Սեմնանի նահանգ

Սեմնան օսթան; պարս.՝ استان سمنان
Երկիր	Իրան
Կարգավիճակ	օսթան (նահանգ)
Մտնում է	Իրան
Վարչկենտրոն	Սեմնան
Բնակչություն	▲702 360 մարդ (2016)
Տարածք	97 491 կմ²
Սահմանակցում է	Ղոմի նահանգ, Հարավային Խորասան, Սպահանի նահանգ, Գոլեստան, Մազանդարան, Թեհրանի նահանգ, Ռազավի Խորասան և Հյուսիսային Խորասան
ISO 3166-2 կոդ	IR-20
Հեռախոսային կոդ	0231
	Սեմնանի նահանգ Վիքիպահեստում

Սեմնան օսթան (պարս.՝ سمنان, Սեմնան-է Օսթան), օսթան (նահանգ) Իրանի Իսլամական Հանրապետության հյուսիսում, երկրի 31 օսթաններից մեկը։ Հյուսիսից սահմանակից է Գոլեսթան, հյուսիս-արևելքից Հյուսիսային Խորասան, արևելքից` Ռազավի Խորասան, հարավ-արևելքից` Հարավային Խորասան, հարավից Սպահան օսթաններին, արևմուտքից Ղոմ և Թեհրան, հյուսիս-արևմուտքից Մազանդարան օսթաններին։ Օսթանի տարածքը կազմում է 97 491 կմ², բնակչությունը վերջին մարդահամարի տվյալներով` ▲702 360 մարդ (2016)^[1]։ Վարչական կենտրոնը Սեմնան քաղաքն է։

Օսթանը ձևավորվել է Մազանդարան օսթանից անջատման արդյունքում^[3]։ 2014 թվականից օսթանը մասն է կազմում Իրանի 1-ին տարածաշրջանի, որի կենտրոնը Թեհրանն է^[4]։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Սեմնան նահանգը ձգվում է Էլբուրս լեռնաշղթայի երկայնքով։ Հարավային շրջանում նահանգին միանում է Դաշթե Քևիր անապատը։ Այս նահանգը կարելի է բաժանել երկու մասի` լեռնային և հարթավայրային։ Լեռնային մասում զարգացած է օգտակար հանածոների արդյունահանումը։ Այստեղ կան նաև մեծ թվով առողջարաններ։ Իսկ հարթավայրային մասում գտնվում են մի քանի հնագույն քաղաքներ, որոնցից մեկը եղել է պարթևների մայրաքաղաքներից։

Բնակչություն խմբագրել

2006 թվականի մարդահամարի տվյալներով օսթանի բնակչությունը կազմում էր 570 835 մարդ` 159 791 տնային տնտեսություններում^[5]։ 2011 թվականի մարդահամարը հաշվառել էր 631 218 մարդ, որոնք ապրում էին 186 114 տնտեսություններում^[6]։ Ըստ վերջին` 2016 թվականի մարդահամարի տվյալների` բնակչությունը կազմում էր արդեն 702 360 մարդ` 215 571 տնտեսություններում^[7]։

Տասը հազարից ավել բնակչությամբ քաղաքներն են Սեմնանը (բնակչությունը 2016 թվականի դրությամբ` 185 129 մարդ), Շահրուդը (150 129 մարդ), Դամղանը (59 106 մարդ), Գարմսարը (48 672 մարդ), Մեհդիշահրը (24 485 մարդ), Էյվանքին (13 518 մարդ), Շահմիրզադը (11 191 մարդ)^[8]։ Ընդհանուր առմամբ քաղաքներում է ապրում 560 502 մարդ կամ օսթանի բնակչության 79,8%-ը^[7]։

Վարչական բաժանում խմբագրել

Օսթանը բաժանված է 8 շահրեստանների (գավառների).

Սեմնան օսթանի շահրեստանները
Շահրեստան	Բնակ. 2006^[5]	Բնակ. 2011^[6]	Բնակ. 2016^[7]	Վարչ. կենտրոն
Արադան շահրեստան¹	—	—	13 884	Արադան
Գարմսար շահրեստան	77 676	81 324	77 421	Գարմսար
Դամղան շահրեստան	81 993	86 908	94 190	Դամղան
Մեհդիշահր շահրեստան²	—	41 896	47 475	Մեհդիշահր
Մեյամի շահրեստան³	—	—	38 718	Մեյամի
Շահրուդ շահրեստան	225 007	238 830	218 628	Շահրուդ
Սեմնան շահրեստան	186 159	182 260	196 521	Սեմնան
Սորխե շահրեստան²	—	—	15 523	Սորխե
Ընդհանուր	570 835	631 218	702 360
¹Առանձնացվել է Գարմսար շահրեստանից ²Առանձնացվել է Սեմնան շահրեստանից ³Առանձնացվել է Շահրուդ շահրեստանից

Տնտեսություն խմբագրել

Տնտեսության հիմնական ճյուղերն են գյուղատնտեսություն (ցորեն, բամբակ, խնձոր, խաղող, պիստակ), առևտուր, տեքստիլ, սննդի, աէրոտիեզերական, ավտոմոբիլային և մետալուրգիայի արդյունաբերություն, շինանյութերի, ավտոմեքենաների պահեստամասերի և հեծանիվների արտադրություն, ածուխի հանքարդյունաբերություն, տրանսպորտ։

Իմամշահր քաղաքում տեղակայված է East Alborz ածխի արդյունահանման ընկերությունը, ինչպես նաև Սեմնան գիտական և տեխնոլոգիական պարկը, «Իրան Խոդրո»^[9] շարժիչների արտադրության գործարանը, «Սիմանե Շահրուդ» ցեմենտի գործարանը, Իրանի խոշորագույն տիեզերակայանը և հրթիռային կայանը։ Սեմնան քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոմոբիլային գործարանի մասնաճյուղը։ Դամղան քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոպահեստամասերի գործարանը և «Խավարան Խոդրո» ավտոբուսի գործարանը։ Գյարմսար քաղաքում գործում է «Իրան Խոդրո» ավտոպահեստամասերի գործարանը։ Նահանգի տարածքում գտնվում է Սեմնան տիեզերակայանը։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

Սեմնան քաղաքում գտնվում են Մեծ շուկան, «Արգ» դարպասները, շրջակայքում` Քոհան Դեժ ամրոցը։ Մեհդիշահր քաղաքի մոտ (Սանգսար), գտնվում են Դարբաստ քարայրը և Շահմիրզադի առողջարանային գյուղը, որտեղ կա հին ամրոց և երկրի ամենախոշոր ընկույզի այգիները^[10]։

Իմամշահր (Շահռուդ) քաղաքի մոտակայքում գտնվում են հինավուրց բնակավայրի ավերակները և հին գերեզմաններ։ Բաստամ քաղաքում կա Սելջուկների շրջանի մզկիթ և Բայազիդ Բիստամիի գերեզմանատունը, շրջակայքում` Խարականի գերեզմանը և Բայար ամրոցի ավերակները։ Դամղան քաղաքում գտնվում են հինավուրց ամրոցի և Թարիխխանե կոմպլեքսի (Սասանյաննրեի ժամանակաշրջանի տաճար և ամենահին մզկիթը երկրում), ավերակները, ինչպես նաև Փիրե Ալամդարի գերեզմանը, սելջուկների ժամանակաշրջանի ուրբաթօրյա մզկիթը և Ջաֆար աշտարակը, Չեհել Դոխթար^[11] և Մեհմանդուսթ աշտարակները, հին մինարեթներ։ Դամղան քաղաքի մերձակայքում գտնվում են Թափփե Ղեյսար ամրոցի ավերակները, որը վերաբերում է պարթևական և սասանյան ժամանակաշրջաններին, Չեշմե Ալի գեղեցիկ օազիսը, Ղաջարիների դինաստիայի պալատներով, Սեփահսալար հնագույն քարավանատունը, Շիրբանդ քարանձավը։ Գյարմսար քաղաքի մերձակայքում գտնվում են Սթոնվանդ ամրոցը և Դաշթե Քևիր անապատի Թուրան ազգային պարկը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.) — 1965.
↑ ^2,0 ^2,1 https://www.amar.org.ir/english/Iran-at-a-glance/Semnan
↑ Iran Provinces
↑ «استان‌های کشور به ۵ منطقه تقسیم شدند». همشهری آنلاین (պարսկերեն). 2014 թ․ հունիսի 22. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 27-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (Excel) (պարսկերեն). Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2017 թ. օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
↑ Իրանի քաղաքների բնակչություննը ըստ մարդահամարների արդյունքների (անգլ.)
↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 21-ին.
↑ https://travital.com/city/semnan/
↑ http://seeiran.ir/%D8%A8%D8%B1%D8%AC-%DA%86%D9%87%D9%84-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86/

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեմնանի նահանգ» հոդվածին։

[_017b991d0b98a1d6-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.) — 1965.

[_332ad7be2ee7ac63-2] 2,0 ^2,1 https://www.amar.org.ir/english/Iran-at-a-glance/Semnan

[provinces-3] Iran Provinces

[4] «استان‌های کشور به ۵ منطقه تقسیم شدند». همشهری آنلاین (պարսկերեն). 2014 թ․ հունիսի 22. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 27-ին.

[2006_census-5] 5,0 ^5,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.

[2011_census-6] 6,0 ^6,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (Excel) (պարսկերեն). Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.

[2016_census-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2017 թ. օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.

[City_populations-8] Իրանի քաղաքների բնակչություննը ըստ մարդահամարների արդյունքների (անգլ.)

[9] «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 21-ին.

[10] ttps://travital.com/city/semnan/

[11] ttp://seeiran.ir/%D8%A8%D8%B1%D8%AC-%DA%86%D9%87%D9%84-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]