Ռիխարդ Ռետի
Ռիխարդ Ռետի (չեխ․՝ Richard Réti), մայիսի 28, 1889, Պեզինոկ, Բրատիսլավայի մոտ-հունիսի 6, 1929, Պրահա) չեխոսլովակ շախմատիստ, գրոսմայստեր, շախմատային կոմպոզիտոր, շախմատային տեսաբան, ժուռնալիստ։
| Ռիխարդ Ռետի | |
|---|---|
| չեխ․՝ Richard Réti | |
 | |
| Պետություն(ներ) |  Չեխոսլովակիա և  Ցիսլեյտանիա |
| Ծննդյան ամսաթիվ | մայիսի 28, 1889[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Pezinok, Բրատիսլավայի երկրամաս, Սլովակիա[4] |
| Մահվան ամսաթիվ | հունիսի 6, 1929[1][2][3][…] (40 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Պրահա, Չեխոսլովակիա[3] |
| 365chess | Richard_Reti |
| Chesstempo համար | 244916 |
| ICCF համար | 244916 |
| Մասնակցել է | Շախմատային օլիմպիադա 1927[5] |
 Richard Réti Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է հրեական ընտանիքում[6]։ Եղբայրը՝ Ռետի Ռուդոլֆը եղել է երաժշտագետ և դաշնակահար։
Միջնակարգ և բարձրագույն կրթությունը ստացել է Վիեննայում։ Ավարտել է Վիեննայի համալսարանը։ Իր առաջին և անհաջող միջազգային խաղն անց է կացրել ուսանողական տարիներին, զբաղեցրել է վերջին տեղը։ Նույն թվականին վստահորեն հաղթող է ճանաչվել մեկ այլ մրցաշարում։ 1909-1914 թվականներին մրցանակային տեղեր է զբաղեցրել Օպատիա, Վիեննա, Բուդապեշտ Մանհայմ քաղաքաներում տեղի ունեցած մրցաշարերում։ Ստեղծագործական ծաղկուն շրջանը եղել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո։ 1918-1929 թվականներին նա մասնակցել է մի քանի տասնյակ մրցաշարերի, որոնցից իննում զբաղեցրել է առաջին տեղը։ 1927 թվականինն Լոնդոնում տեղի ունեցած Շախմատի առաջին օլիմպիադայում Ռետին Չեխոսլովակիայի հավաքականի լավագույն խաղացուղն էր, նրա շնորհիվ հավաքականը զբաղեցրել է 5-րդ տեղը[7][7]։
1924 թվականի մարտի 22-ից Միխայիլ Չիգորին խորհրդանշական ակումբի անդամ է։
Ռիխարդ Ռետին ակտիվ շախմատային գործունեությամբ է զբաղվել. մասնակցել է բազմաթիվ մրցաշարերի,մի քանի անգամ անց է կացրել միաժամանակյա շախմատային սեանսներ, այդ թվում նաև՝ կույր շախմատ։ 1925 թվականի փետրվարի 7-ին շախմատիստը Սան Պաուլո քաղաքում առանց շախմատի դաշտին նայելու միաժամանակ խաղացել է 29 պարտիա (+20 −2 =7) և սահմանել համաշխարհային ռեկորդ։ Հետագայում՝ 1935 թվականին այդ ռեկորդը գերազանցել է Ալեքսանդր Ալյոխինը։
Նա նաև զբաղվել է շախմատային տեսությունով, եղել է հիպերմոդերնիզմ գաղափարի ստեծովներից մեկը, ստեղծել է Ռետի դեբյուտ (1. Ձf3 d5 2.с4) սկզբնախաղը։
Մահացել է 40 տարեկանում, ծանր հիվանդությունից, թաղված է Վիեննա քաղաքում։ 1949 թվականից Չեխոսլովակիայում անց է կացվում նրա հիշատակի մրցաշար։
Ուշագրավ պարտիա խմբագրել
Վիեննա, 1910
Կարո-Կաննի պաշտպանություն
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |              | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
1.e4 c6 2.d4 d5 3.Ձc3 de 4.Ձ:e4 Ձf6 5.Թd3 e5 6.de Թa5+ 7.Փd2 Թ:е5 8.0-0-0 Ձ:е4 (տես՝ գծապատկերը) 9.Թd8+!! Ա:d8 10.Փg5++! Աс7 11.Փd8#
Լավագույն էտյուդներից խմբագրել
Ostrauer Morgenzeitung und Handelsblatt
դեկտեմբերի 4 1921
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Այս էտյուդը աշխարհի ամենահայտնի էտյուդներից է։ Քայլը սպիտակներինն է, առաջին հայացքից թվում է, թե սևերն ունեն հաղթած դիրք՝ 1. Աh7 h4 2. Աh6 h3 3․Աh5 h2 և 4․Աh4 քայլին զինվորը մտնում է թագուհի։ Սակայն սպիտակների արքան կարողանում է գեղեցիկ հնարքներ կատարել, կամ գրավել իր զինվորի սատարման դաշտը, կամ էլ գրավել սևերի զինվորի քառակուսին․ 1. Աg7 h4 2. Աf6 h3 3․Աe6 h2 4․c7 h1= Թ 5.c8= Թ, կամ 1. Աg7 Աb6 2. Աf6 h4 3․Աe5 h3, 4.Աd6 h2 5.c7 h1= Թ 6.c8= Թ, եթե՝ 3․․․ Աxc6, ապա՝ արքան f4 քայլով մտնում է սևերի զինվորի քառակուսու մեջ և խաղն ավարտվում է ոչ-ոքի։ Էտյուդը մեծ տպավորություն էր թողել տեսաբանների վրա և ստացել «Ռետիի մանևր» անունը[8]։ Այն առաջին անգամ տպագրվել է 1921 թվականի սեպտեմբերի 11-ին «Deutsch-Österreichische Tageszeitung» օրաթերթում[9]։ Հետագայում այն օգտագործվեց այլ տեսաբանների կողմից։
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Այս շախմատային էտյուդը առաջին անգամ լույս է տեսել 1922 թվականին «Tidskrift for Schack» շվեդական ամսագրում, որտեղ սպիտակները հաղթանակ են տանում։ 1.Նd1? d4! 2.Աd7 Աd5 3.Աc7 Աc5 և ոչ-ոքի։ Ոչ-ոքի է ավարտվում նաև 2.Աf7? Աe4 3.Աe6 d3, կամ 2.Նd2? Աe4 3.Աd6 Աe3 4.Նd1 d3 և ոչ-ոքի։ Այստեղ սպիտակները հաղթանակ են տանում կատարելով 1.Նd2(d3)! d4 2.Նd1! Աd5 3.Աd7 քայլերն ու սևերը հայտնվում են ցուգցվանգի մեջ՝ 3. ... Աe5 (3. ... Աc5 4.Աe6, 3. ... Աe4 4.Աd6) 4.Աc6 Աe4 5.Աc5±։
Մրցաշարերի արդյունքներ խմբագրել
| Թվական | Քաղաք | Մրցաշար | + | − | = | Արդյունք | Տեղ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1907 | Սեկեշֆեհերվար | 6 | 5 | 3 | 7½-ը 14 | 7—9 | |
| 1908 | Պրահա | 2 | 1 | 3 | 3½-ը 6 | 4 | |
| Վիեննա | 0 | 16 | 3 | 1½-ը 19 | 20 | ||
| 1909 | Վիեննա | 6 | 1 | 3 | 7½-ը 10 | 1 | |
| Վիեննա | 13 | 2 | 1 | 13½-ը 16 | 1 | ||
| 1910 | Վիեննա | 12 | 2 | 0 | 12-ը 14 | 1 | |
| 1911 | Բուդապեշտ | 3 | 4 | 2 | 4-ը 9 | 6—8 | |
| Վիեննա | 6 | 4 | 0 | 6-ը 10 | 2 | ||
| Սան-Ռեմո | 4 | 3 | 3 | 5½-ը 10 | 6—7 | ||
| Վիեննա | 4 | 6 | 3 | 5½-ը 13 | 5 | ||
| 1912 | Օպատիա | 10 | 8 | 3 | 11½-ը 21 | 3—4 | |
| Տիմիշոարա | 3 | 5 | 6 | 6-ը 14 | 11 | ||
| Վիեննա | 7 | 4 | 0 | 7-ը 11 | 2 | ||
| 1913 | Վիեննա | 6 | 1 | 7 | 9½-ը 14 | 3 | |
| Մլադա Բոլեսլավ | 4 | 2 | 3 | 5½-ը 9 | 4 | ||
| Վիեննա | 11 | 5 | 2 | 12-ը 18 | 4 | ||
| Դեբրեցեն | 4 | 2 | 4 | 6-ը 10 | 2—3 | ||
| Բուդապեշտ | 2 | 7 | 2 | 3-ը 12 | 11 | ||
| 1914 | Վիեննա | 11 | 5 | 2 | 12-ը 18 | 4 | |
| Բադեն-Բայ-Վեյն | 5 | 4 | 9 | 9½-ը 18 | 6 | ||
| Վիեննա | 7 | 4 | 3 | 8½-ը 14 | 3—4 | ||
| Մանհայմ | 5 | 2 | 4 | 7-ը 11 | |||
| 1915 | Վիեննա | 2 | 4 | 0 | 2-ը 6 | 4 | |
| Վիեննա | 4 | 2 | 8 | 8-ը 14 | 2 | ||
| 1916 | Բուդապեշտ | 1 | 3 | 2 | 2-ը 6 | 3 | |
| 1918 | Բուդապեշտ | 1 | 5 | 2 | 2-ը 8 | 5 | |
| Կոշիցե | 9 | 0 | 2 | 10-ը 11 | 1 | ||
| Բուդապեշտ | 4 | 1 | 3 | 5½-ը 8 | 1—2 | ||
| 1919 | Բեռլին | 1 | 3 | 2 | 2-ը 6 | 3—4 | |
| Տրիբերգ-իմ Շվարցվալդ | 1 | 3 | 2 | 2-ը 6 | 3—4 | ||
| Ռոտերդամ | 7 | 0 | 0 | 7-ը 7 | 1 | ||
| Ստոկհոլմ | 7 | 5 | 3 | 8½-ը 15 | 3 | ||
| Ստոկհոլմ | 3 | 5 | 4 | 5-ը 12 | 4 | ||
| 1920 | Ստոկհոլմ | 4 | 6 | 2 | 5-ը 12 | 4 | |
| Վիեննա | 3 | 1 | 1 | 3½-ը 5 | 1 | ||
| Ամստերդամ | 3 | 0 | 3 | 4½-ը 6 | 1 | ||
| Բեռլին | 4 | 3 | 2 | 5-ը 9 | 4 | ||
| Գյոթեբորգ | 7 | 1 | 5 | 9½-ը 13 | 1 | ||
| 1921 | Քիլ | 2 | 5 | 5 | 4½-ը 12 | 4 | |
| 1922 | Պիեշտյանի | 7 | 4 | 7 | 10½-ը 18 | 5 | |
| Լոնդոն | 5 | 3 | 7 | 8½-ը 15 | 6—7 | ||
| Տեպլիցե | 8 | 3 | 2 | 9-ը 13 | 1—2 | ||
| Վիեննա | 5 | 4 | 5 | 7½-ը 14 | 8 | ||
| 1923 | Հասթինգս | 5 | 2 | 2 | 6-ը 9 | 2—3 | |
| Մարգիտ | 2 | 3 | 2 | 3-ը 7 | 6 | ||
| Կառլովի Վարի | 7 | 3 | 7 | 10½-ը 17 | 4—5 | ||
| Օստրավա | 7 | 1 | 5 | 9½-ը 13 | 2 | ||
| Վիեննա | 6 | 0 | 5 | 8½-ը 11 | 2 | ||
| Սխեվենինգեն | 8 | 2 | 0 | 8-ը 10 | 4 | ||
| 1924 | Նյու Յորք | Նյու Յորքի 1924 թվականի միջազգային մրցաշար | 9 | 8 | 3 | 10½-ը 20 | 5 |
| Բուենոս Այրես | 15 | 1 | 2 | 16-ը 18 | 1 | ||
| 1925 | Բադեն-Բադեն | Բադեն-Բադենի 1925 թվականի միջազգային մրցաշար | 6 | 6 | 8 | 10-ը 20 | 11—13 |
| Մարիանսկե Լազնե | 8 | 4 | 3 | 9½-ը 15 | 5 | ||
| Վրոցլավ | 4 | 3 | 4 | 6-ը 11 | 7 | ||
| Մոսկվա | Մոսկվայի 1925 թվականի միջազգային մրցաշար | 7 | 4 | 9 | 11½-ը 20 | 7 | |
| Բրատիսլավա | 8 | 0 | 2 | 9-ը 10 | 1 | ||
| 1926 | Զեմերինգ | 8 | 6 | 3 | 9½-ը 17 | 8 | |
| Բուդապեշտ | 5 | 4 | 6 | 8-ը 15 | 7—8 | ||
| 1927 | Հասթինգս | 4 | 3 | 2 | 5-ը 9 | 4—5 | |
| Թանբրիջ Ուելս | 2 | 3 | 2 | 3-ը 7 | 5 | ||
| Բադ-Հոմբուրգ-Ֆոր–դեր-Հյոե | 5 | 2 | 3 | 6½-ը 10 | 2 | ||
| Լոնդոն | Շախմատային 1-ին օլիմպիադա | 9 | 2 | 4 | 11-ը 15 | ||
| Լոնդոն | 3 | 3 | 5 | 5½-ը 11 | 6—7 | ||
| 1928 | Բեռլին | 4 | 4 | 5 | 6½-ը 13 | 6—7 | |
| Վիեննա | 9 | 1 | 3 | 10½-ը 13 | 1 | ||
| Գիսեն | 4 | 0 | 3 | 5½-ը 7 | 1 | ||
| Դորտմունդ | 5 | 1 | 2 | 6-ը 8 | 2 | ||
| Բադ Կիսինգեն | 2 | 2 | 7 | 5½-ը 11 | 6 | ||
| Տրենչին | 5 | 4 | 2 | 6-ը 11 | 5—6 | ||
| Բռնո | 5 | 0 | 4 | 7-ը 9 | 1—2 | ||
| Բեռլին | 3 | 5 | 4 | 5-ը 12 | 5—7 | ||
| 1929 | Ստոկհոլմ | 4 | 1 | 1 | 4½-ը 6 | 1 |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #12403117X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ OlimpBase
- ↑ Reti, Famous Jewish Chess Champion, Dies.
- ↑ 7,0 7,1 Շախմատային օլիմպիադաների պատմություն (մաս առաջին) (գերմ.)
- ↑ Этюд Рети
- ↑ Ткаченко С. «Страсти вокруг идеи Рети». // ChessPro. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 28-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Modern Ideas in Chess by Richard Rèti Արխիվացված 2022-08-12 Wayback Machine
- Туров Б. И. Жемчужины шахматного творчества. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2000. ISBN 5-222-01375-8
- Книга:Шахматный словарь
- Книга:Шахматы. Энциклопедический словарь|страницы=332—333