Վիքիպեդիա

Վոյերիզմ

Վոյերիզմ, սեռական հետաքրքրություն կամ պրակտիկա դիտելու այլ մարդկանց, ովքեր ներգրավված են ինտիմ վարքագծով, ինչպիսիք են մերկանալը, սեռական ակտիվությունը կամ մասնավոր բնույթի այլ գործողություններ:[1]

Voyeurism
սեռական նախապատվություն, հիվանդության կարգ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիապարաֆիլիա, հիվանդություն Խմբագրել Wikidata
Բժշկական մասնագիտությունհոգեբուժություն Խմբագրել Wikidata
Հակառակըautagonistophilia Խմբագրել Wikidata
Մերկուրին և Հերսեն «Գետերլիբեն» շարքից (տպարան), Համբուրգ:

Այս տերմինը գալիս է ֆրանսերենից voir, ինչը նշանակում է «տեսնել»։ Voyeurist տղամարդիկ սովորաբար կոչվում են «սողացող» կամ «հորանջող», տերմին, որը գալիս է voyeurist-ի լեգենդից Լեդի Գոդիվե[2]։ Այնուամենայնիվ, տերմինը սովորաբար կիրառվում է այն տղամարդու նկատմամբ, ով գաղտնի հետևում է ինչ-որ մեկին և, ընդհանուր առմամբ, ոչ հասարակական վայրում։

Ամերիկյան հոգեբուժական ասոցիացիան ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկում (DSM-IV) որոշակի voyeurist ֆանտազիաներ, հորդորներ և վարքագծեր դասակարգել է որպես պարաֆիլիա, եթե անձը գործել է այդ հորդորների համաձայն, կամ սեռական հորդորները և վարքագծային օրինաչափությունները ազդել են մարդու վարքի վրա[3]։ ICD-10-ում այն նկարագրվում է որպես սեռական նախապատվության խանգարում[4]։ DSM-IV-ում վուայերիզմը սահմանվում է որպես «մարդկանց, սովորաբար անծանոթ, սեռական գործունեության, էքսբիբիցիոնիզմի կամ մերկացման դիտում»[5]։ Խանգարման ախտորոշումը չի տրվի այն մարդկանց, ովքեր բնորոշ սեռական գրգռվածություն կամ զվարճանք են ունենում պարզապես մերկություն կամ սեռական ակտիվություն տեսնելով[6]։

Պատմական ակնարկ

խմբագրել

Վուայերիզմի վերաբերյալ համեմատաբար քիչ գիտական ուսումնասիրություններ կան։ Երբ ակնարկը հրապարակվեց 1976 թվականին, հասանելի էր ընդամենը 15 աղբյուր[7]։ Voyeurists-ը լավ վարձատրվող հասարակաց տների այցելուներ էին, հատկապես փարիզյան հասարակաց տներում, առևտրային նորամուծություն է, որը նկարագրված է դեռևս 1857 թվականին, բայց մեծ ճանաչում չի ստացել մինչև 1880-ական թվականները և չի ստացել դատաբժշկական փորձաքննության պաշտոնական ճանաչում մինչև 1890-ականների սկիզբը[8]։ Հասարակությունն ընդունել է «voyeur» տերմինի օգտագործումը՝ նկարագրելու յուրաքանչյուրին, ով դիտում է այլ մարդկանց ինտիմ կյանքը, նույնիսկ սեռական համատեքստից դուրս[9]։ Այս տերմինը հատուկ օգտագործվում է ռեալիթի հեռուստատեսության և այլ լրատվամիջոցների հետ կապված, որոնք թույլ են տալիս մարդկանց տեսնել այլ մարդկանց անձնական կյանքը։ Սա պատմական տեսանկյունից վերափոխություն է, որը անցնում է մի տերմինից, որը մանրամասնորեն նկարագրում է հատուկ մարդկանց, դեպի այն, որը բացասաբար նկարագրում Է ընդհանուր մարդկանց։ Վոյերիզմի պատճառների վերաբերյալ մի քանի պատմական տեսություններից մեկը գալիս է հոգեվերլուծական տեսությունից։ Հոգեվերլուծական տեսությունը ենթադրում է, որ վուայերիզմը բխում է կաստրացիայի վախը ընդունելու և հոր հետ նույնանալու անկարողությունից։

Տարածվածություն

խմբագրել

Վոյերիզմն ունի բարձր տարածվածության ցուցանիշներ ուսումնասիրված բնակչության մեծ մասում։ Սկզբում ենթադրվում էր, որ վոյերիզմը առկա է բնակչության միայն փոքր մասում։ Այս ընկալումը փոխվեց, երբ Ալֆրեդ Քինսին հայտնաբերեց, որ տղամարդկանց 30%-ը նախընտրում է զուգակցումը միացված լույսերով[10]։ Այսօրվա ախտորոշման չափանիշներով այս վարքագիծը վոյերիզմ չի համարվում, սակայն այն ժամանակ քիչ տարբերություն կար նորմալ և պաթոլոգիական վարքի միջև։ Հետագա հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ տղամարդկանց 65%-ը զբաղված է եղել ծածուկ հետևելով, ինչը վկայում է այն մասին, որ այս վարքագիծը լայնորեն տարածված է ողջ բնակչության շրջանում[10]։ Դրան համահունչ՝ հետազոտությունը պարզել է, որ վուայերիզմը սեռական օրինախախտման ամենատարածված վարքագիծն է ինչպես կլինիկական, այնպես էլ ընդհանուր բնակչության շրջանում[11]։ Ավելի վաղ կատարված ուսումնասիրությունը, որը հիմնված էր գյուղական բնակավայրերից 60 քոլեջի տղամարդկանց վրա, ցույց է տալիս, որ 54%-ն ունեցել է վոյերիստական երևակայություններ, իսկ 42%-ը փորձել է վուայերիզմը՝ եզրակացնելով, որ երիտասարդ տղամարդիկ ավելի հեշտությամբ են գրգռվում այդ գաղափարից։

Շվեդիայի ազգային ուսումնասիրության ժամանակ պարզվել է, որ բնակչության 7,7%-ը (տղամարդկանց 16%-ը և կանանց 4%-ը) ինչ-որ պահի զբաղվել է վուայերիզմով[12]։ Ենթադրվում է նաև, որ վուայերիզմը տեղի է ունենում մինչև 150 անգամ ավելի հաճախ, քան ցույց են տալիս ոստիկանության զեկույցները[12]։ Այս նույն ուսումնասիրությունը նաև ցույց է տալիս, որ վուայերիզմի և էքսբիբիցիոնիզմի միջև առկա են համակցվածության բարձր մակարդակներ՝ պարզելով, որ վուայերների 63%-ը հայտնում է նաև էքսբիզիցիոնիստական վարքագծի մասին[12]։

Բնութագրեր

խմբագրել

Մարդիկ տարբեր պատճառներով զբաղվում են վոյերիստական վարքագծով, սակայն վիճակագրությունը կարող է ցույց տալ, թե որ խմբերն ավելի հավանական է, որ ներգրավվեն այդ գործողության մեջ։

Վաղ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ վուայերները հոգեպես ավելի առողջ էին, քան պարաֆիլիա ունեցող մյուս խմբերը[13]։ Ուսումնասիրված մյուս խմբերի համեմատ պարզվել է, որ վուայերները դժվար թե լինեն հարբեցող կամ թմրանյութ օգտագործող։ Ավելի վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ընդհանուր բնակչության հետ համեմատած, վուայերները չափավոր ավելի հավանական է, որ ունենան հոգեբանական խնդիրներ, օգտագործեն ալկոհոլ և թմրանյութեր և ընդհանուր առմամբ ավելի բարձր սեռական հետաքրքրություն ունենան[14]։ Այս ուսումնասիրությունը նաև ցույց է տալիս, որ վուայերները տարեկան ավելի շատ սեռական զուգընկերներ են ունենում, և ավելի հավանական է, որ նույնասեռական զուգընկեր են ունեցել, քան բնակչության մեծ մասը[14]։ Ինչպես հին, այնպես էլ ավելի նոր հետազոտությունները ցույց են տվել, որ վուայերները սովորաբար ունենում են առաջին սեռական հարաբերություններ ավելի ուշ տարիքում[13][14]։ Այնուամենայնիվ, այլ հետազոտություններ վուայերների և ոչ վոյերների միջև սեռական պատմության մեջ տարբերություն չեն գտել[15]։ Վուայերները, ովքեր նույնպես էքսհիբիցիոնիստ չեն, հակված են ավելի բարձր սոցիալ-տնտեսական կարգավիճակ ունենալ, քան նրանք, ովքեր ցուցադրում են էքսպոզիցիոնիստական վարքագիծ։

Սեռային տարբերություններ

խմբագրել
 
Լեդի Գոդիվա Քովենթրիի ժամացույցը ցույց է տալիս, թե ինչպես է նա մերկ շրջում քաղաքում և դիտում Թոմի վոյերիզմը:

Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ, ինչպես գրեթե բոլոր պարաֆիլիաները, վուայերիզմը տղամարդկանց մոտ ավելի տարածված է, քան կանանց մոտ[16]։ Այնուամենայնիվ, ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ տղամարդիկ և կանայք հայտնում են մոտավորապես նույն հավանականության մասին, որ նրանք հիպոթետիկորեն կզբաղվեն վոյերիզմով[17]։ Ըստ երևույթին, գենդերային մեծ տարբերություն կա, երբ նրանց իսկապես հնարավորություն է տրվում զբաղվել վոյերիզմով։ Կանանց մոտ վուայերիզմի վերաբերյալ շատ քիչ ուսումնասիրություններ են կատարվել, ուստի թեմայի մասին շատ քիչ բան է հայտնի, ինչը սահմանափակում է դրա տարածման աստիճանը կանանց նորմալ բնակչության վրա։

2021 թվականի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ տղամարդկանց 36,4%-ին և կանանց 63,8%-ին խիստ վանվում է վուայերիզմի գաղափարը։ Տղամարդիկ ավելի հավանական է, որ մեղմ կամ չափավոր գրգռված լինեն, քան կանայք, սակայն գենդերային տարբերությունները քիչ են եղել նրանց միջև, ովքեր հայտնել են ուժեղ գրգռվածության մասին։ Տղամարդիկ հայտնել են վուայերիզմ կատարելու պատրաստակամության մի փոքր ավելի բարձր պատրաստակամություն, սակայն, երբ ռիսկը ներդրվում է, պատրաստակամությունը նվազում է երկու սեռերի մոտ՝ ներգրավված ռիսկին համամասնորեն։ Պարզվել է, որ սոցիոսեքսուալության և սեռական ստիպողականության անհատական տարբերությունները նպաստում են վուայերիզմի սեռային տարբերություններին[18]։

Ընթացիկ հեռանկարներ

խմբագրել

Lovemap տեսությունը ենթադրում է, որ վուայերիզմը գոյություն ունի, քանի որ մերկ ուրիշներին նայելը օժանդակ սեռական վարքից տեղափոխվում է առաջնային սեռական ակտ[19]։ Սա հանգեցնում է սեռական ցանկության տեղաշարժի՝ ինչ-որ մեկին դիտելու գործողությունը դարձնելով սեռական բավարարվածության հիմնական միջոցը։

Վոյերիզմը նաև կապված է օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարման (OCD) հետ։ Երբ վերաբերվում է նույն մոտեցմանը, ինչ OCD-ին, վոյերիստական վարքագիծը զգալիորեն նվազում է[20]։

Բուժում

խմբագրել

Պրոֆեսիոնալ բուժում

խմբագրել

Պատմականորեն վոյերիզմը վերաբերվել է տարբեր ձևերով։ Հոգեվերլուծական, խմբային հոգեթերապիայի և շոկային հակակրանքի մոտեցումները փորձարկվել են սահմանափակ հաջողությամբ[21]։ Կան որոշ ապացույցներ, որոնք ցույց են տալիս, որ պոռնոգրաֆիան կարող է օգտագործվել որպես վոյերիզմի բուժման ձև։ Սա հիմնված է այն գաղափարի վրա, որ պոռնոգրաքննությամբ գրաքննություն ունեցող երկրները մեծ քանակությամբ վուայերիզմ ունեն[22]։ Բացի այդ, վուայերների տեղափոխումը վուայերիստական վարքագծից, դեպի գրաֆիկական պոռնոգրաֆիա դիտելը, Playboy-ում մերկներին նայելը հաջողությամբ օգտագործվել է որպես բուժում[23]։ Այս ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ պոռնոգրաֆիան կարող է օգտագործվել որպես վոյերիստական ցանկությունները բավարարելու միջոց՝ առանց օրենքը խախտելու։

Վոյերիզմը նույնպես հաջողությամբ բուժվել է հակահոգեբանական և հակադեպրեսանտների խառնուրդով։ Այնուամենայնիվ, այս դեպքի ուսումնասիրության հիվանդն ուներ հոգեկան առողջության բազմաթիվ այլ խնդիրներ։ Վոյերների մեծ մասի համար կարող է պահանջվել ինտենսիվ դեղագործական բուժում[24]։

Հաջողություն է գրանցվել նաև վոյերիզմի բուժման մեջ՝ օգտագործելով օբսեսիվ կոմպուլսիվ խանգարման բուժման մեթոդները։ Եղել են վոյերիզմի հաջող բուժման բազմաթիվ դեպքեր՝ հիվանդներին ֆլուոքսետին ընդունելու և նրանց վոյերիստական վարքագիծը որպես հարկադրանք դիտարկելու միջոցով[25][26]։

Տեխնիկա

խմբագրել

1950-ականներից ի վեր ստեղծվող թաքնված տեսախցիկների և ձայնագրող սարքերի տեսաձայնագրելու հնարավորությունը ցանկացողներին թույլ է տվել գաղտնի լուսանկարել կամ ձայնագրել այլ մարդկանց՝ առանց նրանց իմացության և համաձայնության։ Օրինակ՝ բջջային հեռախոսների ճնշող մեծամասնությունը հեշտությամբ հասանելի է օգտագործման համար՝ իրենց տեսախցիկի և ձայնագրման հնարավորությունների շնորհիվ։

Քրեագիտություն

խմբագրել

Ոչ կոնսենսուսային վոյերիզմը համարվում է սեռական բռնության ձև[27][28] երբ որոշակի առարկայի նկատմամբ հետաքրքրությունը դառնում է մոլուցք, այդ վարքագիծը կարելի է բնութագրել որպես հետապնդում[29]։

Միացյալ Նահանգների ՀԴԲ-ն պնդում է, որ որոշ անհատներ, ովքեր զբաղվում են «անհանգստացնող» հանցագործություններով (օրինակ՝ վոյերիզմով), կարող են նաև բռնության հակվածություն ունենալ՝ հիմնված լուրջ սեռական հանցագործների վարքագծի վրա[30]։ ՀԴԲ-ի հետազոտողն առաջարկել է, որ վուայերները, ամենայն հավանականությամբ, կցուցադրեն որոշ հատկանիշներ, որոնք ընդհանուր են, բայց ոչ համընդհանուր, լուրջ սեռական հանցագործների շրջանում, ովքեր զգալի ժամանակ և ջանք են ներդնում զոհի (կամ զոհի կերպարը) գրավելու համար, զգույշ, մեթոդական պլանավորում՝ նվիրված սարքավորումների ընտրությանը և պատրաստմանը. և հաճախ մանրակրկիտ ուշադրություն դարձնում մանրուքների նկատմամբ[31]։

Իրավական կարգավիճակ

խմբագրել

Ըստ օրենքի վուայերիզմը հանցագործություն չէ։ Ընդհանուր իրավունքի երկրներում դա հանցագործություն է միայն այն դեպքում, եթե նախատեսված է օրենսդրությամբ։

Կանադայում, օրինակ, վուայերիզմը հանցագործություն չէր համարվում, երբ 1947 թվականին հարուցվեց «Ֆրեյն ընդդեմ Ֆեդորուկի և այլոց» գործը։ Այս դեպքում, 1950 թվականին, Կանադայի Գերագույն դատարանը որոշեց, որ դատարանները չեն կարող քրեականացնել վուայերիզմը՝ այն դասակարգելով որպես հասարակական կարգի խախտում, և որ խորհրդարանը պետք է այն օրենքից դուրս հայտարարեր։

 
Կնոջ լուսանկար, որը ցույց է տալիս «կետի պոչը», արվել է Կանադայում։ Կանադայի օրենսդրության համաձայն, քանի որ լուսանկարն արվել է արագ սննդի ռեստորանում, հանրային վայրում, լուսանկարիչը չի խախտել օրենքը:

Վուայերիզմի հետ կապված օրենքների բացակայության փորձարկումը տեղի ունեցավ 2005 թվականի փետրվարին։ Հանրությանը հայտնի դարձավ, որ peepingthong.com կոչվող կայքը դարձել է լուսանկարների պահոց, որտեղ պատկերված են երիտասարդ կանայք, որոնցից շատերը Վիկտորիայի համալսարանի ուսանողներ են, նստած տարբեր համալսարանական վայրերում, ինչպիսիք են գրադարանները։ Նրանց մեկուսացված լուսանկարելու գործողությունը կարող էր իրարանցում չառաջացնել, եթե կանանցից յուրաքանչյուրը չցուցադրեր կետի պոչի տեսքով իր տրինգ-վարտիքը[32]։

Համալսարանական համայնքի կին անդամների արձագանքը դրական չէր։ Ուսանողական միության նախագահ Ջոաննա Գրովսը կարծում էր, որ հանցագործը (ներ)ը կատարել է գործողություն, որը «խախտել է ինչ-որ մեկի գաղտնիությունը»[33]։ Վիկտորիայի համալսարանի ուսանողական հասարակության կանանց կենտրոնի համակարգող Քեյթլին Ուորբեքը գնաց նրան, որ այդ արարքը անվանեց «սեռական ոտնձգություն»[34]։ Լուսանկարված անձինք նույնպես, թվում էր, բացարձակապես տեղյակ չէին, որ իրենց դիտում էին[33]։

Չնայած լուսանկարներն իսկապես իրարանցում են առաջացրել, իրավապահ մարմինները ոչինչ չեն կարողացել անել, քանի որ լուսանկարներն արվել են հասարակական վայրերում։ Համալսարանի ադմինիստրատորները նույնպես անզոր էին, քանի որ կայքը կապված չէր հաստատության հետ[35]։ Այնուամենայնիվ, համալսարանի անվտանգության աշխատակիցները թռուցիկներ են փակցրել համալսարանի որոշակի մասերում, որտեղ ենթադրվում էր, որ հանցագործ(ներ)ը գործել է[36]։

2005 թվականի նոյեմբերի 1-ին խորհրդարանը արգելեց վուայերիզմը, երբ 162-րդ բաժինը ավելացվեց Կանադայի քրեական օրենսգրքում՝ հայտարարելով, որ վուայերիզմը սեռական հանցագործություն է, երբ այն խախտում է գաղտնիության ողջամիտ ակնկալիքը[37]։ Գործի կապակցությամբ Կանադայի Գերագույն դատարանը որոշեց, որ այդ օրենքի նպատակների համար գաղտնիության ակնկալիքը ամեն ինչ կամ ոչինչ է, ավելի շուտ կան գաղտնիության աստիճաններ, և թեև դպրոցի շենքում միջնակարգ դպրոցի աշակերտները ողջամտորեն չեն կարող ակնկալել այնքան գաղտնիություն, որքան ննջասենյակում, այնուամենայնիվ, նրանք կարող են ակնկալել այնքան գաղտնիություն, որպեսզի առանց իրենց համաձայնության լուսանկարեն նրանց՝ սեռական հաճույք ստանալու նպատակով[38]։

Որոշ երկրներում վուայերիզմը համարվում է սեռական հանցագործություն։ Օրինակ՝ Միացյալ Թագավորությունում 2004 թվականի մայիսի 1-ին որոշմամբ վուայերիզմը դարձավ քրեական հանցագործություն[39]։ 2006թվականի մի գործում սպորտային կենտրոնի մենեջերը տեսանկարահանել էր չորս կանանց, ովքեր ցնցուղ էին ընդունում[40]։ Ոչ մի ապացույց չկար, որ կադրերը ցուցադրվել են որևէ մեկին կամ որևէ կերպ տարածվել։ Ամբաստանյալն իրեն մեղավոր էր ճանաչել։ Վերաքննիչ դատարանը հաստատել էր ինը ամսվա ազատազրկման պատիժը՝ արտացոլելով վստահության չարաշահման լրջությունը և տուժածների վրա տրավմատիկ ազդեցությունը։

2009 թվականին անգլիական մեկ այլ գործով՝ R v Wilkins (2010)[41][42], մի տղամարդ, ով տեսանկարահանել էր հինգ սիրեկանների հետ իր սեռական հարաբերությունը իր իսկ անձնական դիտման համար, դատապարտվել էր ութ ամսվա ազատազրկման։ 2013 թվականին 40-ամյա Մարկ Լանկաստերը մեղավոր էր ճանաչվել վուայերիզմի մեջ և 16 ամսով ազատազրկվել։ Նա խաբել էր 18-ամյա մի ուսանողի, որն ապրում էր Միլթոն Քեյնսի վարձով բնակարանում։ Այնտեղ նա չորս գաղտնի տեսախցիկներով նկարահանել էր նրան, թե ինչպես է հագնում իր ուսանողական հագուստը և լուսանկարել նախքան նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալը[43]։

2020 թվականին անգլիական վերջին գործով Վերաքննիչ դատարանը անփոփոխ թողեց Թոնի Ռիչարդսի դատավճիռը։ Ռիչարդսը փորձել էր «սեռական հանցագործությունների մասին օրենքի 67-րդ հոդվածի համաձայն վոյերիզմի երկու մեղադրանքները մերժել այն հիմքով, որ նա հանցագործություն չի կատարել»[44][45]։ Ռիչարդսը «գաղտնի տեսանկարահանել էր, թե ինչպես է սեքսով զբաղվում երկու կանանց հետ, որոնք փողի դիմաց համաձայնել էին սեքսով զբաղվել, բայց չէին համաձայնվել տեսախցիկի նկարահանմանը»[46]։ Անսովոր քայլով դատարանը թույլ տվեց Էմիլի Հանթին՝ գործին չմասնակցող անձին, միջամտել Թագավորական դատախազության ծառայության (CPS) անունից։ Հանթն ուներ շարունակական դատական վերանայում CPS-ի դեմ։ CPS-ը պնդում էր, որ Հանթի ենթադրյալ մեղավորը չի խախտել օրենքը, երբ նա հյուրանոցի սենյակում «մի րոպեից ավելի տևողությամբ տեսահոլովակ է նկարահանել նրան մերկ և անգիտակից վիճակում»՝ հիմք ընդունելով այն, որ ննջասենյակում գաղտնիության ակնկալիք չպետք է լինի։ Այնուամենայնիվ, այն առումով, թե ինչ է համարվում վոյերիզմի նպատակներով մասնավոր ակտ, CPS-ն հակառակն էր պնդում Ռիչարդսի բողոքարկումում[45][46]։ Վերաքննիչ դատարանը պարզաբանել է, որ մասնավոր վայրում սեքսի համաձայնությունը չի նշանակում առանց այդ անձի իմացության նկարահանվելու համաձայնություն։ Յուրաքանչյուր ոք, ով նկարահանում կամ լուսանկարում է մեկ այլ անձի մերկ, առանց նրան թույլտվության, խախտում է օրենքը՝ համաձայն սեռական հանցագործությունների մասին օրենքի 67-րդ և 68-րդ հոդվածների[44][47]։

Միացյալ Նահանգներում վիդեո վոյերիզմը հանցագործություն է տասներկու նահանգներում[48] և կարող է պահանջել, որ դատապարտյալը համարվի սեռական հանցագործ[49]։ Բնօրինակ գործը, որը հանգեցրեց վուայերիզմի քրեականացմանը, վերածվել է հեռուստատեսային ֆիլմի, որը կոչվում է Video Voyeur և փաստում է գաղտնի լուսանկարչության քրեականացումը։ Քրեական վոյերիզմի կանոնադրությունները կապված են անձնական կյանքի ներխուժման հետ[50]։ Դրանք հատուկ են ապօրինի գաղտնի հսկողությանն, առանց համաձայնության և ապօրինի ձայնագրությունների համար։ Այս կանոնադրությունը ներառում է ձայնագրությունների հեռարձակումը, տարածումը, հրապարակումը կամ վաճառքը։ Դրանք ներառում են վայրեր և ժամանակներ, երբ անձը ունի գաղտնիության ողջամիտ ակնկալիք և հիմնավոր ենթադրություն, որ նրանք չեն լուսանկարվում կամ նկարահանվում՝ «որևէ մեխանիկական, թվային կամ էլեկտրոնային դիտման սարքի, տեսախցիկի կամ որևէ այլ գործիքի միջոցով, որը կարող է ձայնագրել, պահել կամ փոխանցել, տեսողական պատկերներ, որոնք կարող են օգտագործվել մարդուն դիտարկելու համար»[51]։

Սաուդյան Արաբիան 2004 թվականի ապրիլին արգելեց տեսախցիկով հեռախոսների վաճառքն ամբողջ երկրում, սակայն 2004 թվականի դեկտեմբերին չեղյալ հայտարարեց արգելքը։ Որոշ երկրներ, ինչպիսիք են Հարավային Կորեան և Ճապոնիան, պահանջում են, որ իրենց երկրում վաճառվող բոլոր տեսախցիկով հեռախոսները հստակ լսելի ձայն արձակեն, երբ նկարվում են։ Հարավային Կորեայում ստեղծվել են մասնագիտացված թիմեր, որոնք պարբերաբար ստուգում են այնպիսի վայրեր, ինչպիսիք են լոգասենյակները և հանդերձարանները թաքնված տեսախցիկների համար, որոնք հայտնի են որպես «մոլկա»[52]։

2013 թվականին Հնդկաստանի խորհրդարանը փոփոխություններ կատարեց Հնդկաստանի Քրեական օրենսգրքում՝ վոյերիզմը որպես քրեական հանցագործություն ներմուծելով[53]։ Վուայերիզմի հանցանքը կատարող անձը պատժվում է ազատազրկմամբ՝ մեկ տարուց ոչ պակաս և մինչև երեք տարի ժամկետով, իսկ առաջին խախտման համար՝ տուգանք։ Հետագա ցանկացած դատավճռի համար նա ենթարկվում է ազատազրկման՝ երեք տարուց ոչ պակաս և մինչև յոթ տարի ժամկետով, ինչպես նաև տուգանքի։

Վոյերիզմը Սինգապուրում սովորաբար անօրինական է համարվում։ Վուայերիզմի համար դատապարտվածներին սպառնում է առավելագույն պատիժ՝ մեկ տարվա ազատազրկում և տուգանք՝ կնոջ համեստությունը վիրավորելու համար[54]։ 2016-ի վերջին դեպքերը ներառում են եկեղեցական հաստատության մենեջեր Քենեթ Յեո Ջիա Չուանի դատավճիռը, ով նկարահանել է կանանց զուգարաններում։ Յեո Ջիա Չուանը անցքերով տեսախցիկներ է տեղադրել Սինգապուրի եկեղեցու Բուկիտ Թիմահի հաշմանդամների զուգարանում և Բուկիտ Թիմահ առևտրի կենտրոնում գտնվող եկեղեցու գրասենյակի զուգարանում[55][56]։

Իրավապահ մարմինների կողմից գաղտնի լուսանկարահանումը համարվում է հսկողություն և չի համարվում վոյերիզմ, թեև որոշ երկրներում այն կարող է անօրինական լինել կամ կարգավորվել օրենքով։

Ժողովրդական մշակույթ

խմբագրել

Ֆիլմեր

խմբագրել

Վուայերիզմը հիմնական թեման է այնպիսի ֆիլմերում, ինչպիսիք են «Գաղտնի կինոն» (1968), «Խաչողներ» (2010) և «Սլիվեր» (1993), որոնք հիմնված են Իրա Լևինի համանուն գրքի վրա։

Վոյերիզմը սովորական սյուժեի մաս է երկու դեպքում էլ.

  • Լուրջ ֆիլմեր, օրինակ՝ «Հետևի պատուհան» (1954), Կլյուտե (1971), «Կապույտ թավիշ» (1986), Dekalog: Six / A Short Film About Love (1988), Disturbia (2007) և X (2022)
  • Հումորային ֆիլմեր, օրինակ՝ Animal House (1978), Gregory's Girl (1981), Porky's (1981), Revenge of the Nerds (1984), Back to the Future (1985), American Pie (1999) և Semi-Pro (2008)

Վոյերիստական լուսանկարչությունը եղել է այնպիսի ֆիլմերի կենտրոնական տարր, ինչպիսիք են.

  • Մայքլ Փաուելի «Խաչող Թոմը» (1960)
  • Միքելանջելո Անտոնիոնիի փչում (1966)
  • Պեդրո Ալմոդովարի «Կիկա» (1993) աշխատությունը վերաբերում է ինչպես սեռական, այնպես էլ մեդիա վոյերիզմին։
  • Մալենայում դեռահաս տղան անընդհատ լրտեսում է գլխավոր հերոսին։
  • Սյուզան Ուիլսոնի պատմությունը (2002) հեռուստատեսային ֆիլմը հիմնված է իրական պատմության վրա մի կնոջ մասին, որը գաղտնի տեսագրվել է և հետագայում օգնել է վուայերիզմի դեմ օրենքներ ընդունել Միացյալ Նահանգների որոշ տարածաշրջաններում[57]։
  • Վոյերիզմը հիմնական սյուժեի սարքն է ճապոնական Love Exposure (Ai no Mukidashi) ֆիլմում։ Գլխավոր հերոս Յու Հոնդան վերնամասում լուսանկարներ է անում, որպեսզի գտնի իր «Մարիային»՝ տղամարդ դառնալու և սեռական խթանման առաջին համը ստանալու համար։
 
Կանդաուլսը, Լիդիայի թագավորը, գաղտագողի ցույց է տալիս իր կնոջը Գիգեսին՝ իր նախարարներից մեկին, երբ նա գնում է քնելու։ Նկարիչ Ուիլյամ Էթթի։ Այս պատկերն ցույց է տալիս Հերովդոտոս Գիգեսի պատմության տարբերակը։

Գրականություն

խմբագրել

Լայթ-նովելների «Baka to Test to Shōkanjū»-ի շարքում Կոտա Ցուչիյան հակված էր վոյերիզմի, ինչը բացատրում էր, թե ինչու են նրան անվանում «վոյերիստ»։

Մանգա

խմբագրել

Գունագեղ Մանգա Nozo×Kimi և Nozoki Ana իր սյուժեի մեջ ներառել է վոյերիզմի տարրեր։

Երաժշտություն

խմբագրել
  • «Voyeur», ալբոմի երկրորդ երգը blink-182 «Dude Ranch» գրված է Թոմ Դելոնգի Կողմից, պարունակում է հստակ հղումներ վուայերիզմի պրակտիկային։
  • «Sirens» երգը, որը նույնպես գրվել է Դելոնգի կողմից ալբոմից Angels & Airwaves «I-Empire», նույնպես նվիրված է վուայերիզմին, չնայած ավելի նուրբ ձևով։
  • Արգենտինական խմբի հայտնի թրեքում Soda Stereo «Persiana Americana»-ն ունի պատմող, ով ուշադիր հետևում է էքսպոզիցիոնիստ կնոջը։

Լուսանկարչություն

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Hirschfeld, M. (1938). Sexual anomalies and perversions: Physical and psychological development, diagnosis and treatment (new and revised edition). London: Encyclopaedic Press.[Հղում աղբյուրներին]
  2. ↑ DNB 1890
  3. ↑ «BehaveNet Clinical Capsule: Voyeurism». Behavenet.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  4. ↑ «ICD-10». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.
  5. ↑ Metzl, Jonathan M. (2004). «Voyeur Nation? Changing Definitions of Voyeurism, 1950–2004». Harvard Review of Psychiatry. 12 (2): 127–31. doi:10.1080/10673220490447245. PMID 15204808. S2CID 40085717.
  6. ↑ Staff, PsychCentral. «Voyeuristic Disorder Symptoms». PsychCentral. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 16-ին.
  7. ↑ Smith, R. Spencer (1976). «Voyeurism: A review of literature». Archives of Sexual Behavior. 5 (6): 585–608. doi:10.1007/BF01541221. PMID 795401. S2CID 22418569.
  8. ↑ Janssen, D.F. (2018). «"Voyeuristic Disorder": Etymological and Historical Note». Archives of Sexual Behavior. 47 (5): 1307–1311. doi:10.1007/s10508-018-1199-2. ISSN 0004-0002. PMID 29582266. S2CID 4393066.
  9. ↑ Metzl, Jonathan (2004). «From scopophilia to Survivor: A brief history of voyeurism». Textual Practice. 18 (3): 415–34. doi:10.1080/09502360410001732935. S2CID 145357218.
  10. ↑ 10,0 10,1 Metzl, Jonathan M. (2004). «Voyeur Nation? Changing Definitions of Voyeurism, 1950–2004». Harvard Review of Psychiatry. 12 (2): 127–31. doi:10.1080/10673220490447245. PMID 15204808. S2CID 40085717.
  11. ↑ «The DSM Diagnostic Criteria for Exhibitionism, Voyeurism, and Frotteurism» (PDF). Niklas Langstrom. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 4-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Långström, Niklas; Seto, Michael C. (2006). «Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey». Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 427–35. doi:10.1007/s10508-006-9042-6. PMID 16900414. S2CID 23685766.
  13. ↑ 13,0 13,1 Smith, R. Spencer (1976). «Voyeurism: A review of literature». Archives of Sexual Behavior. 5 (6): 585–608. doi:10.1007/BF01541221. PMID 795401. S2CID 22418569.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Långström, Niklas; Seto, Michael C. (2006). «Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey». Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 427–35. doi:10.1007/s10508-006-9042-6. PMID 16900414. S2CID 23685766.
  15. ↑ Templeman, Terrel L.; Stinnett, Ray D. (1991). «Patterns of sexual arousal and history in a ?normal? Sample of young men». Archives of Sexual Behavior. 20 (2): 137–50. doi:10.1007/BF01541940. PMID 2064539. S2CID 7570236.
  16. ↑ Långström, Niklas; Seto, Michael C. (2006). «Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey». Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 427–35. doi:10.1007/s10508-006-9042-6. PMID 16900414. S2CID 23685766.
  17. ↑ Rye, B. J.; Meaney, Glenn J. (2007). «Voyeurism: It Is Good as Long as We Do Not Get Caught». International Journal of Sexual Health. 19: 47–56. doi:10.1300/J514v19n01_06. S2CID 216148367.
  18. ↑ Thomas, A. G.; Stone, B.; Bennett, P.; Stewart-Williams, S.; Kennair LEO (2021). «Sex Differences in Voyeuristic and Exhibitionistic Interests: Exploring the Mediating Roles of Sociosexuality and Sexual Compulsivity from an Evolutionary Perspective». Archives of Sexual Behavior. 50 (5): 2151–2162. doi:10.1007/s10508-021-01991-0. PMC 8275528. PMID 34231108.
  19. ↑ Rye, B. J.; Meaney, Glenn J. (2007). «Voyeurism: It Is Good as Long as We Do Not Get Caught». International Journal of Sexual Health. 19: 47–56. doi:10.1300/J514v19n01_06. S2CID 216148367.
  20. ↑ Abouesh, Ahmed; Clayton, Anita (1999). «Compulsive voyeurism and exhibitionism: A clinical response to paroxetine». Archives of Sexual Behavior. 28 (1): 23–30. doi:10.1023/A:1018737504537. PMID 10097802. S2CID 463910.
  21. ↑ Smith, R. Spencer (1976). «Voyeurism: A review of literature». Archives of Sexual Behavior. 5 (6): 585–608. doi:10.1007/BF01541221. PMID 795401. S2CID 22418569.
  22. ↑ Rincover, Arnold (1990 թ․ հունվարի 13). «Can Pornography Be Used as Treatment for Voyeurism?». Toronto Star. էջ H2.
  23. ↑ Jackson, B (1969). «A case of voyeurism treated by counterconditioning». Behaviour Research and Therapy. 7 (1): 133–4. doi:10.1016/0005-7967(69)90058-8. PMID 5767619.
  24. ↑ Becirovic, E.; Arnautalic, A.; Softic, R.; Avdibegovic, E. (2008). «Case of Successful treatment of voyeurism». European Psychiatry. 23: S200. doi:10.1016/j.eurpsy.2008.01.317. S2CID 144942345.
  25. ↑ Metzl, Jonathan (2004). «From scopophilia to Survivor: A brief history of voyeurism». Textual Practice. 18 (3): 415–34. doi:10.1080/09502360410001732935. S2CID 145357218.
  26. ↑ Abouesh, Ahmed; Clayton, Anita (1999). «Compulsive voyeurism and exhibitionism: A clinical response to paroxetine». Archives of Sexual Behavior. 28 (1): 23–30. doi:10.1023/A:1018737504537. PMID 10097802. S2CID 463910.
  27. ↑ «Sexual Violence: Definitions». CDC.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  28. ↑ «Child Sexual Abuse Fact Sheet: For Parents, Teachers, and Other Caregivers» (PDF). National Child Traumatic Stress Network. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  29. ↑ «What Is Child Sexual Abuse?» (PDF). National Sexual Violence Resource Center. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  30. ↑ Hazelwood, R.R.; Warren, J. (1989 թ․ փետրվար). «The Serial Rapist: His Characteristics and Victims». FBI Law Enforcement Bulletin: 18–25.
  31. ↑ The Criminal Sexual Sadist Արխիվացված Մարտ 31, 2001 Wayback Machine
  32. ↑ Schmidt, Sarah (2005 թ․ փետրվարի 4). «[[:Կաղապար:As written]] panties 'hunted' by UVic voyeur». Vancouver Sun. CanWest News Service. էջ A6. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 28-ին – via newspapers.com. {{cite news}}: URL–wikilink conflict (օգնություն)
  33. ↑ 33,0 33,1 Schmidt, Sarah (2005 թ․ փետրվարի 4). «[[:Կաղապար:As written]] panties 'hunted' by UVic voyeur». Vancouver Sun. CanWest News Service. էջ A6. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 28-ին – via newspapers.com. {{cite news}}: URL–wikilink conflict (օգնություն)
  34. ↑ Sean Patrick Sullivan; Megan Stewart (2005 թ․ փետրվարի 3). «Voyeurism at UVic». The Martlet. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ փետրվարի 6-ին.
  35. ↑ Schmidt, Sarah (2005 թ․ փետրվարի 4). «[[:Կաղապար:As written]] panties 'hunted' by UVic voyeur». Vancouver Sun. CanWest News Service. էջ A6. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 28-ին – via newspapers.com. {{cite news}}: URL–wikilink conflict (օգնություն)
  36. ↑ Gidney, Norman (2005 թ․ փետրվարի 5). «Students upset at 'scary' thong photo site». Times Colonist. էջ C1. Վերցված է 2005 թ․ փետրվարի 5-ին – via newspapers.com.
  37. ↑ Branch, Legislative Services (2019 թ․ հունիսի 17). «Consolidated federal laws of Canada, Criminal Code». laws-lois.justice.gc.ca. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  38. ↑ «R. v. Jarvis, 2019 SCC 10, [2019] 1 S.C.R. 488» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 12-ին.
  39. ↑ Section 67 of the Sexual Offences Act 2003; brought into force by the Sexual Offences Act 2003 (Commencement) Order 2004
  40. ↑ (2006) All ER (D) 95 (Jan)
  41. ↑ (2010) Inner London Crown Court, R v Wilkins.
  42. ↑ «BBC Radio producer jailed over sex tapes». BBC. 2010 թ․ մարտի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 7-ին.
  43. ↑ Brown, Jonathan; Philby, Charlotte; Milmo, Cahal (2013 թ․ հուլիսի 19). «Computer consultant Mark Lancaster jailed for 16 months for voyeurism and trafficking after using 'sex for fees' website to dupe student into having sex with him». The Independent. London. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
  44. ↑ 44,0 44,1 (2020) Court of Appeal, R v Richards.
  45. ↑ 45,0 45,1 Bowcott, Owen (2020 թ․ հունվարի 28). «Filming partner without their consent during sex ruled a criminal offence». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 «Woman who was told man that filmed her naked without consent could not face charges wins fight for justice». The Independent (անգլերեն). 2020 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
  47. ↑ Savin, Jennifer (2020 թ․ մարտի 26). «It's now illegal to take naked pictures of someone without permission». Cosmopolitan (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
  48. ↑ Norman-Eady, Sandra. «Voyeurism». www.cga.ct.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 27-ին.
  49. ↑ «Peeping Tom Law & Legal Definition». Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  50. ↑ «Invasion of Privacy Law & Legal Definition». Definitions.uslegal.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  51. ↑ «Stephanie's Law». Criminaljustice.state.ny.us. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  52. ↑ «When Ye-rin's boss gave her a clock, she put it by her bed. A month later, she found what was hidden inside». ABC News (ավստրալիական անգլերեն). 2021 թ․ հունիսի 16. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  53. ↑ «Criminal Law (Amendment) Act, 2013» (PDF). Government of India. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 16-ին.
  54. ↑ Chong, Elena. «Marketing manager jailed 18 weeks for upskirt videos». Straits Times. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  55. ↑ Yusof, Zaihan Mohamed. «Marketing manager jailed 18 weeks for upskirt videos». The New Paper. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 3-ին.
  56. ↑ Chelvan, Vanessa Paige. «Ex-church staff jailed 20 months for secretly filming women in the toilet». Today. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 3-ին.
  57. ↑ «Making Video Voyeurism a Crime». CBS News. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  58. ↑ «Juxtapoz Magazine - Merry Alpern's Controversial "Dirty Windows" Series (NSFW)». www.juxtapoz.com (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.
  59. ↑ «The Park de Kohei Yoshiyuki chez Radius Books & Yossi Milo». L'Ascenseur Végétal (ֆրանսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վոյերիզմ&oldid=10022506» էջից