Ասսամերեն կամ ասսամ (բենգալերեն অসমিয়া Ôxômiya), Հնդկաստանի հնդարիական ենթախմբի հնդիրանական խմբի հնդեվրոպական լեզուների թվին է պատկանում, մոտ է բենգալերենին և օրիային։ Ասսամերենը Հնդկաստանի Ասսամ նահանգի պաշտոնական լեզուն է[2]։

Ասսամերեն
অসমিয়া
Ցուցանակ ասսամերենով
Տեսակբնական լեզու և կենդանի լեզու
Ենթադասբենգալա-ասսամական լեզուներ
ԵրկրներՀնդկաստան Հնդկաստան
Բութան Բութան
Բանգլադեշ Բանգլադեշ
Պաշտոնական կարգավիճակԱսսամ
Խոսողների քանակ15 300 000 մարդ (2019)[1]
Լեզվակիրների թիվը15 մլն
ԴասակարգումՀնդեվրոպական ընտանիք
Հնդիրանական ճյուղ
Հնդարիական խումբ
Արևելյան ենթախումբ
Ասսամերեն
Գրերի համակարգԲենգալական գիր
IETFas
ԳՕՍՏ 7.75–97ասա 060
ISO 639-1as
ISO 639-2asm
ISO 639-3asm

Լեզվի տարածվածությունը
 Assamese language Վիքիպահեստում

Աշխարհագրական տարածում և կարգավիճակ խմբագրել

Ասսամերենով խոսում են մոտավորապես 20 միլիոն մարդ։ Տարածված է հիմնականում հյուսիսարևելյան Հնդկաստանում՝ Ասսամ, Մեգհալայա, Արունաչալ Պրադեշ նահանգներում։ Ասսամերեն կրողներ են նաև Բանգլադեշում և Բութանում։ Ասսամերենով են խոսում Բրահմապուտրա գետի հովիտներում. արևմուտքում, նախկին Կուչ-Բեհար նահանգի սահմաններից մինչև արևելքի Դիբրուգարհ քաղաքը[2]։

Լեզվի կազմավորում խմբագրել

Ասսամերենի կազմավորումը սկսվում է 10-11-րդ դարերում։ Ասսամերենը մոտ է բենգալերեն և օրիյա լեզուներին։ Բոլոր երեք լեզուներն էլ առաջացել են մահաթհի լեզվից։ Էական ազդեցություն է ունեցել մահաթհի-ապաբխրանշան։ Ասսամերենը իր պատմության ընթացքում կրել է նաև Տիբեթա-Բիրմայական լեզուների և ավստրո-ասիական լեզվաընտանիքի ազդեցությունը։ 1228 թվականին ահոմների գրավումից հետո ասսամերենը մեծ թվով բառեր է փոխառել ահոմերենից (շաներեն կամ շան լեզու)։ Ասսամում վիշնայիզմի կրոնական գրականության տարածմամբ ասսամերեն լեզուն հարստացել է սանսկրիտերենի բառապաշարով։

Ասսամերեն վանկային տառերը շատ նման են բենգալերենին։ Ասսամերեն վանկային այբուբենը, որը ծագում է հին հնդկական բրահմայի գրերից, վերջնականապես ձևավորվել է 19-րդ դարի սկզբում։

Քերականություն խմբագրել

Ասսամերենը բաժանվում է երկու ճյուղի՝ արևելյան և արևմտյան։ Ասսամերենով գրված գրականությունը հիմնվել է արևելյան դիալեկտի վրա։ Ասսամերենի ժամանակակից հնչյունաբանությանը բնորոշ է սինհարմոնիզմը։ Բառակազմությունն իրականացվում է բառերի համադրությամբ, վերջածանցներով և նախածանցներով։ Գոյականները բաժանվում են 4 խմբի։ Շնչավորներին վերաբերվող բառերը սեռին համապատասխան բաժանվում են արական և իգական սեռերի, ընդհանուր սեռին վերաբերվում են այն բառերը, որոնց սեռային պատկանելության մասին չի շեշտվում[3]։

Գիր-գրականություն խմբագրել

Ասսամերենով առաջին գրական հիշատակություններ կան մ.թ. 14-րդ դարում Բուլափհնարայանա արքայի տիրապետության ժամանակ։ Ասսամերեն գրական լեզվի հիմքը դրել է Շահկարդևը (1449-156915-րդ դարից կան ասամերենով գրված աշխատություններ բժշկության մասին, դրամատիկական ստեղծագործություններ, կրոնական բանաստեղծություններ, Մահաբհարաթայի և Ռամայանայի թարգմանություններ և պատմական վավերագրություններ[2]։

Անգլիայի գաղութատիրության շրջանում ընդմիջվում է ասսամերեն գրականության զարգացումը, քանի որ պետական լեզուն դառնում է բենգալերենը։

Ասսամերենով առաջին տպագիր գիրքը հրատարակվել է 1813 թվականին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2022. — ISSN 1946-9675
  2. 2,0 2,1 2,2 Энциклопедия Кругосвет, АССАМСКИЙ ЯЗЫК
  3. Бабакаев В.Д. Ассамский язык. М. – Л., 1961

Գրականություն խմբագրել

  1. Индия, Ассамский [1]
  2. Бабакаев В.Д. Ассамский язык. М. – Л., 1961
  3. С. А. Маретина. Народы Южной Азии, М., 1963
  4. Medhi Kaliran, Assamese grammar and origin of the Assamese language, Gauhati, 1936։
  5. Kakati B., Assamese, its formation and development, Gauhati, 1941;
  6. Sarma G., Assame-se-English dictionary, Shillong, 1957;
  7. Sarma G.English-Assamese dictionary, Calcutta — Jorhat, 1957.