Սեմնան օսթան (պարս.՝ سمنان, Սեմնան-է Օսթան), օսթան (նահանգ) Իրանի Իսլամական Հանրապետության հյուսիսում, երկրի 31 օսթաններից մեկը։ Հյուսիսից սահմանակից է Գոլեսթան, հյուսիս-արևելքից Հյուսիսային Խորասան, արևելքից` Ռազավի Խորասան, հարավ-արևելքից` Հարավային Խորասան, հարավից Սպահան օսթաններին, արևմուտքից Ղոմ և Թեհրան, հյուսիս-արևմուտքից Մազանդարան օսթաններին։ Օսթանի տարածքը կազմում է 97 491 կմ², բնակչությունը վերջին մարդահամարի տվյալներով` 702 360 մարդ (2016)[1]։ Վարչական կենտրոնը Սեմնան քաղաքն է։

Սեմնան օսթան
պարս.՝ استان سمنان
ԵրկիրԻրան Իրան
Կարգավիճակօսթան (նահանգ)
Մտնում էԻրան
ՎարչկենտրոնՍեմնան
Բնակչություն702 360 մարդ (2016)[1]
Տարածք97 491 կմ²[2]
Սահմանակցում էՂոմի նահանգ, Հարավային Խորասան, Սպահանի նահանգ, Գոլեստան, Մազանդարան, Թեհրանի նահանգ, Ռազավի Խորասան և Հյուսիսային Խորասան
ISO 3166-2 կոդIR-20
Հեռախոսային կոդ0231

Օսթանը ձևավորվել է Մազանդարան օսթանից անջատման արդյունքում[3]։ 2014 թվականից օսթանը մասն է կազմում Իրանի 1-ին տարածաշրջանի, որի կենտրոնը Թեհրանն է[4]։

Աշխարհագրություն

խմբագրել
 
 

Սեմնան նահանգը ձգվում է Էլբուրս լեռնաշղթայի երկայնքով։ Հարավային շրջանում նահանգին միանում է Դաշթե Քևիր անապատը։ Այս նահանգը կարելի է բաժանել երկու մասի` լեռնային և հարթավայրային։ Լեռնային մասում զարգացած է օգտակար հանածոների արդյունահանումը։ Այստեղ կան նաև մեծ թվով առողջարաններ։ Իսկ հարթավայրային մասում գտնվում են մի քանի հնագույն քաղաքներ, որոնցից մեկը եղել է պարթևների մայրաքաղաքներից։

Բնակչություն

խմբագրել

2006 թվականի մարդահամարի տվյալներով օսթանի բնակչությունը կազմում էր 570 835 մարդ` 159 791 տնային տնտեսություններում[5]։ 2011 թվականի մարդահամարը հաշվառել էր 631 218 մարդ, որոնք ապրում էին 186 114 տնտեսություններում[6]։ Ըստ վերջին` 2016 թվականի մարդահամարի տվյալների` բնակչությունը կազմում էր արդեն 702 360 մարդ` 215 571 տնտեսություններում[7]։

Տասը հազարից ավել բնակչությամբ քաղաքներն են Սեմնանը (բնակչությունը 2016 թվականի դրությամբ` 185 129 մարդ), Շահրուդը (150 129 մարդ), Դամղանը (59 106 մարդ), Գարմսարը (48 672 մարդ), Մեհդիշահրը (24 485 մարդ), Էյվանքին (13 518 մարդ), Շահմիրզադը (11 191 մարդ)[8]։ Ընդհանուր առմամբ քաղաքներում է ապրում 560 502 մարդ կամ օսթանի բնակչության 79,8%-ը[7]։

Վարչական բաժանում

խմբագրել

Օսթանը բաժանված է 8 շահրեստանների (գավառների).

 

Սեմնան օսթանի շահրեստանները
Շահրեստան Բնակ. 2006[5] Բնակ. 2011[6] Բնակ. 2016[7] Վարչ. կենտրոն
Արադան շահրեստան1 13 884 Արադան
Գարմսար շահրեստան 77 676 81 324 77 421 Գարմսար
Դամղան շահրեստան 81 993 86 908 94 190 Դամղան
Մեհդիշահր շահրեստան2 41 896 47 475 Մեհդիշահր
Մեյամի շահրեստան3 38 718 Մեյամի
Շահրուդ շահրեստան 225 007 238 830 218 628 Շահրուդ
Սեմնան շահրեստան 186 159 182 260 196 521 Սեմնան
Սորխե շահրեստան2 15 523 Սորխե
Ընդհանուր 570 835 631 218 702 360
1Առանձնացվել է Գարմսար շահրեստանից
2Առանձնացվել է Սեմնան շահրեստանից
3Առանձնացվել է Շահրուդ շահրեստանից

Տնտեսություն

խմբագրել
 

Տնտեսության հիմնական ճյուղերն են գյուղատնտեսություն (ցորեն, բամբակ, խնձոր, խաղող, պիստակ), առևտուր, տեքստիլ, սննդի, աէրոտիեզերական, ավտոմոբիլային և մետալուրգիայի արդյունաբերություն, շինանյութերի, ավտոմեքենաների պահեստամասերի և հեծանիվների արտադրություն, ածուխի հանքարդյունաբերություն, տրանսպորտ։

Իմամշահր քաղաքում տեղակայված է East Alborz ածխի արդյունահանման ընկերությունը, ինչպես նաև Սեմնան գիտական և տեխնոլոգիական պարկը, «Իրան Խոդրո»[9] շարժիչների արտադրության գործարանը, «Սիմանե Շահրուդ» ցեմենտի գործարանը, Իրանի խոշորագույն տիեզերակայանը և հրթիռային կայանը։ Սեմնան քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոմոբիլային գործարանի մասնաճյուղը։ Դամղան քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոպահեստամասերի գործարանը և «Խավարան Խոդրո» ավտոբուսի գործարանը։ Գյարմսար քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոպահեստամասերի գործարանը։ Նահանգի տարածքում գտնվում է Սեմնան տիեզերակայանը։

Տեսարժան վայրեր

խմբագրել

Սեմնան քաղաքում գտնվում են Մեծ շուկան, «Արգ» դարպասները, շրջակայքում` Քոհան Դեժ ամրոցը։ Մեհդիշահր քաղաքի մոտ (Սանգսար), գտնվում են Դարբաստ քարայրը և Շահմիրզադի առողջարանային գյուղը, որտեղ կա հին ամրոց և երկրի ամենախոշոր ընկույզի այգիները[10]։

Իմամշահր (Շահռուդ) քաղաքի մոտակայքում գտնվում են հինավուրց բնակավայրի ավերակները և հին գերեզմաններ։ Բաստամ քաղաքում կա Սելջուկների շրջանի մզկիթ և Բայազիդ Բիստամիի գերեզմանատունը, շրջակայքում` Խարականի գերեզմանը և Բայար ամրոցի ավերակները։ Դամղան քաղաքում գտնվում են հինավուրց ամրոցի և Թարիխխանե կոմպլեքսի (Սասանյաննրեի ժամանակաշրջանի տաճար և ամենահին մզկիթը երկրում), ավերակները, ինչպես նաև Փիրե Ալամդարի գերեզմանը, սելջուկների ժամանակաշրջանի ուրբաթօրյա մզկիթը և Ջաֆար աշտարակը, Չեհել Դոխթար[11] և Մեհմանդուսթ աշտարակները, հին մինարեթներ։ Դամղան քաղաքի մերձակայքում գտնվում են Թափփե Ղեյսար ամրոցի ավերակները, որը վերաբերում է պարթևական և սասանյան ժամանակաշրջաններին, Չեշմե Ալի գեղեցիկ օազիսը, Ղաջարիների դինաստիայի պալատներով, Սեփահսալար հնագույն քարավանատունը, Շիրբանդ քարանձավը։ Գյարմսար քաղաքի մերձակայքում գտնվում են Սթոնվանդ ամրոցը և Դաշթե Քևիր անապատի Թուրան ազգային պարկը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.) — 1965.
  2. 2,0 2,1 https://www.amar.org.ir/english/Iran-at-a-glance/Semnan
  3. Iran Provinces
  4. «استان‌های کشور به ۵ منطقه تقسیم شدند». همشهری آنلاین (պարսկերեն). 2014 թ․ հունիսի 22. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 27-ին.
  5. 5,0 5,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.
  6. 6,0 6,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (Excel) (պարսկերեն). Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  7. 7,0 7,1 7,2 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2017 թ. օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  8. Իրանի քաղաքների բնակչություննը ըստ մարդահամարների արդյունքների (անգլ.)
  9. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 21-ին.
  10. https://travital.com/city/semnan/
  11. http://seeiran.ir/%D8%A8%D8%B1%D8%AC-%DA%86%D9%87%D9%84-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86/

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեմնանի նահանգ» հոդվածին։