Վիքիպեդիա

Ստեֆանիա Տուրկևիչ

Ստեֆանիա Տուրկևիչ-Լիսովսկայա, 1937 թվականից՝ Լուկյանովիչ (ուկրաիներեն՝ Стефа́нія Турке́вич-Лісо́вська, з 1937 Лукіяно́вич[2], ապրիլի 25, 1898(1898-04-25)[1], Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[1] - ապրիլի 8, 1977(1977-04-08)[1], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[1]), ուկրաինացի կոմպոզիտոր, դաշնակահարուհի, երաժշտագետ[3]։ Պաշտոնապես համարվում է ուկրաինացի առաջին կին կոմպոզիտորը[4]։ Խորհրդային տարիներին իշխանությունն արգելել էր նրա ստեղծագործությունների հրատարակումն ու կատարումը Ուկրաինայում և ողջ ԽՍՀՄ-ում[5]։

Ստեֆանիա Տուրկևիչ
Բնօրինակ անունուկրաիներեն՝ Стефанія Іванівна Туркевич-Лукіянович
Ծնվել էապրիլի 25, 1898(1898-04-25)[1]
Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[1]
Երկիր Ավստրո-Հունգարիա,  Արևմտաուկրաինական Ժողովրդական Հանրապետություն և  Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետություն
Մահացել էապրիլի 8, 1977(1977-04-08)[1] (78 տարեկան)
Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[1]
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, դաշնակահարուհի, երաժշտագետ և երաժշտության ուսուցիչ
Գործիքներդաշնամուր, Ֆիսհարմոն և տավիղ
ԱշխատավայրԼվովի Նիկոլա Լիսենկոյի անվան ազգային երաժշտական ​​ակադեմիա
ԿրթությունԼվովի Նիկոլա Լիսենկոյի անվան ազգային երաժշտական ​​ակադեմիա, Պրահայի Կարլի համալսարան, Լվովի համալսարան, Վիեննայի համալսարան և Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
 Stefania Turkevych-Lukiianovych Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1898 թվականի ապրիլի 25-ին, քահանայի ընտանիքում։ Հայրը՝ քահանա Իվան Տուրկևիչը (1872—1936 թթ.), նաև երգչախմբի դիրիժոր էր, կրոնի ուսուցիչ, երաժշտական քննադատ[6], մայրը՝ Սոֆյա Կորմոշը, երաժշտական լավ կրթություն ստացած դաշնակահարուհի էր (ժամանակին նվագակցել է օպերային անվանի երգչուհի Սալոմեյա Կրուշելնիցկայային)[7]։ Երաժշտական ընտանիքում մեծացած, մանուկ հասակից երաժշտությամբ տարված Ստեֆանիան Լվովի իգական գիմնազիան ավարտելուց հետո ուսունառությունը շարունակել է այդ նույն քաղաքի Նիկոլայ Լիսենկոյի անվան բարձրագույն երաժշտական ինստիտուտ-ակադեմիայում՝ Վասիլի Բարվինսկու դասարանում, այնուհետև (1914—1916 թթ.) Վիեննայում աշակերտել է ճանաչված դաշնակահարներ Վիլհելմ Կուրցին ու Եժի Լյալևիչին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտվելուց հետո Լվովի Իվան Ֆրանկոյի անվան ազգային համալսարանում ուսումնասիրել է փիլիսոփայություն, մանկավարժություն և երաժշտագիտություն, միաժամանակ շարունակել է խորամուխ լինել երաժշտարվեստի նրբությունների ու գաղտնիքների մեջ՝ 1918-1920 թվականներին զուգահեռաբար ուսանելով պետական ուսուցչական ճեմարանում (սեմինարիայում), 1921 թ. առաջին կեսին՝ լեհական երաժշտական ընկերության կոնսերվատորիայում[8]։ 1921 թ. կեսերին ավարտելով Լվովի համալսարանը՝ 1921-1923 թթ. ուսումը շարունակել է Վիեննայում, որի համալարանում աշակերտել է Գվիդո Ադլերին, իսկ երաժշտական ակադեմիայում՝ Ֆ. Վյուրերին ու Յոզեֆ Մարքսին[9]։

1925 թվականին ամուսնացել է նկարիչ Ռոբերտ Լիսովսկու հետ[3]։ 1927—1930 թթ. ապրել է Բեռլինում[10], դասեր վերցրել Առնոլդ Շյոնբերգից և Ֆրանց Շրեկերից։ 1930 թվականին մեկնել է Պրահա, որի կոնսերվատորիայում կոմպոզիցիայի դասեր է առել Օտակար Շինից, ապա՝ վարպետության բարձրագույն դպրոցում՝ Վիտեսլավ Նովակից։ Սովորել է նաև Պրահայի Կարլի համալսարանում՝ դառնալով Զդենեկ Նեեդլիի ուսանողուհին[11]։ 1934 թվականին հենց Պրահայում էլ հաջողությամբ պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսությունը «Украинский элемент в произведениях П. Чайковского „Черевички“ („Кузнец Вакула“), Н. Римского-Корсакова „Ночь перед рождеством“ и сравнение их с оперой Н. Лысенко „Різдвяна Ніч“» թեմայով[9]։

Ստեֆանիա Տուրկևիչ-Լիսովսկայան 1935—1939 թվականներին հարմոնիա և դաշնամուր է դասավանդել Լվովի բարձրագույն երաժշտական ինստիտուտ-ակադեմիայում, 1939 թվականից՝ կոնսերվատորիայում։

1937 թվականին մտերմացել է հոգեբույժ, գրող Նարցիս Լուկյանովիչի հետ, ամուսնացել[12]։ 1944 թվականին ընտանիքով տեղափոխվել են Վիեննա, 1946-ին՝ Անգլիա[13]։ Իր ստեղծագրծությունների հիմնական մասը կին կոմպոզիտորը գրել է Մեծ Բրիտանիայում ապրած ժամանակաշրջանում։

Վախճանվել է 1977 թվականի ապրիլի 8-ին, Քեմբրիջում։

Ստեղծագործությունների կատարումը խմբագրել

Կին կոմպոզիտորի որոշ ստեղծագործություններ 1920—1930-ական թվականներին կատարվել են Լվովում և Պրահայում, 1956—1961 թթ.՝ Արևմտյան Եվրոպայում, 1969—1970 թթ.՝ Կանադայում։ Վերջին տարիներս նրա մի շարք գործեր կատարվել են Ուկրաինայում և Կանադայում։ 2014 թվականին Կանադայում թողարկվել է Տուրկևիչի 20 երգերի ձայնագրություններն ամփոփող խտասկավառակ, որը «Galicians I — The Art Songs» հավաքածուի մաս է կազմել[14]։

2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին Լվովի Միրոսլավ Սկորիկի անվան ազգային ֆիլհարմոնիայում տեղի է ունեցել Ստեֆանիա Տուրկևիչի «Օքսանայի սիրտը» օպերայի պրեմիերան (դիրիժոր՝ Սերգեյ Խորովեց)։ Օպերան, որ գրվել է դրանից 60 տարի առաջ, հեղինակը նվիրել է իր քրոջը՝ օպերային և կամերային երգչուհի Իրինա Տուրկևիչ-Մարտինեցին (1899—1983), որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո արտագաղթել է Կանադա և այնտեղ 1960 թվականից ղեկավարել է Վիննիպեգի ուկրաինական մանկական թատրոնը[15]։

2020 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Չեռնովցիի մարզային ֆիլհարմոնիայում կայացել է Ստեֆանիա Տուրկևիչի «Կուց» մանկական օպերայի համաշխարհային պրեմիերան[16]։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Սիմֆոնիկ ստեղծագործություններ
  • Симфонія — Symphony no. 1 — 1937.
  • Симфонія no. 2(a) — Symphony no. 2(a) — 1952.
  • Симфонія no. 2(b) (2-й варіант) — Symphony no. 2(b) (2nd version).
  • Симфонієта — Symphoniette — 1956.
  • Три Симфонічні Ескізи — Three Symphonic Sketches /Երեք սիմֆոնիկ էսքիզ, 1975.
  • Симфонічна поема /սիմֆոնիկ պոեմ «La Vita».
  • Космічна симфонія /Տիեզերական սիմֆոնիա— Space Symphony — 1972.
  • Сюїта для подвійного струнного оркестру — Suite for Double String Orchestra./Սյուիտ լարային զույգ նվագախմբի համար
  • Фентезі для подвійного струнного оркестру — Fantasy for Double String Orchestra./Ֆանտազիա լարային զույգ նվագախմբի համար
Բալետներ
  • Руки — The Girl with the Withered Hands — Bristol, 1957.
  • Перли — The Necklace.
  • Весна (Дитячий балет) — Spring — (Children's Ballet/Բալետ մանուկների համար) 1934-5.
  • Мавка (a) — Mavka — ‘The Forest Nymph’ — 1964-7 — Belfast.
  • Мавка (b) — Mavka — ‘The Forest Nymph’ — 1964-7 — Belfast.
  • Страхопуд — Scarecrow — 1976.
Օպերա
Մանկական օպերաներ
  • Цар Ох або Серце Оксани — Tsar Okh or Heart of Oksana — 1960
  • Куць — The Young Devil
  • Яринний городчик — A Vegetable Plot (1969)
Երգչախմբային երկեր
  • Літургія 1919.
  • Psalm to Sheptytsky (Սաղմոս՝ նվիրված Անդրեյ Շպտիցկուն).
  • До Бою.
  • Триптих.
  • Колискова (А-а, котика нема; 1946).
Կամերային-գործիքային երկեր
  • Соната для скрипки і фортепіано 1935 — Sonata for violin and piano.
  • (a) струнний квартет 1960—1970 — String quartet.
  • (b) струнний квартет 1960—1970 — String quartet.
  • Тріо для скрипки, альта та віолончелі 1960—1970 — Trio for Violin, Viola and Cello.
  • Квінтет для двох скрипок, альта, віолончелі фортепіано 1960—1970 — Piano Quintet.
  • Тріо для флейти, кларнету, фагота 1972 — Wind Trio.
Ստեղծագործություններ դաշնամուրի համար
  • Варіації на українську тему 1932 — Variations on a Ukrainian Theme.
  • Фантазія: Сюїта фортепіанна на українські теми — Fantasia: Suite for Piano on Ukrainian Themes 1940.
  • Імпромпту — Impromptu 1962.
  • Гротеск — Grotesque 1964.
  • Гірська сюїта — Mountain Suite 1966—1968.
  • Цикл п'єс для дітей — Cycle of Pieces for Children 1936—1946.
  • Українські коляди та щедрівки — Ukrainian carols and Shchedrivka.
  • Вістку голосить — Good Tidings.
  • Christmas with Harlequin 1971.
Զանազան
  • Серце — Heart — Solo voice with orchestra.
  • Лореляй — Lorelei — Narrator, Harmonium and Piano 1919 — words by Lesia Ukrainka.
  • Травень — May — 1912.
  • Тема народної пісні — Folk Song Themes.
  • На Майдані — Independence Square — piano piece.
  • Не піду до леса з конечкамі — Лемківська пісня — Lemky song for voice and strings.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
  2. ↑ Енциклопедія українознавства, Кн. 2, [т. 9]: «Тимошенко — Хмельницький Богдан». Голов. ред: Володимир Кубійович. Париж, Нью-Йорк: «Молоде життя», Наукове товариство імені Шевченка у Європі. 1980. С. 3285
  3. ↑ 3,0 3,1 Turkevych-Lukiianovych, Stefaniia (անգլ.)
  4. ↑ «Ukrainian Art Song Project — Stefania Turkewich (1898-1977)».
  5. ↑ «У Стефи Туркевич-Лісовської, або інтерв'ю Мелі Нижанківської». Фотографії старого Львова (ուկրաիներեն). 2019 թ․ հոկտեմբերի 3. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  6. ↑ «Іван Емануїл Туркевич нар. 1872 пом. 12 грудня 1936». Родовід. Վերցված է 07.12.2019-ին.
  7. ↑ Павлишин, 2004, էջ 7
  8. ↑ |назва=Туркевич-Лукіянович Стефанія|веб-сайт= Українці в Сполученому Королівств. Інтернет-енциклопедія|url=http://www.ukrainiansintheuk.info/ukr/02/turkevych-u.htm}}(չաշխատող հղում)
  9. ↑ 9,0 9,1 Ihor Sonevyts'ki, Nataliia Palidvor-Sonevyts'ka. Dictionary of Ukrainian Composers. L'viv, 1997, 336 pp.
  10. ↑ Павлишин, 2004, էջ 14
  11. ↑ |назва=Stefiania Turkewich|веб-сайт=Ukranian Art Song Project|url=http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/%7Curl-архіву=https://web.archive.org/web/20160322103631/http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/%7Cдата-архіву=2016-03-22}}(չաշխատող հղում)
  12. ↑ «Narcyz Lukianowicz (Нарциз Лукіянович)».
  13. ↑ «Стефанія Туркевич – перша українська композиторка» (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  14. ↑ Кравець, Роман. «Стефанія Туркевич-Лукіянович». www.ukrainiansintheuk.info. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  15. ↑ Кияновська, Любов (2020 թ․ նոյեմբերի 11). «Серце Оксани: післяпрем'єрні роздуми від Любові Кияновської». Львівська національна філармонія (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  16. ↑ «Дитяча опера «Куць»». Новини Чернівці: Інформаційний портал «Молодий буковинець». Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 3-ին.

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեֆանիա Տուրկևիչ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ստեֆանիա_Տուրկևիչ&oldid=9295194» էջից