Վիքիպեդիա

Իլյա Ֆրեզ

Իլյա Ֆրեզ (ռուս.՝ Фрэз, Илья Абрамович, օգոստոսի 20 (սեպտեմբերի 2), 1909, Ռոսլավ, Ռոսլավլսկի գավառ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 22, 1994(1994-06-22)[1], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային և ռուս կինոռեժիսոր, սցենարիստ։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1989 թվականին)։ ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի դափնեկիր (1974 թվականին)։

Իլյա Ֆրեզ
Ծնվել էօգոստոսի 20 (սեպտեմբերի 2), 1909
ԾննդավայրՌոսլավ, Ռոսլավլսկի գավառ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհունիսի 22, 1994(1994-06-22)[1] (84 տարեկան)
Մահվան վայրՄոսկվա, Ռուսաստան
ԳերեզմանԿունցևսկոե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
ԿրթությունՍանկտ Պետերբուրգի պետական թատերական արվեստի ակադեմիա
Մասնագիտությունկինոռեժիսոր և սցենարիստ
ԱշխատավայրՍցենարիստների և ռեժիսորների բարձրագույն դասընթացներ
Պարգևներ և
մրցանակներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ և ԽՍՀՄ պետական մրցանակ
ԱնդամությունԽՍՀՄ կինեմատոգրաֆիստների միություն

Կենսագրություն խմբագրել

Իլյա Ֆրեզը ծնվել է 1909 թվականի օգոստոսի 20-ին (սեպտեմբերի 2)։

12 տարեկանում մահացել է նրա մայրը, շատ չանցած ողբերգական ձևով մահացել է նաև եղբայրը։ Հայրը, ծանրաբեռնված լինելով ընտանիքի խնդիրներով, ամուսնացել է երկրորդ անգամ։ Նրա երկրորդ կինը, Իլյա Ֆրեզի հիշելով, շատ բարեհոգի մարդ էր։

1926 թվականին ընկերների խորհրդով մեկնել է Մոսկվա, որպեսզի ընդունվի Կինոմատոգրաֆիայի պետական տեխնիկում (այժմ` Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի համառուսական պետական ինստիտուտ)։ Սակայն դերասան դառնալու առաջին փորձն անհաջող է անցել։

Մեկնել է Սանկտ Պետերբուրգ, որտեղ որպես ֆրեզորդ աշխատել է գործարանում, իսկ երեկոյան մասնակցել է Սանկտ Պետերբուրգյան աշխատանքային երիտասարդկան թատրոնի ներկայացումներին (Բալթիկայի տուն)։

1928 թվականին ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի բեմական արվեստի տեխնիկում (այժմ` Ռուսական բեմական արվեստի պետական համալսարան), կինոյի բաժնի դերասանական խումբ, որը գլխավորում էր Գրիգորի Կոզինցևը։

1931 թվականին սկսել է աշխատել որպես ռեժիսորի օգնական «Լենֆիլմ» կինոստուդիայում` Գեորգի Կոզինցևի և Լեոնիդ Տրաուբերգ մոտ։ Առաջին ֆիլմը, որի աշխատանքներին նա մասնակցություն է ունեցել, դարձել է «Միայնակ» ֆիլմը։ 1932 թվականին ավարտել է կինոյի բաժինը, իսկ 1935 թվականին այդ ուսումնական հաստատության ռեժիսորական բաժինը, Բ. Դմոխովսկու արհեստանոցը։ Բարձրագույն կրթության դպրոցը, ինչպես հիշում էր Իլյա Ֆրեզը, նա անցել է` աշխատելով Գեորգի Կոզինցևի և Լեոնիդ Տրաուբերգի հետ Մաքսիմի մասին եռագրության վրա (1934-1938 թվականներին)։

1941 թվականի աշնանը կինոստուդիայի հետ տարհանվել են շրջափակված Լենինգրադից Ալմաթի[2]։

1943 թվականին Զոյա Կոսմոդեմյանսկայայի մասին ֆիլմի նկարահանման ընթացքում ռեժիսոր Լեո Արնշտամը տեղափոխվել է «Սոզդետֆիլմ» կինոստուդիա (1948 թվականից` Մաքսիմ Գորկու անվան կինոստուդիա)։ Նրա առաջին ինքնուրույն ռեժիսորական աշխատանքները դառնում են «Փիղը և պարանը» և «Առաջին դասարանցին» ֆիլմերը, որոնցից հետո «համաշխարհաքաղաքացիություն դեմ պայքարի» ալիքի տակ նրան հեռացնում են ստուդիայից։

1948-1953 թվականին աշխատել է կիևյան և մոսկովյան ստուդիաներում, գիտահանրամատչելի ֆիլմերի վրա։

1953 թվականին վերադարձել է Մ. Գորկու անվան կինոստուդիա, որտեղ աշխատել է մինչև իր կյանքի վերջին տարիները։

Եղել է խորհրդային առաջատար ռեժիսորներից մեկը, որը նկարահանել է ֆիլմեր երեխաների և անչափահասների մասին, որին հավասարապես հաջողվել են թե՛ երեխաների մասին կատակերգական ֆիլմերը, թե՛ մեծանալու և աշխարհի հետ բախման թեմային նվիրված լուրջ սյուժեով աշխատանքներ։ Նրան միջազգային ճանաչում է բերել «Ես գնեցի հայրիկին» («Դիմկա») ֆիլմը։ Մեծ հետաքրքրությամբ հանդիսատեսն ընդունել է 1967 թվականին լույս ընծայած պատանեկան սիրո թեման շոշափող «Սիրել եմ ձեզ» ֆիլմը, իսկ քնարերգական «Տարօրինակը հինգի «Բ»-ից» ֆիլմը, որը շոշափում է տասներկուամյա հերոսի բարդ ներաշխարհը, դարձել է ռեժիսորի լավագույն աշխատանքներից մեկը։ Մինչև այժմ ճանաչում է վայելում հեքիաթային «Դեղին ճամպրուկի արկածները» կատակերգությունը, որն աչքի է ընկնում Տ. Պելտցերի և Ե. Լեբեդևայի դերասանական հետաքրքիր աշխատանքով։

1971-1972 թվականներին ղեկավարել է Սցենարիստների և ռեժիսորների բարձրագույն դասընթացների ռեժիսորական արհեստանոցը[3]։

Մեղմ հումորով և բանաստեղծականությամբ աչքի են ընկնում «Դուք նույնիսկ չեք երազել...» և «Նկարներ» ֆիլմերը, որոնք ռեժիսորը նկարահանել է ըստ Գ. Շերբակովայի ստեղծագործությունների, 1980-ական թվականների առաջին կեսերին։ Իր ֆիլմերից մի քանիսում հանդես է եկել որպես իր ֆիլմերի համահեղինակ։

Եղել է ԽՍՀՄ կինոմատոգրաֆիստների միության անդամ։

Մահացել է 1994 թվականի հունիսի 22-ին, Մոսկվայում։ Թաղված է Կունցևյան գերազմանոցում։

Ընտանիք խմբագրել

Կինոռեժիսորի ծնողները արվեստից շատ հեռու էին (հայրը ծառայել է անտառտնտեսությունում, մայրը տնային տնտեսուհի էր), սակայն չեն խոչընդոտել իրենց հինգ որդիների թատերական հետաքրքրություններին։ Մեծ եղբայրը` Գեորգի Ռաբինովիչը (բեմական անունը` Ցվի Ռաֆայել, 1898-1984 թվականներ), 1918-1924 թվականներին եղել է եվրոպական «Հաբիմա թատրոնի» դերասան (ավելի ուշ Իսրայելի կինոդերասան), քույրը (Այսեդորա Դունկանի աշակերտուհին) մասնակցել է ներկայացումների, որը կազմակերպել է հայտնի պարուհին։ Կրտսեր եղբայրը` Ալեքսանդր Աբրամովը, հետագայում դարձել է «Լենֆիլմ» կինոստուդիայի ռեժիսոր։

  • Առաջին կինը (1933-1941 թվականներ)` Նինա Կոնոնովա։
    • Աղջիկը` Ալլա Ֆրեզ (ծնվել է 1934 թվականին)։
  • Երկրորդ կինը (1943-1946 թվականին)` Գալինա Վոդյանիցկայա (1918—2007 թվականներին), թատրոնի և կինոյի դերասանուհի[4]։
  • Երրորդ կինը (1947—1994 թվականներին)` Սվետլանա Բարտո (1925-2020 թվականներին), օպերետի դերասանուի[5]։
    • Որդին` Իլյա Ֆրեզը (ծնվել է 1952 թվականին), օպերատոր և ռեժիսոր։
      • Թոռները` Դարյա Գուրովա, Պոտապ Ֆրեզ, Եֆիմ Ֆրեզ։

Պարգևներ և կոչումներ խմբագրել

  • ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1968 թվական)
  • ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1982 թվական)
  • ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1989 թվական)
  • ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ (1974 թվական)
  • Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան
  • Համամիութենական կինոփառատան (Առաջին մրցանակը երեխաների և երիտասարդների համար լավագույն ֆիլմերի համար,Կենտրոկանակ կոմիտեի պատվոգիր և մեդալներ` «Սիրել եմ ձեզ...» ֆիլմի համար, Սանկտ Պետերբուրգ, 1968 թվական)
  • Երեխանեի և երիտասարդների համար ֆիլմերի Վենետիկի կինոփառատոն (Ժյուրիի դիպլոմ, «Սիրել եմ ձեզ...» ֆիլմ, 1968 թվական)
  • Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոն (ԽՍՀՄ լուսավորության նախարարության մրցանակ` «Սիրել եմ ձեզ...» ֆիլմ, 1969 թվական)
  • Վենետիկի կինոփառատոն (Արծաթե մեդալ և Պատվավոր ժյուրիի «Սիլդակ» դիպլոմ, «Դեղին ճամպրուկի արկածները» ֆիլմ, 1971 թվական)
  • Թեհրանի միջազգային կինոփառատոն (Մանկական ժյուրիի հատուկ դիպլոմ, «Դեղին ճամպրուկի արկածները» ֆիլմի համար, 1971 թվականին)
  • Կենտրոնական կոմիտեի «Ալ մեխակ» մրցանակ` տարվա լավագույն երեխաների և երիտասարդների ֆիլմերի համար («Տարօրինակը հինգի «Բ»-ից» ֆիլմը, 1972 թվականին)
  • Համամիութենական կինոփառատոն (Մրցանակ մանկական լավագույն ֆիլմի համար, «Տարօրինակը հինգի «Բ»-ից», Ալմաթիում, 1973 թվականին)
  • Երեխաների և երիտասարդների համար միջազգային կինփառատոն Խիխոնում
  • Մանկական ֆիլմերի միջազգային կինոփառատոն Պանամայում (գլխավոր մրցանակ, «Դա մենք չենք անցել» ֆիլմին, 1976 թվականին)
  • Համամիութենական կինոփառատոն (Երկրորդ մրցանակ երեխաների և երիտասարդների համար ֆիլմերի համար, «Դուք նույնիսկ չեք երազել» ֆիլմ, 1981 թվական)
  • 1981 թվականի լավագույն ֆիլմն ըստ «Սովետսկի էկրան» հանդեսի` «Դուք նույնիսկ չեք երազել» ֆիլմը, (1981 թվականին)
  • Մանկական ֆիլմերի միջազգային կինոփառատոն, որն անց է կացվել նեոռեալիստական ֆիլմերի փառատոնի շրջանակներում Ավելինոյում, Իտալիա («Ոսկե սարահարթ» մրցանակ, «Կարանտին» ֆիլմ, 1984 թվական)

Ֆիլմագրություն խմբագրել

  • 1934 թվական` Մաքսիմի երիտասարդությունը (ռեժիսորի օգնական)
  • 1937 թվական` Մաքսիմի վերադարձը (ռեժիսորի օգնական)
  • 1938 թվական` Վիբորգյան կողմ (ռեժիսորի օգնական)

Ռեժիսոր խմբագրել

  • 1939 թվական` Ստանիցա Դալնյայա` (երկրորդ ռեժիսոր)
  • 1944 թվական` Զոյա (ֆիլմ, 1944) (երկրորդ ռեժիսոր)
  • 1945 թվական` Փիղը և պարանը
  • 1948 թվական` Առաջին դասարանցին
  • 1955 թվական` Վասյոկ Տրուբաչյովը և նրա ընկերները
  • 1955 թվական` Դեպի նոր ափ (երկրորդ ռեժիսոր)
  • 1957 թվական` Տրուբաչյովի ջոկատը կռվում է
  • 1959 թվական` Միշկա Ստրեկաչյովի արտասովոր ճանապարհորդությունները
  • 1960 թվական` Շիկակարմրիկ
  • 1962 թվական` Ես գնեցի հայրիկին
  • 1965 թվական` Ճանապարհորդը ուղեբեռը
  • 1967 թվական` Սիրել եմ ձեզ...
  • 1970 թվական` Դեղին ճամպրուկի արկածները
  • 1972 թվական` Տարօրինակը հինգի «Բ»-ից
  • 1975 թվական` Դա մենք չենք անցել
  • 1977 թվական` Խամութ Մարկիզի համար
  • 1980 թվական` Դուք նույնիսկ չեք երազել...
  • 1983 թվական` Կարանտին
  • 1985 թվական` Դատավոր Իվանովայի անձնական գործը

Սցենարիստ խմբագրել

  • 1957 թվական` Տրուբաչյովի ջոկատը կռվում է (Վ. Օսեևայի հետ համահեղինակությամբ)
  • 1965 թվական` Ճանապարհորդը ուղեբեռով (Վ. Ժելեզնիկովի հետ համահեղինակությամբ)
  • 1970 թվական` Դեղին ճամպրուկի արկածները (Ս. Պրոկոֆևայի հետ համահեղինակությամբ)
  • 1975 թվական` Դա մենք չենք անցել (Մ. Լվովսկու հետ համահեղինակությամբ)
  • 1980 թվական` Դուք նույնիսկ չեք երազել... (Գ. Շերբակովայի հետ համահեղինակությամբ)

Մասնակցություն ֆիլմերին խմբագրել

  • 1986 թվական` Իլյա Ֆրեզը և իր ֆիլմերը (վավերագրական)
  • 2009 թվական` Իլյա Ֆրեզ (հեռուստատեսային վավերագրական «Կղզիներ» շարքից») (կինոռեժիսորի տարեդարձի 100-ամյակին)

Գրող խմբագրել

  • 20-րդ դարի 40-ական թվականների կեսերին գրող Եվգենի Շվարցը Իլյա Ֆրեզի հետ համահեղինակությամբ գրել է մանկական «Մեր գործարանը» պատմվածքը, որը թողարկվել է «Դետգիզ» հրատարակչությունում, 1949 թվականին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ Павлова М. И. Илья Фрэз. — М.: Искусство, 1985. — 176 с. — С. 8
  3. ↑ Режиссёрское отделение/ Высшие курсы сценаристов и режиссёров]
  4. ↑ Steven P. Hill Ilia Frez and Russian Children's Films // Film Culture. — 1974. — № 58-59-60. — С. 295.
  5. ↑ [https://web.archive.org/web/20180831234607/http://www.bartofamily.org/page46.html Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine Արխիվացված է Օգոստոս 31, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով: Светлана Барто] Արխիվացված 2018-08-31 Wayback Machine

Գրականություն խմբագրել

  • Гербер А. Е. Про Илью Фрэза и его кино. — Москва: Всесоюзное бюро пропаганды киноискусства, 1984. — 72 с.
  • Павлова М. И. Илья Фрэз. — М.: Искусство, 1985. — 176, [48] с. — (Мастера советского театра и кино).
  • Кино и дети. Сборник статей / Сост.: М. Шнейдер, А. Попова. — М.: Искусство, 1971. — 288 с. — С. 146—152
  • Шварц Е., Фрэз И. Наш завод. — М., Л.: Детгиз, 1949. — 96 с.
  • Steven P. Hill Ilia Frez and Russian Children's Films. — Film Culture No. 58-59-60, 1974. — p. 293-335

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իլյա_Ֆրեզ&oldid=9001802» էջից