Թուրք-ուկրաինական հարաբերություններ
Թուրքիայի և Ուկրաինայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 1990-ական թվականների սկզբին, երբ Թուրքիան դարձավ աշխարհի առաջին պետություններից մեկը, որը պաշտոնապես հայտարարեց ինքնիշխան Ուկրաինայի ճանաչման մասին։ Թուրքիան դեսպանություն ունի Կիևում և գլխավոր հյուպատոսություն՝ Օդեսայում։ Ուկրաինան Անկարայում ունի դեսպանատուն, իսկ Ստամբուլում՝ գլխավոր հյուպատոսություն։ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի լիիրավ անդամ է, իսկ Ուկրաինան՝ թեկնածու։ Բացի այդ, երկու երկրներն էլ BLACKSEAFOR-ի և ՍԾՏՀ-ի անդամներ են։
 | |
 Թուրքիա |
 Ուկրաինա |
2010 թվականի հունվարի վերջին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը և Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը պայմանավորվել էին 2011 թվականի ընթացքում երկու երկրների միջև ազատ առևտրի գոտու ստեղծման մասին[1]։ Սակայն երկկողմ ազատ առևտրի բանակցությունները դադարեցվել են 2013 թվականին[2]։
2015 թվականի վերջից Թուրքիայի և Ուկրաինայի միջև ավելի սերտ հարաբերություններ են հաստատվել Ռուսաստանի հետ երկու երկրների ավելի լարված հարաբերությունների արդյունքում[2]։ 2016 թվականի օգոստոսի 20-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն իր ուկրաինացի գործընկեր Պետրո Պորոշենկոյին հայտնել էր, որ Թուրքիան չի ճանաչում Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի անեքսիան 2014 թվականին՝ այն անվանելով «Ղրիմի օկուպացում»[3]։ 2017 թվականի հունվարի 9-ին Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլյութ Չավուշօղլուն հայտարարել էր. «Մենք աջակցում ենք Ուկրաինայի և Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանը։ Մենք չենք ճանաչում Ուկրաինայի հողերի անեքսիան»[4]։
Պատմություն խմբագրել
2020 թվականի փետրվարի 3-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն այցելել էր Ուկրաինա և հանդիպել Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ։ Նրանք ստորագրել են ռազմա-ֆինանսական համագործակցության մասին համաձայնագիր։ Դրանով նախատեսվում էր թուրքական կողմից շուրջ 36 միլիոն դոլար հատկացնել Ուկրաինայի զինված ուժերի կարիքների համար ռազմական և երկակի նշանակության թուրքական ապրանքների գնման համար[5]։
Թուրք այլախոհների առևանգում խմբագրել
Ուկրաինա փախած թուրք այլախոհների թիվն ավելացել է 2016 թվականի ձախողված պետական հեղաշրջումից հետո Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի սկսած դաժան բռնաճնշումներից պատճառով։ 2018 թվականին թուրքական ռեժիմը ճնշում է գործադրել Ուկրաինայի այն ժամանակվա նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի վրա, որպեսզի նա հաշվեհարդար տեսնի այլախոհների նկատմամբ։ Հետագայում Ուկրաինան բանտարկել և արտաքսել է երկու թուրք լրագրողների և բլոգերի՝ չեղարկելով նրանց վիզաները[6][7]։
Ըստ «Ազատ Եվրոպա» ռադիոկայանի՝ 2020 թվականի փետրվարին Ուկրաինայի կառավարությունը մեղսակից Է ճանաչվել այն բանի համար, որ թուրքական հետախուզությունը թույլ է տվել առևանգել թուրք այլախոհներին, հիմնականում նրանց, ովքեր կապված են եղել Գյուլենի շարժման հետ. Կիևը 2021 թվականին արդեն մի քանի գյուլենականներ է արտաքսել Թուրքիա[8][9]։ Թուրքիան, չնայած այն բանին, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ է գնալով ավելի ագրեսիվ է դառնում ՆԱՏՕ-ի և Եվրամիության մյուս անդամների նկատմամբ, մինչդեռ Ուկրաինան լուռ է վերաբերվում Թուրքիայի ագրեսիվությանը[10]։
Ռուսական ներխուժումը Ուկրաինա խմբագրել
2022 թվականի փետրվարի 3-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ուկրաինա կատարած այցի ժամանակ հրավիրվել էր ռուս-ուկրաինական խորհրդաժողով, քանի որ ԵՄ առաջնորդները ուժեղացրել են շփումները Կրեմլի հետ, որպեսզի հանգստացնեն ռուսական ներխուժման վերաբերյալ մտավախությունները[11]։ Ճգնաժամի սրմանը զուգահեռ Թուրքիայում Ուկրաինայի դեսպանը խնդրել է Թուրքիային փակել Սևծովյան-Միջերկրածովյան նեղուցը ռուսական ռազմանավերի համար[12][13]։ Մյուս կողմից, փետրվարի 25-ին Թուրքիայի Հանրապետությունը ձեռնպահ է մնացել Եվրոպայի խորհրդից Ռուսաստանին հեռացնելու վերաբերյալ քվեարկությունից, քանի որ դա կոչ է բաց երկխոսություն վարել կողմերի միջև ցանկացած պարագայում[14]։ Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլյութ Չավուշօղլուն նաև հաստատել է Թուրքիայի պատրաստակամությունը ընդունել բանակցությունները, որոնք կարող էին կայանալ Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև[15]։ 2022 թվականի փետրվարի 27-ին Չավուշօղլուն հրապարակավ հայտարարեց, որ Թուրքիան փոխել է իր տերմինաբանությունը՝ Ռուսաստանի հարձակումն Ուկրաինայի վրա անվանելով «պատերազմ», և պարտավորվեց ապահովել 1936 թվականի Մոնտրյոյի կոնվենցիայի միջազգային պակտի տարրերի պահպանումը, որը թույլ է տալիս Թուրքիային արգելել ռուսական ռազմանավերին մտնել Բոսֆոր և Դարդանելի տարածք և, այդպիսով, խոչընդոտել ռուսական նավերի՝ Միջերկրական ծովից դեպի Սև ծով տարանցումը[16]։ Փետրվարի 28-ին նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հրապարակավ հաստատել է, որ նեղուցները փակ են լինելու, որպեսզի կանխեն պատերազմի էսկալացիան, ինչպես նաև խոստացել է հարաբերություններ պահպանել ինչպես Ուկրաինայի, այնպես էլ Ռուսաստանի հետ[17]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Ukraine and Turkey start forming free trade zone, UNIAN (January 25, 2010)
- ↑ 2,0 2,1 Ukraine, Turkey may forge anti-Russian alliance in Black Sea, UNIAN (16 March 2016)
- ↑ Erdogan Tells Poroshenko Turkey Won't Recognize Crimea As Russian, Radio Free Europe (20 August 2016)
- ↑ Turkey does not review the position on Ukraine and Georgia in favor of, Ukrayinska Pravda (9 January 2017)
- ↑ «Візит турецького президента до Києва - перший крок до зони вільної торгівлі». Deutsche Welle.
- ↑ «Turks Living in Fear as Erdogan's Wrath Stretches to Ukraine».
- ↑ https://www.indopremier.com/ipotnews/newsDetail.php?jdl=CORRECTED___Ukraine_arrested_Turkish_blogger_for_Ankara__police&news_id=1385850&group_news=ALLNEWS&taging_subtype=UKRAINE&name=&search=y_general&q=UKRAINE,%20&halaman=1
- ↑ «In Kyiv, Erdogan Said All the Right Things -- Unless You're a Turkish Dissident in Ukraine».
- ↑ «Ukraine deports suspected Gulen supporters to Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East».
- ↑ Abroad, Turkey (2021 թ․ հուլիսի 30). «Why the West should take Turkey's international abductions more seriously». Ahval. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 10-ին.
- ↑ «Erdogan offers Ukraine-Russia peace summit to defuse crisis». Al Jazeera. AL Jazeera and News Agencies. 2022 թ․ փետրվարի 3. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ . Reuters. 2022 թ․ փետրվարի 24 On 24 February, after the invasion started, Erdogan expressed his support for Ukraine https://www.reuters.com/world/ukraine-expects-solidarity-turkey-envoy-2022-02-24/ On 24 February, after the invasion started, Erdogan expressed his support for Ukraine. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
{{cite news}}: Check|url=value (օգնություն); Missing or empty|title=(օգնություն) - ↑ Gumrukcu, Tuvan (2022 թ․ փետրվարի 24). «Erdogan 'saddened' by Russian invasion, Ukraine urges Turkey to shut straits». Reuters (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ Gumrukcu, Tuvan (2022 թ․ փետրվարի 25). «Erdogan says NATO, Western reaction to Russian attack not decisive». Reuters. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ AFP (2022 թ․ փետրվարի 26). «Turkey Urges Russia to End Conflict in Ukraine». The Moscow Times. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ «Turkey to implement pact limiting Russian warships to Black Sea». Reuters. 2022 թ․ փետրվարի 27. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ «Erdogan says Turkey cannot abandon ties with Russia or Ukraine». Reuters. 2022 թ․ փետրվարի 28. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.