XV կորպուս (Օսմանյան կայսրություն)

XV բանակային կորպուս; (Օսմանյան կայսրություն); թուրքերեն՝ On Beşinci Kolordu,; անգլ.՝ XV Corps (Ottoman Empire),; ռուս.՝ XV армейский корпус (Османская империя),; լեհ.՝ XV Korpus Armii Imperium Osmańskiego,; գերմ.՝ XV Corps (Osmanisches Reich)
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակ	ռազմական կազմավորում, մշտական օպերատիվ-մարտավարական զորամիավորում (բանակային կորպուս) ցամաքային զորքերի կազմում
Զորքերի տեսակ	ցամաքային զորքեր
Երկիր	Օսմանյան կայսրություն, Թուրքիա՝ Օսմանյան կայսրություն
Ենթարկոում	Օսմանյան կայսրության Սուլթան
Գործառույթ	ռազմական պաշտպանություն և անվտանգություն
Պատմություն
Ստեղծվեց	1915
Ճակատամարտեր	Դարդանելի ճակատամարտ; Արևելյան ռազմաճակատ; Բրուսիլովյան ճեղքում (Գալիցիա)
Լուծարվեց	? թվական
Հրամանատարներ
Հայտնի հրամանատարներ	միրլիվա՝ գեներալ-մայոր Վեբեր փաշա (4 ապրիլի 1915 թվական — ?); Գնդապետ Յաղուբ Շևքի (3 մայիսի 1916 թվական — 18 նոյեմբեր 1916 թվական); միրլիվա՝ գեներալ-մայոր Ջևաթ փաշա (18 նոյեմբերի 1916 թվական — 19 օգոստոս 1917 թվական); Գնդապետ Ահմեդ Ֆևզի բեյ; միրլիվա՝ գեներալ-մայոր Մեհմեթ Ալի փաշա; միրլիվա Ազի Ռիզա փաշա; միրլիվա Քյազիմ Մուսա Կարաբեքիր (3 մարտի 1919 թվական — 9 հունիսի 1920 թվական)

XV բանակային կորպուսը (թուրքերեն՝ On Beşinci Kolordu)՝ Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի ռազմական կազմավորում է՝ զորամիավորում։ Կազմավորվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ Նրա կորուստները Գալիցիայում կազմել են 25 հազար զինվոր և սպա^[5]։

Բուդապեշտի թուրքական հուշահամալիր-գերեզմանոցում, որը գտնվում է Բուդապեշտի նոր հասարակական գերեզմանատան տարածքում՝ (հունգ.՝ Új köztemető), Հունգարիայի մայրաքաղաք Բուդապեշտում, թաղված են Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի XV բանակային կորպուսի 480 զինվորների աճյունները, որոնք զոհվել են Գալիցիայում։ Եվս 11 գերեզմաններում գտնվում են անհայտ զինվորների աճյունները^[6]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

Օպերատիվ դասավորությունը 1915 թվականի ապրիլին

1915 թվականի ապրիլին, երբ Օսմանյան կայսրության տարածքում՝ Արևմտյան Հայաստանում և այլ հայաբնակ նահանգներում ու քաղաքներում ընթանում էր Հայոց ցեղասպանությունը, օսմանա-թուրքական այդ բանակային կորպուսի կազմը հետևյալն էր.^[7]։

XV բանակային կորպուս (Գալիպոլի)
- III դիվիզիա,
- XI դիվիզիա։

1916 թվականի օգոստոսի դրությամբ օպերատիվ դասավորություն

1916 թվականի օգոստոսի դրությամբ XV բանակային կորպուսի կառուցվածքը հետևյալն էր^[8]՝

XV բանակային կորպուս (հրամանատար՝ Գնդապետ (թուրքերեն՝ միրալայ) Յաղուբ Շևքի փաշա)
- XIX դիվիզիա (հրամանատար՝ Փոխգնդապետ, թուրքերեն՝ Կայմակամ Շեֆիկ Աքեր բեյ՝ , դիվիզիայի շտաբի պետ՝ մայոր՝ բինբաշի Լյուֆթյու բեյ,
  - 57-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ մայոր՝ բինբաշի Հայրի բեյ)
  - 72-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ մայոր՝ բինբաշի Ռիֆաթ բեյ)
  - 77-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ փոխգնդապետ՝ կայմակամ Սահիպ բեյ)
  - Գնդացրային ստորաբաժանում
  - 4-րդ հեծելազորային զորագնդի 5-րդ հեծելավաշտ
  - Հրետանային զորագունդ (հրամանատար՝ մայոր՝ բինբաշի Զիյա)
    - 25-րդ հրետանային զորագնդի 2-րդ հրետանային գումարտակ՝ դիվիզիոն
    - 9-րդ հրետանային զորագնդի 1-ին հրետանային գումարտակ՝ դիվիզիոն
  - 3-րդ ճարտարագիտական՝ ինժեներական գումարտակի 4-րդ ճարտարագիտական վաշտ
  - 19-րդ սանիտարական վաշտ
  - Կապի ջոկատ
- XX հետևակային դիվիզիա (հրամանատար՝ Փոխգնդապետ, թուրքերեն՝ Կայմակամ Յասին Ալ-Հաշիմի՝ Յասին Հիլմի բեյ՝ շտաբի պետ՝ յուզբաշի՝ կապիտան Իսմայիլ Հաքքի)
  - 61-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ փոխգնդապետ՝ կայմակամ Բահաթթին բեյ)
  - 62-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ մայոր՝ բինբաշի Նազմի բեյ)
  - 63-րդ հետևակային զորագունդ (հրամանատար՝ մայոր՝ բինբաշի Ահմեթ Մուհթար բեյ)
  - Գնդացրային ստորաբաժանում
  - 12-րդ հեծելազորային զորագնդի 6-րդ հեծելավաշտ
  - 20-րդ հրետանային զորագունդ (հրամանատար՝ բինբաշի Սուլեյման Ավնի բեյ)
  - 4-րդ ճարտարագիտական՝ ինժեներական գումարտակի 4-րդ ճարտարագիտական վաշտ

Օպերատիվ դասավորությունը 1916 թվականի դեկտեմբերին

1916 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ բանակային կորպուսի կազմի մեջ մտնում էին ^[9]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Գալիցիա, հրամանատար՝ գեներալ-մայոր (թուրքերեն՝ միրլիվա) Ջևաթ փաշա)
- XIX դիվիզիա (հրամանատար՝ կայմակամ Սեդաթ բեյ)
- XX դիվիզիա (հրամանատար՝ կայմակամ Յասին Հիլմի բեյ)

Գերմանիայի կայզեր Վիլհելմ II-ը տեսչություն է անցկացնում Արևելյան Գալիցիայում (Լեհաստան) գտնվող օսմանյան XV բանակային կորպուսի զորքերում: Արքայազն Լեոպոլդ Բավարացին, Արևելյան ռազմաճակատում Ռայխսվերի՝ գերմանական բանակի գլխավոր հրամանատարը ձախից երկրորդն է:

Օպերատիվ դասավորությունը 1917 թվականի օգոստոսին

1917 թվականի օգոստոսի դրությամբ բանակային կորպուսը գտնվում էր Սիրիայում և նրա կազմի մեջ մտնում էին^[10]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Սիրիա)
- XIX դիվիզիա
- XX դիվիզիա

Օպերատիվ դասավորությունը 1918 թվականի հունվար-հունիսին

1918 թվականի հունվար-հունիսին բանակային կորպուսը գտնվում էր Անատոլիայում և նրա կազմի մեջ մտնում էին^[11]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Անատոլիա)
- այլևս ոչինչ

Օպերատիվ դասավորությունը 1918 թվականի սեպտեմբերին

1918 թվական սեպտեմբերի բանակային կորպուսը գտնվում էր Անատոլիայում և նրա կազմի մեջ մտնում էին^[12]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Անատոլիա)
- XLI դիվիզիա
- XLIV դիվիզիա

Մուդրոսի զինադադարի ստորագրումից հետո

Օպերատիվ դասավորությունը 1918 թվականի նոյեմբերին

1918 նոյեմբերին բանակային կորպուսը գտնվում էր Անատոլիայում և նրա կազմի մեջ մտնում էին ^[13]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Անատոլիա)
- XLI դիվիզիա
- XLIV դիվիզիա

Օպերատիվ դասավորությունը 1919 թվականի հունվարին

1919 թվականի հունվարին բանակային կորպուսը գընվում էր Արևմտյան Հայաստանում և նրա կազմի մեջ մտնում էին^[14]^[15]՝

XV բանակային կորպուսի վարչակազմ (Արևմտյան Հայաստան, Կարին՝ Էրզրում)
- III դիվիզիա (Արևմտյան Հայաստան, Թորթում)
  - 7-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 8-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 11-րդ հետևակային զորագունդ,
- XII դիվիզիա (Արևմտյան Հայաստան, Էրզրում)
  - 30-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 35-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 36-րդ հետևակային զորագունդ,
- IX կովկասյան դիվիզիա (Հասանկալա, այժմ՝ Բասենլար, Արևմտյան Հայաստան)
  - 17-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 28-րդ հետևակային զորագունդ,
  - 29-րդ հետևակային զորագունդ,
- XI կովկասյան դիվիզիա (Վան, Արևմտյան Հայաստան)

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ BOA, İ. HB, 1333. Ca/36
↑ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 67
↑ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 23
↑ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 162
↑ «Turkey in the First World War — Galicia» (անգլերեն). Turkeyswar.com. 2012 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 11-ին.
↑ «Budapeşte hakkında bilgiler» (թուրքերեն). Dışişleri Bakanlığı. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 11-ին.
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 87
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 134
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 154
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 170
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 181, 188
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 197
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 202
↑ Edward J. Erickson, 2001, էջ 209
↑ Zekeriya Türkmen Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918–1920). — Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001. — P. 326. — ISBN 975-16-1372-8

Գրականություն

T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri. — Ankara: Genkurmay Başkanlığı Basımevi, 1972.
Edward J. Erickson Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. — Greenwood Press, 2001. — ISBN 0-313-31516-7

Արտաքին հղումներ

Beata Nykiel, Piotr Nykiel. «Türkler Galiçya'da» (թուրքերեն). ankara.msz.gov.pl. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 12-ին.

[1] BOA, İ. HB, 1333. Ca/36

[T.C._Genelkurmay_Harp_Tarihi_Başkanlığı_Yayınları—1972—Ankara—67-2] T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 67

[T.C._Genelkurmay_Harp_Tarihi_Başkanlığı_Yayınları—1972—Ankara—23-3] T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 23

[T.C._Genelkurmay_Harp_Tarihi_Başkanlığı_Yayınları—1972—Ankara—162-4] T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, 1972, Ankara, էջ 162

[5] «Turkey in the First World War — Galicia» (անգլերեն). Turkeyswar.com. 2012 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 11-ին.

[6] «Budapeşte hakkında bilgiler» (թուրքերեն). Dışişleri Bakanlığı. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 11-ին.

[Edward_J._Erickson—2001——87-7] Edward J. Erickson, 2001, էջ 87

[Edward_J._Erickson—2001——134-8] Edward J. Erickson, 2001, էջ 134

[Edward_J._Erickson—2001——154-9] Edward J. Erickson, 2001, էջ 154

[Edward_J._Erickson—2001——170-10] Edward J. Erickson, 2001, էջ 170

[Edward_J._Erickson—2001——181,_188-11] Edward J. Erickson, 2001, էջ 181, 188

[Edward_J._Erickson—2001——197-12] Edward J. Erickson, 2001, էջ 197

[Edward_J._Erickson—2001——202-13] Edward J. Erickson, 2001, էջ 202

[Edward_J._Erickson—2001——209-14] Edward J. Erickson, 2001, էջ 209

[15] Zekeriya Türkmen Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918–1920). — Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001. — P. 326. — ISBN 975-16-1372-8

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]