020-05-09 at the Wayback Machine.. Cia.gov. Retrieved 12 July 2013.
  21. ↑ Redatam::CELADE, ECLAC - United Nations Archived 2017-07-12 at the Wayback Machine.. Celade.cepal.org. Retrieved 12 July 2013.
  22. ↑ «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին։ Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 10 
  23. ↑ Washington ProFile — International News & Information Agency «Սիբիրի հնդկացիները» (անգլ.)
  24. ↑ Նորություններ՝ NEWSru.com ԱՄՆ-ի գիտնականները հաստատեցին հնդկացիների Սիբիրից Ամերիկա վերաբնակեցման վարկածը (ռուս.)
  25. ↑ Գենետիկները ստացել են ամերիկացիների նախնինների Արևելյան Սիբիրից վերաբնակեցված լինելու համոզիչ ապացույցներ - Газета. Ru | Наука (ռուս.)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հնդկացիներ&oldid=8394268» էջից