Վիքիպեդիա

Տարածքի զբաղեցում

Տարածքի զբաղեցում կամ զավթում, ռազմավարություն, որը բողոքի գործողության նպատակով հաճախ օգտագործվում է սոցիալական շարժումների և կոլեկտիվ սոցիալական գործողությունների այլ ձևերի կողմից՝ նպատակ ունենալով գրավել ու իրենց վերահսկողության տակ պահել հասարակական և խորհրդանշական տարածքները, շենքերը, կրիտիկական ենթակառուցվածքները, ինչպես օրինակ երկաթուղային կայարանների մուտքերը, առևտրի կենտրոնները, համալսարանական շենքերը, հրապարակները և զբոսայգիները[1][2]։ Ի տարբերություն ռազմական բռնազավթման, որը փորձում է հպատակեցնել նվաճած երկրին, բողոքի նպատակով իրականացվող զավթումն առկա իրավիճակին դիմակայելու միջոց է և հանդես է գալիս պետական կամ հանրային քաղաքականության փոփոխության օգտին[3][4]։ Բողոքի ակցիաների այդ տեսակի մասնակիցները փորձում են կոնկրետ տարածքն օգտագործել որպես գործիք՝ քաղաքական և տնտեսական փոփոխությունների հասնելու և այլընտրանքային և ընդդիմադիր տարածքներ (հարթակներ) ստեղծելու համար, որտեղ ցուցարարներն արտահայտում են այս կամ այն երևույթի նկատմամբ իրենց բողոքը կամ պահանջը[3][2]։ Երբեմն այդ ակցիաները կարող են իրականացվել քաղաքային հիմնախնդիրների պատճառով, որի պարագայում նրանք փորձում են իրացնել կոնկրետ քաղաքի նկատմամբ իրենց իրավունքը։ Վերջինս քաղաքում ապրելու և այնտեղ գտնվելու, ինչպես նաև կոնկրետ քաղաքն այնպես վերաիմաստավորելու իրավունքն է, որ այն բավարարի կապիտալիստական ​​տնտեսական համակարգում կապիտալի շարունակական կուտակման պահանջներին։ Քաղաքի նկատմամբ իրավունքը ենթադրում է ոչ միայն բնակչության կողմից քաղաքային տարածքներին հասանելիությունը, այլև հասարակության կողմից գերիշխող տնտեսական ուժերին դիմակայելու ունակությունը, որոնք առաջնահերթ են համարում շահույթը, այլ ոչ թե բնակիչների բարեկեցությունը։ Վերափոխելով քաղաքը՝ անհատներն ու համայնքները ձգտում են ստեղծել քաղաքային միջավայր, որտեղ  առաջնային են սոցիալական արդարությունը, հավասարությունը և կայունությունը, այլ ոչ թե կապիտալիզմի անվերահսկելի աճը և շահագործումը[2]։ Բնականաբար, բողոքի նման ակցիաների իրականացումն արվում է հանրային տարածքները քաղաքացիների համար ավելի արժեքավոր դարձնելու, այլ ոչ թե կորպորատիվ և ֆինանսական կապիտալի շահերը բավարարելու համար[5]։

Թայվանում ուսանողները զբաղեցրել են Օրենսդիր Յուանը (Թայվանի խորհրդարանը), 2014 թվական։
Ցուցարարները զբաղեցրել են Բասկերի երկրի համալսարանի Արվեստագիտության ֆակուլտետի շենքը։

Ի տարբերություն բողոքի այլ ձևերի, ինչպիսիք են ցույցերը, երթերը և հանրահավաքները, տարածքի զավթումը բնութագրվում է երկարաժամկետ տևողությամբ և սովորաբար իրականացվում է որոշակի վայրերում[6]։ Շատ դեպքերում տեղական ինքնակառավարման մարմինները կոնկրետ տարածքի զբաղեցումը կամ զավթումը հայտարարում են անօրինական, քանի որ ցուցարարները ձգտում են երկար ժամանակով իրենց վերահսկողությունը պահպանել տվյալ տարածքի նկատմամբ։ Որպես կանոն, բողոքի այս ակցիաների մասնակիցները հաճախ կոնֆլիկտի մեջ են մտնում քաղաքական իշխանությունների ներկայացուցիչների և իրավապահ մարմինների՝ հատկապես ոստիկանության հետ[3][7]։ Այս բախումները հաճախ գրավում են լրատվամիջոցների ուշադրությունը[8][9]։

Տարածքի զավթումը՝ որպես բողոքի արտահայտման և փոփոխության հասնելու միջոց, առաջացել է բանվորների պայքարից, որոնք ձգտում էին անել ամեն ինչ՝ իրենց նպատակներին հասնելու համար՝ սկսած աշխատավարձերի բարձրացումից մինչև կապիտալիզմի վերացում։ Բողոքի այս տեսակը հաճախ կոչվում է նստացույց-գործադուլ։ Սա քաղաքացիական անհնազանդության ձև է, որի ընթացքում աշխատողների կազմակերպված խումբը, որը սովորաբար աշխատում է գործարանում կամ կենտրոնացված այլ վայրում, «գրավում» է աշխատավայրը՝ «նստացույց-գործադուլ» անելով իր աշխատատեղում՝ արդյունավետորեն խոչընդոտելով գործատուներին իրենց փոխարինել այլ աշխատողներով (շտրեյկբրեխերներ) կամ, որոշ դեպքերում, արտադրությունը տեղափոխել այլ վայրեր։

Արգենտինայում վերականգնված գործարանները (ժամանակին սեփականատերերի կողմից լքված կամ փակված գործարաններ, որոնք ավելի ուշ վերականգնվել են հենց բանվորների ջանքերով) աշխատավայրի զավթման օրինակ են, որոնք դուրս են գալիս աշխատավայրում աշխատանքային խնդիրների լուծման սահմաններից և պահանջում արտադրական միջոցների սեփականության փոփոխություն։

«Աշխարհի արդյունաբերական աշխատողներ»-ն ամերիկյան առաջին արհմիությունն էր, որը կիրառեց բողոքի այս ձևը, մինչդեռ «Ավտոարդյունաբերության միացյալ աշխատակիցներ» արհմիությունը 1930-ական թվականներին հաջող նստացույց-գործադուլներ անցկացրեց, որոնցից ամենահայտնին 1936-1937 թվականներին ԱՄՆ Միչիգան նահանգի Ֆլինթ քաղաքի նստացույց-գործադուլն էր։ Նստացույց-գործադուլներն անօրինական են ճանաչվել Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանի կողմից, բայց մինչ օրս կիրառվում են արհմիությունների կողմից, որոնց թվում է «Ամերիկայի միացյալ հանքագործները» (կիրառել են Փիթսթոնի գործադուլի ժամանակ)։ Բողոքի այս ձևը կիրառվել է նաև Չիկագոյի Պատուհանների և դռների հանրապետական գործարանի աշխատողների կողմից։

«Գրավի՛ր Ուոլ սթրիթը» շարժումը, որը ոգեշնչվել էր նաև «Արաբական գարուն» և Իսպանիայում կոշտ տնտեսության դեմ շարժումներից, սկիզբ դրեց համաշխարհային մի շարժման, որտեղ հանրային տարածքների զավթումն առանցքային մարտավարություն է։ 2011 թվականին տեղի ունեցած այս բողոքի ակցիաների ժամանակ զավթման մարտավարությունը կիրառվեց նորովի, քանի որ ցուցարարները ցանկանում էին անորոշ ժամանակով մնալ զբաղեցված տարածքում, մինչև իրենց ձայները լսելի կլինեին համապատասխան մարմինների կամ պաշտոնյաների կողմից։ Այդ ընթացքում նրանք դիմադրում էին ոստիկանությանը և պետական պաշտոնյաներին, որոնք ցանկանում էին զբաղեցված տարածքից դուրս վտարել նրանց։ Ի տարբերություն բողոքի՝ ավելի վաղ կիրառված ձևերի, այս ակցիաներն ավելի երկար ժամանակահատվածում ավելի շատ քաղաքներում կարողացել են ավելի շատ մարդ մոբիլիզացնել՝ սևեռելով ողջ աշխարհի ուշադրությունը[3]։

Հայտնի դեպքեր

խմբագրել

Մարտավարություններ

խմբագրել

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Halvorsen, Sam (2012). «Beyond the Network? Occupy London and the Global Movement». Social Movement Studies. 11 (3–4): 427–433. doi:10.1080/14742837.2012.708835. S2CID 143804926.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Vasudevan, Alexander (2015). «The Autonomous City: Towards a Critical Geography of Occupation». Progress in Human Geography. 39 (3): 316–337. doi:10.1177/0309132514531470.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Hammond, John L. (2013). «The Significance of Space in Occupy Wall Street» (PDF). Interface. 5 (2): 499–524.
  4. ↑ Pickerill, Jenny; Krinsky, John (2012). «Why Does Occupy Matter?». Social Movement Studies. 11 (3–4): 279–287. doi:10.1080/14742837.2012.708923. S2CID 144969899.
  5. ↑ Purcell, Mark (2003). «Citizenship and the Right to the Global City: Reimagining the Capitalist World Order» (PDF). International Journal of Urban and Regional Research. 27 (3): 564–590. doi:10.1111/1468-2427.00467.
  6. ↑ Moore, Sheehan (2013). «Taking Up Space: Anthropology and Embodied Protest» (PDF). Radical Anthropology. 7: 6–16. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  7. ↑ Zhelnina, Anna (2014). «"Hanging Out", Creativity, and the Right to the City: Urban Public Space in Russia before and after the Protest Wave of 2011-2012». Stasis. 2 (1): 228–259. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  8. ↑ Gillham, Patrick F.; Edwards, Bob; Noakes, John A. (2013). «Strategic Incapacitation and the Policing of Occupy Wall Street Protests in New York City, 2011». Policing and Society. 23 (1): 81–102. doi:10.1080/10439463.2012.727607. S2CID 145650774.
  9. ↑ Castañeda, Ernesto (2012). «The Indignados of Spain: A Precedent to Occupy Wall Street». Social Movement Studies. 11 (3–4): 309–319. doi:10.1080/14742837.2012.708830. S2CID 143081582.
  10. ↑ «University strike talks resume after Twitter skirmishes». BBC News. 2018 թ․ մարտի 6.
  11. ↑ «Occupy LSE - Free University of London».
  12. ↑ «MST». Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra.
  13. ↑ «Student tuition fees protests across the UK». BBC News. 2010 թ․ նոյեմբերի 24.
  14. ↑ «Defend Education. - Conforming to the needs of the current Internet». Defend Education. (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  15. ↑ http://anticuts.com/2010/11/24/list-of-occupied-universities/(չաշխատող հղում)
  16. ↑ «the Free Hetherington».
  17. ↑ «Occupations».
  18. ↑ «Communist Party of Great Britain (Marxist-Leninist)».
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տարածքի_զբաղեցում&oldid=10000035» էջից