Սպիտակ ձնծաղիկ

Սպիտակ ձնծաղիկ
Սպիտակ ձնծաղիկ
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Ծնեբեկածաղկավորներ (Asparagales)
Ընտանիք	Շքանարգիզազգիներ (Amaryllidaceae)
Ենթաընտանիք	Amaryllidoideae
Տրիբա	Galantheae
Ցեղ	Ձնծաղիկ (Galanthus)
Տեսակ	Սպիտակ ձնծաղիկ (G. nivalis)
Միջազգային անվանում
Galanthus nivalis L., 1753
Կարգավիճակ
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ

Սպիտակ ձնծաղիկ (լատին․՝ Galánthus nivális), շքանարգիզազգիների ընտանիքի ձնծաղիկների ցեղին պատկանող բույսերի տեսակ։

Բուսաբանական նկարագրություն խմբագրել

Սոխուկը ձվաձև կամ կոնաձև է, բաց շագանակագույն կամ շագանակագույն կեղևով, 1,2-1,5 սմ տրամագծով և 1,5-2 սմ երկարությամբ։

Տերևները հայտնվում են կոկոնի հետ միաժամանակ և ծաղկման ընթացքում հավասար են կամ զգալիորեն ավելի կարճ ծաղկացողունից։ Տերևները մուգ կանաչ կամ գորշակապույտ են, հարթ նույնիսկ բողբոջման ժամանակ, բավականին բութ են, ծաղկելու ժամանակ մոմային նստվածքով, 8-10 սմ երկարությամբ և 0,4-0,6 լայնությամբ, իսկ ծաղկումից հետո՝ 25 սմ երկարությամբ և 1սմ լայնությամբ^[1]։ Ծաղկակիրը գլանաձև է, 7(9)-12 սմ երկարությամբ, իսկ թևերը՝ 2,5-3 սմ երկարությամբ^[1], ծաղկակոթը համաչափ է, ավելի երկար կամ ավելի կարճ թևերով։ Ծաղիկները միայնակ են, սպիտակ, կանաչ տերևների վերջում՝ պայտաձև բծերով, զանգակձև, փակ վիճակում հիշեցնում են կաթիլ, խոնարհված են։ Ծաղկապատյանը բաղկացած է վեց առանձին տերևներից։ Ծաղկապատյանի արտաքին տերևները երկարավուն-հակաձվաձև են, 1,5-2,5 սմ երկարությամբ և 0,7-1,1 սմ լայնությամբ, ներքին-սեպաձև, 0,7-1,2 սմ երկարությամբ և 0,4-0,7 սմ լայնությամբ^[1]։ Առէջներն ունեն 0,6-0,7 սմ երկարություն^[1], փոշանոթը սրածայր է։ Սերմնարանի երկարությունը 0,3-0,4 սմ է^[1]։ Ծաղկում է հունվար-ապրիլ ամիսներին։

Պտուղը մսոտ տուփիկ է, սերմերը երկարավուն են, հյութալի ելունդով։

Քրոմոսումների թիվը 2n = 24 է^[1]։

Տարածում և էկոլոգիա խմբագրել

Աճում է Կենտրոնական Եվրոպայում՝ Ավստրիայում, Չեխիայում, Սլովակիայում, Գերմանիայում, Հունգարիայում, Լեհաստանում, Շվեյցարիայում, Արևելյան Եվրոպայում՝ Ռումինիայում, Մոլդովայում, Ուկրաինայում, Նիժնի Դոնում (հարավային մաս), Հարավային Եվրոպայում՝ Իտալիայում, ներառյալ Սիցիլիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Բալկաններում՝ Ալբանիա, Հունաստան, Թուրքիա , նախկին Հարավսլավիայի երկրներում՝ Կովկաս, Արևմտյան Անդրկովկասում (Աբխազիա, Բաթումի, Օսիա), Արևելյան Անդրկովկասում (Թբիլիսի)^[2]^[3]։

Հանդիպում է ստորին, միջին և ալպյան գոտիներում, անտառաեզրերում, թփերի մեջ, բաց վայրերում։

Գյուղատնտեսական նշանակություն և կիրառություն խմբագրել

Փետրվար-ապրիլ ամիսներին մեղուներին նեկտար տվող ամենավաղ մեղրատու բույսն է^[4]։

Դեկորատիվ այգեգործության մեջ խմբագրել

Ամենուրեք չափավոր կլիմայական գոտում օգտագործվում է մշակույթի մեջ։ Ուշագրավ է վաղ ծաղկման շրջանում յուրահատուկ ծաղիկներով։ Ունի ավելի քան հիսուն սորտ^[5]։

Բժշկության մեջ խմբագրել

Բույսը թունավոր է։

Սոխուկներում պարունակում է նարվեդին, բույսի բոլոր մսերում կա գալանտամին^[6]։

Դասակարգում խմբագրել

Ըստ The Plant List–ի (2013) տվյալների բազայի տեղեկատվության՝ տեսակի հոմանիշների մեջ մտնում են հետևյալ անվանումները^[7]․

Chianthemum nivale (L.) Kuntze
Galanthus alexandri Porcius
Galanthus imperati Bertol.
Galanthus melvillei Voss
Galanthus montanus Schur
Galanthus nivalis var. atkinsii Mallett
Galanthus nivalis var. hololeuca Celak.
Galanthus nivalis subsp. imperati (Bertol.) K.Richt.
Galanthus nivalis var. majus Ten.
Galanthus nivalis var. minus Ten.
Galanthus nivalis f. pictus K.Malý
Galanthus nivalis f. pleniflorus P.D.Sell
Galanthus nivalis var. scharlockii Casp.
Galanthus nivalis var. spitzneri Podp.
Galanthus scharlokii (Casp.) Baker
Galanthus umbricus Dammann

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Артюшенко, 1970
↑ Флора СССР, 1935, էջ 478
↑ см. карточку таксона, ссылка на GRIN
↑ Абрикосов Х. Н. и др. Подснежник // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф.. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 271. «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
↑ Головкин Б.Н. и др. Декоративные растения СССР. — М.: Мысль, 1986. — С. 71. — 320 с.
↑ «Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. [Online Database] 18 May 2008». Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 18-ին.
↑ см. карточку таксона, ссылка на TPL.

Գրականություն խմբագրել

Артюшенко, З. Т. Критический обзор рода Galanthus L. // Ботан. журн. — 1966. — № 51. — С. 1443.
Артюшенко З.Т. Амариллисовые (Amaryllidaceae Jaume St.-Hilaire) СССР. Морфология, систематика и использование. — Л.: Наука, 1970. — 179 с.
Головкин, Б. Н. и др. Декоративные растения СССР. — М.: Мысль, 1986. — С. 71. — 320 с.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սպիտակ ձնծաղիկ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սպիտակ ձնծաղիկ» հոդվածին։

[Артюшенко—1970——-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Артюшенко, 1970

[Флора_СССР—1935——478-2] Флора СССР, 1935, էջ 478

[3] см. карточку таксона, ссылка на GRIN

[4] Абрикосов Х. Н. и др. Подснежник // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф.. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 271. «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.

[5] Головкин Б.Н. и др. Декоративные растения СССР. — М.: Мысль, 1986. — С. 71. — 320 с.

[6] «Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. [Online Database] 18 May 2008». Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 18-ին.

[7] см. карточку таксона, ссылка на TPL.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]