Վիքիպեդիա

Ջուլիետ Կապուլետ

Ջուլիետ Կապուլետ (իտալ.՝ Giulietta Capuleti), Վիլյամ Շեքսպիրի «Ռոմեո և Ջուլիետ» ողբերգության գրական հերոսուհին, որին սիրահարված էր Ռոմեո Մոնդեգյուն, որի ընտանիքի հետ Կապուլետների ընտանիքը վաղեմի թշնամություն ուներ։ Ռոմեոյի և Ջուլիետի պատմությունը հայտնվել է անգլիացի դրամատուրգի կողմից հայտնի ողբերգությունը գրելուց առաջ։

Ջուլիետ Կապուլետ
Տեսակթատերական կերպար և գեղարվեստական անձ
ՀեղինակԼուիջի դա Պորտո
Ներկայացված էՌոմեո և Ջուլիետ
Մասն էRomeo and Juliet?
Սեռիգական
Քաղաքացիություն Վենետիկի հանրապետություն
Հրարած տիեզերքիցRomeo and Juliet universe?
ԾննդավայրՎերոնա
Մահվան վայրՎերոնա
ՀարստությունCapulets?
 Juliet Վիքիպահեստում

Ջուլիետի պատվին կոչվել է Ուրան մոլորակի արբանյակը, որը հայտնաբերվել է 1986 թվականի հունվարի 3-ին «Վոյաջեր-2» կայանի լուսանկարների հիման վրա։

Կերպարի պատմություն խմբագրել

Երկու դժբախտ սիրահարների կերպարների ակունքները հայտնվել են դեռ Օվիդիոսի «Կերպարանափոխությունների» Պիրամի և Ֆիսբայի մասին պոեմում։

Ռոմեոյի և Ջուլիետի անուններն առաջին անգամ օգտագործվել են Լուիջի դա Պորտոյի «Երկու ազնիվ սիրահարների նորահայտ պատմությունը» ինքնակենսագրական ստեղծագործության մեջ (լույս է տեսել 1530 թվականին), ընդ որում գործողությունը տեղի է ունենում հենց Վերոնա քաղաքում։ Մոնտեքիո Մաջորեի սկալիգերների վսեմ ամրոցները (այժմ կոչվում են Ռոմեոյի և Ջուլիետյի ամրոցներ) ոգեշնչել են հեղինակին ստեղծել ստեղծագործության գլխավոր հայեցակարգը Կապելլետտի և Մոնտեքի անհաշտ ընտանիքների մասին։ Մոնտեքիոյի անվան մեջ հեշտ է նկատել կապը Ռոմեո Մոնտեգյուի ազգանվան հետ։ Լուիջի դա Պորտոն գլխավոր հերոսի անունը կարող էր վերցնել Դանթեից, որտեղ կա Ռոմեո դի Վիլանովան (երգ VI v.127): Հետազոտությունները հաստատում են դա Պորտոյի պատմության ինքնակենսագրական բնույթը, որտեղ Ռոմեոյի և Ջուլիետի կերպարների հետևում թաքնված են հենց Լուիջին և նրա զարմուհի Լյուչինա Սավորնյանը[1][2]։

Լուիջի դա Պորտոյի պատմության համար որպես ոգեշնչման աղբյուր, հավանաբար, ծառայել է Մազուչչո Սալեռնիտանոի «Մարիոտտո և Գանոցցա» պատմվածքը, որը նա վերամշակել է և ներմուծել բազմաթիվ տարրեր, որոնք այնուհետև փոխառել են այլ գրողներ[1]։ Սյուժեն հայտնի էր Վերածննդի դարաշրջանի իտալացի գրողների շրջանում։ Մատտեո Բանդելլոն 1554 թվականին գրել է նովել, որը հիմք է դարձել Արթուր Բրուքի «Ռոմեո և Ջուլիետ» (1562) պոեմի համար, որն էլ իր հերթին ոգեշնչել է Շեքսպիրին։

Ջուլիետի պատմություն խմբագրել

Ջուլիետը Վերոնայի նշանավոր ընտանիքի ներկայացուցիչ է՝ սինյոր և սինյորա Կապուլետների դուստրը։ Բանդելլոյի և դա Պորտոյի մոտ Ջուլիետը 18 տարեկան է, մինչդեռ Շեքսպիրի մոտ նա 13 տարեկան է, քանի որ անգլիական դրամատուրգի ժամանակ ամուսնանալու համար կնոջ նվազագույն տարիքը համարվում էր 12 տարեկաը[3]։ Երկրորդ տեսարանում Ջուլիետի հայրը պատասխանում է Պարիսին[4]․

Ես պետք է կրկնեմ ինչ-որ ասացի։
Իմ զավակը դեռ աշխարհի համար օտարուհի է,
Հազիվ է տեսել տասնչորս տարի[Ն 1]։

 
Ռոմեո և Ջուլիետ (1884), նկարիչ Ֆրենկ Դիկսի

Ջուլիետի անունը առաջին անգամ հիշատակվում է առաջին արարվածի երկրորդ տեսարանում, հերոսուհին ինքը հայտնվում է հաջորդ տեսարանում, դայակի հետ զրույցի և ապա մոր հետ կոմս Պարիսի մասին զրույցի ժամանակ։ Չորրորդ տեսարանում Ռոմեոն և նրա ընկերները գալիս են Կապուլետների տան դիմակահանդեսին։ Ռոմեոն տեսնում Ջուլիետին և սիրահարվում նրան առաջին հայացքով։ Նրանք համբուրում են, և Ռոմեոն հեռանում է։ Ջուլիետը հրամայում է դայակին իմանալ, թե ով է եղել, և նա պատասխանում է, որ դա նրանց մահացու թշնամիների՝ Մոնդեգյուների ժառանգն է։ Բայց աղջիկը այլևս չի կարող դիմակայել զգացմունքներին։

Գիշերը Ջուլիետը պատշգամբում բարձրաձայն երազում է Ռոմեոյի մասին, ով այդ ժամանակ կանգնած է պատուհանի տակ և լսում է նրա խոսքերը։ Նա նույնպես խոստովանում է իր սերը։ Գիշերվա քողի տակ երիտասարդները միմյանց սիրո և հավատարմության երդում են տալիս։

Ջուլիետի դայակի միջոցով սիրահարները պայմանավորվում են ամուսնության գաղտնի արարողության մասին և Ռոմեոյի ծանոթ հայր Լորենցոն գաղտնի պսակադրում է երիտասարդ սիրահարներին։

Հաջորդ օրը Ջուլիետը դայակից իմանում է, որ Ռոմեոն սպանել է Տիբալտին գոտեմարտում, և Վերոնայի դուքսը քաղաքից դուրս է վտարել պատանուն՝ սպառնալով մահապատժի ենթարկել վերադարձի դեպքում։ Ռոմեոն Լորենցոյի խորհրդով թաքնվում է մոտակա Մանտովա քաղաքում ։

Հաջորդ առավոտյան Ջուլիետի ծնողները նրան ասում են, որ իրենք նրան կնության են տալիս Պարիսին։ Ջուլիետ հուսահատ է, նա նույնիսկ պատրաստ է ինքնասպան լինել՝ ընդունելով թույն։ Բայց Լորենցոն նրան առաջարկում է մեկ այլ ճանապարհ՝ խմել հատուկ դեղ, որի շնորհիվ նա երեք օրով կընկնի քնի մեջ, որը նման է մահվան։ Իսկ երեք օր անց Ռոմեոն Մանտովայից կհասնի Ջուլիետի դամբարան, և նորապսակները կկարողանան փախչել Վերոնայից։

Բայց Ջովաննի վանականը, որի միջոցով Լորենցոն նամակ էր ուղարկել Ռոմեոյին, չի կարողանում մտնել Մանտովա ժանտախտի համաճարակի պատճառով, և գաղտնի ծրագրի մասին պատմող ուղերձը չի հասնում պատանուն։

Ռոմեոն, որը տառապում է սիրելիի մահվան լուրից, գալիս է Կապուլետների դամբարան, որտեղ հանդիպում է Պարիսին, ով նույնպես այցելում է Ջուլիետի գերեզմանը։ Ռոմեոյին ճանաչած Պարիսը վրեժխնդրության պահանջ է զգում, Ռոմեոն անհաջող փորձում է խուսափել կռիվից, բայց Պարիսը զենք է վերցնում։ Տեղի է ունենում պայքար, և Ռոմեոն սպանում է Պարիսին։ Սիրեցյալին հրաժեշտ տված Ռոմեոն խմում է պատրաստած թույնը։ Ջուլիետը արթնանում է և տեսնում է սիրելիի անշնչացած մարմինը։ Չդիմանալով վշտին, նա խոցում է իրեն դաշույնով։ Իրենց երեխաների դիակների մոտ Մոնդեգյու և Կապուլետ ընտանիքների գլխավորները մոռանում են արյունալի թշնամության մասին և կնքում են հաշտություն։

Դերակատարներ խմբագրել

 
Էմիլ Վիզել, Մարիինյան թատրոնի «Ռոմեո և Ջուլիետ» բեմադրության նկար, Պարահանդես Կապուլետների տանը, 1940 թվական

Կերպարը թատրոնում խմբագրել

Ջուլիետի դերի կատարողների թվում է եղել բրիտանացի դերասանուհի և վիկտորիանական դարաշրջանի ականավոր նկարիչների և լուսանկարիչների բնորդուհի Դորոթի Դինը։ Դրամատուրգ Ջորջ Բեռնարդ Շոուն ափսոսում էր, որ չկարողացավ նրան տեսնել այդ դերում[6]։ Ջուլիետի դերակատարը եղել է բալետի պարուհի Գալինա Ուլանովան[7], նրա «Ջուլիետի փախուստը» համարվում է լեգենդար։ Մեկ այլ կատարող, որն իրեն վառ է արտահայտել Ջուլիետի դերում, եղել է Ալեսանդրա Ֆերին[8]։

2010 թվականից Ջուլիետի դերը կատարում է Ելիզավետա Արզամասովան[9], նա էլ հնչյունավորել է Շեքսպիրյան հերոսուհուն 2013 թվականի գեղարվեստական ֆիլմում։ Պրեմիերայի ժամանակ (հունվարի 30, 2010) Լիզան 14 տարեկան էր, և հավանաբար, սա պրոֆեսիոնալ բեմում միակ դեպքն է, երբ Ջուլիետին խաղացել է իր հասակակիցը։

Կերպարը կինոյում խմբագրել

Վերոնայի տեսարժան վայրեր խմբագրել

Ջուլիետի տունը խմբագրել

 
Ջուլիետի պատշգամբը Վերոնայում

«Ջուլիետի տունը» XIII դարի առանձնատուն է, ներկայումս նույնացվում է շեքսպիրյան հերոսուհու հետ, թեև իրականում պատկանում էր դալ Կապելլոյի տոհմին (Կապուլետի ընտանիքի հնարավոր նախատիպը)։ 1997 թվականին տանը բացվել է շեքսպիրյան պիեսին նվիրված թանգարան։

Զբոսաշրջիկների շրջանում մեծ ժողովրդականություն է վայելում Ներեո Կոնստանտինի (Nereo Costantini, 1972) հեղինակային Ջուլիետի բրոնզե արձանը, որի աջ կրծքին դիպչելը սիրահարների համար համարվում է լավ նշան։ 2014 թվականին հաճախակի հպումների պատճառով արձանը մաշվել է, աջ «երջանկություն բերող» կրծքի վրա ճաք է առաջացել, իսկ աջ ձեռքի վրա՝ կոտրվածք։ Արդյունքում քաղաքի իշխանությունները որոշել են արձանը տանել թանգարան, իսկ Ջուլիետի տան բակում դնել դրա կրկնօրինակը[10]։

Զբոսաշրջիկները նաև սիրո խոստովանությամբ գրություններ են թողնում տան պատերին։ Քանի որ հիմնականում որպես սոսինձ օգտագործվել է մաստակը, 2012 թվականին քաղաքային վարչակազմը տուգանքներ է սահմանել նման գործողությունների համար և հատուկ փոստարկղեր է սահմանել ուղերձների համար (նրանց պատասխանում են «Ջուլիետի ակումբի» կամավորները)։ «Ջուլիետի տան» բակում սիրային գրառումներ թողնելու սովորությունը դրվել է «Նամակներ Ջուլիետին» (2010) ֆիլմի հիմքում[10]։

Ջուլիետի դամբարան խմբագրել

Կարմիր մարմարից XIII—XIV դարերի սարկոֆագը գտնվում է կապուցինների լուծարված վանքի դամբարանում։ Ըստ լեգենդի՝ այնտեղ թաղված է Ջուլիետը։ Առաջին անգամ դամբարանը կապվում է Ջուլիետի անվան հետ Լուիջի դա Պորտոյի նովելում (1524)[11]։ Այնտեղ այցելել են շատ ճանապարհորդներ, այդ թվում՝ Չարլզ Դիքենսը[12]։

Այժմ սարկոֆագը գտնվում է եկեղեցու դամբարանում, որտեղ ստեղծվել է Ռոմեոյի և Ջուլիետի դամբարանի նմանությունը։ Կա նաև Ջուլիետի նամակների փոստարկղը (նրանց պատասխանել է սարկոֆագի տեղափոխման նախաձեռնողը՝ Էտորե Սոլիմանին՝ Սան Ֆրանչեսկո վանքի համալիրի պահապանը)[13]։

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ She hath not seen the change of fourteen years[5]

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Luigi Da Porto, Matteo Bandello, Pierre Boaistuau, Victoria University (Toronto, Ont ) Centre for Reformation and Renaissance Studies Romeo and Juliet Before Shakespeare: Four Early Stories of Star-crossed Love. — Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2000. — 140 с. — ISBN 9780772720153
  2. ↑ 365 дней (13.02.2017). «Правдивая история о Ромео и Джульетте HD». Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  3. ↑ Vincenza Minutella Reclaiming Romeo and Juliet: Italian Translations for Page, Stage and Screen. — Rodopi, 2013-10-01. — 260 с. — ISBN 9789401209861
  4. ↑ «Книга Ромео и Джульетта — Уильям Шекспир». Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  5. ↑ William Shakespeare Comedies, Histories, and Tragedies. Published According to the True Original Copies. Unto which is Added, Seven Plays, Never Before Printed in Folio. The 4. Edition. — Herringman, 1685. — С. 307. — 928 с.
  6. ↑ Perkin David. (2001 թ․ նոյեմբերի 20). «Ada Alice Pullan (Dorothy Dene)» (անգլերեն). The Clapham Society. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  7. ↑ Սերգեյ Պրոկոֆևի «Ռոմեո և Ջուլիետ» Լեոնիդ Լավրովսկու բեմադրությամբ։
  8. ↑ Սերգեյ Պրոկոֆևի «Ռոմեո և Ջուլիետ» Քեննեթ Մաքմիլանի բեմադրությամբ։
  9. ↑ Սերգեյ Ալդոնինի բեմադրությունը Մոսկվայի Կ․ Ստանիսլավսկու անվան դրամատիկական թատրոնում։
  10. ↑ 10,0 10,1 Наталья Травова (26 февраля 2014). «Шекспировские страсти». Вокруг света. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  11. ↑ Луиджи Да Порто. «История двух благородных влюбленных и их скорбной смерти, произошедшей в Вероне во времена синьора Бартоломео Делла Скала»
  12. ↑ Чарльз Диккенс. «Очерки Италии»
  13. ↑ Дом, Балкон Джульетты. Гробница. Дом Ромео. Верона

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջուլիետ Կապուլետ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջուլիետ_Կապուլետ&oldid=9798451» էջից