Վիքիպեդիա

Ջենիֆեր Դուդնա

Ջենիֆեր Էնն Դուդնա (անգլ.՝ Jennifer Anne Doudna, փետրվարի 19, 1964(1964-02-19)[1][2], Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ), ամերիկացի կենսաքիմիկոս և գենետիկ, գենոմիկայի հետազոտող, «CRISPR-Cas9» գենոմի փոփոխման տեխնոլոգիայի ստեղծողներից մեկը։ Աշխատությունները հիմնականում նվիրված են կառուցվածքային կենսաբանության և կենսաքիմիայի ոլորտներում։ Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (2020, Էմանուել Շարպանտիեի հետ համատեղ)՝ գենոմի փոփոխման մեթոդի մշակման համար[57]։

Ջենիֆեր Դուդնա
անգլ.՝ Jennifer Anne Doudna
Ծնվել էփետրվարի 19, 1964(1964-02-19)[1][2] (60 տարեկան)
Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ
Բնակության վայր(եր)Հիլո[3]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունկենսաքիմիկոս, մոլեկուլային կենսաբան, համալսարանի դասախոս, քիմիկոս և բյուրեղագիր
ԳործակիցԿալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[4][5]
Հաստատություն(ներ)Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[3][6], Կալիֆորնիայի համալսարան, Սան Ֆրանցիսկո, Howard Hughes Medical Institute?[3] և Եյլի համալսարան[3]
Գործունեության ոլորտԿենսաքիմիա[3], մոլեկուլային կենսաբանություն[7], Տրանսկրիպցիա[7], Հեպատիտ C վիրուս[7], RNA interference?[7], Ռիբոսոմ[7] և Ռենտգենյան ճառագայթների դիֆրակցիա[7]
Պաշտոն(ներ)board of directors member?
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[8], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ), Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[9] և Պապական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերՀարվարդի համալսարան (1989)[3], Pomona College? (1985)[3] և Hilo High School?
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[10]
Գիտական ղեկավարՋեկ Շոստակ
Եղել է գիտական ղեկավարAkshay Tambe?[11]
Ազդվել էCorwin Hansch?[3], Sharon Panasenko?[3], Ջեկ Շոստակ[3] և Thomas Cech?[3]
Պարգևներ

Տեխնիկական և գիտական հետազոտությունների Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակ

[12]

Breakthrough Prize in Life Sciences?

[13][14][15]

Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research?

[16][17]

Gruber Prize in Genetics?

[18][19]

Պաուլ Էրլիխի և Լյուդվիգ Դամշտեդտերի մրցանակ

[20]

Դիքսոնի անվան բժշկագիտության մրցանակ

[21]

Գայդների միջազգային պարգև

[22]

Հայնեկենի մրցանակ կենսաքիմիայի և կենսաֆիզիկայի համար

[23]

Մասրի մրցանակ

[24]

Tang Prize?

[25]

«Կանայք գիտության բնագավառում» Լ՛Օրել-ՅՈՒՆԵՍԿՕ մրցանակ

[26]

BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards

[27]

Ալանա Ուոտերմանայի մրցանակ

[28]

Gabbay Award?

[29]

Lurie Prize in Biomedical Sciences?

[30]

Warren Alpert Foundation Prize?

[31]

Kavli Prize in Nanoscience?

[32]

Քրունի լեկցիա

[33]

Ճապոնիայի մրցանակ

[34]

Pearl Meister Greengard Prize?

[35]

Mildred Cohn Award in Biological Chemistry?

[36]

ԳԱԱ-ի քիմիական գիտությունների պարգև

[37]

Fellow of the AACR Academy?

[38]

Վոլֆ մրցանակաբաշխության դափնեկիր

[39][40]

William O. Baker Award for Initiatives in Research?

[3]

Հարվիի մրցանակ

F. A. Cotton Medal?

[41]

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

[42]

Beckman Young Investigators Award?

[43]

Eli Lilly Award in Biological Chemistry?

[44]

Թայմ 100

[45]

Vanderbilt Prize in Biomedical Science?

[46][47]

Murray Goodman Memorial Prize?

[48]

Գուգենհայմի կրթաթոշակ

[49]

Նիերենբերգի մրցանակ

Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ

[50][51]

Գիտության և ճարտարագիտության Փեքարդ կրթաթոշակ

[52]

Ջոն Սքոթի մեդալ

[53]

Clarivate Citation Laureate

[54]

Albany Medical Center Prize?

[55]

Carl Sagan Prize for Science Popularization?

 և

Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ

Ամուսին(ներ)Jamie H. D. Cate?[56]
 Jennifer Doudna Վիքիպահեստում

Հայտնի է դարձել որպես ՌՆԹ-ինտերֆերենցիայի հետազոտող և «CRISPR» գենոմի փոփոխման տեխնիկայի հայտնաբերիչ։ 2012 թվականին Դուդնան և Էմանուել Շարպանտիեն դարձել են առաջիններն, ովքեր առաջարկել են, որ «CRISPR/Cas9» մեխանիզմը կարող է օգտագործվել գեների ծրագրավորված խմբագրման համար[58], ինչը գնահատվում է որպես կենսաբանության պատմության մեջ ամենանշանակալի հայտնագործություններից մեկը[59][60]։

Փիլիսոփայության դոկտոր (1989), Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանի պրոֆեսոր, Հովարդ Հյուզի բժշկական ինտիտուտի հետազոտող (1997 թվականից)[61], ԱՄՆ գիտությունների (2002) և բժշկական (2010) ակադեմիաների անդամ, Լոնդոնի թագավորական ընկերության արտասահմանցի անդամ (2016)։

Կենսագրություն խմբագրել

Երբ նա յոթ տարեկան էր, ընտանիքը տեղափոխվել է Հավայան կղզիներ, որտեղ նրա հայրն սկսել է անգլերեն գրականություն դասավանդել Հավայան համալսարանում, իսկ մայրը՝ տեղական քոլեջում։

Կապուտաչյա Ջենիֆերն իրեն օտար էր զգում այնտեղի երեխաների մեծ մասի շրջանում, որոնք ունեին պոլինեզիական և ասիական ծագում, և հաճախ «փախչում» էր գրքեր կարդալու, կամ էլ ուսումնասիրում էր կղզու կտրատված հրաբխային լանդշաֆտը, լողափերը և փարթամ բուսականությունը։

Ավարտել է Պոմոնական քոլեջը (քիմիայի բակալավր, 1985)։ 1989 թվականին ստացել է կենսաքիմիայի գծով փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան Հարվարդի բժշկական դպրոցում՝ Ջեք Շոստակի ղեկավարությամբ, որը հետագայում արժանացել է 2009 թվականի Նոբելյան մրցանակի։ Նրա դոկտորական ուսումնասիրությունները վերաբերում են ՌՆԹ-ին։

2002 թվականից աշխատում է Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանում, որտեղ այժմ քիմիայի և մոլեկուլային ու բջջային կենսաբանության պրոֆեսոր է։

Արվեստի և գիտության ամերիկյան ակադեմիայի անդամ է (2003), «National Academy of Inventors»-ի (2014) և Քաղցկեղի հետազոտությունների ամերիկյան ասոցիացիայի ակադեմիայի (AACR Academy, 2017) գործող անդամ է (ֆելոու)։

Ավելի քան 200 գիտական աշխատանքների հեղինակ է[62]։

Ամուսինը՝ Ջեյմի Քեյթը, Բերքլիի կալիֆոռնյան համալսարանի պրոֆեսոր է[63][64]։ Որդին՝ Էնդրյու Դուդնա-Քեյթը (ծնված 2002 թվականին), «հետաքրքրված է համակարգիչներով և մաթեմատիկայով»[63]։

Մրցանակներ և պարգևներ խմբագրել

  • 1996՝ Beckman Young Investigators Award
  • 1999՝ Ուիլյամ Բեյքերի մրցանակ՝ հետազոտության մեջ նախաձեռնությունների համար
  • 2000՝ Ալան Ուոթերմանի մրցանակ
  • 2001՝ Eli Lilly Award in Biological Chemistry
  • 2013՝ Mildred Cohn Award in Biological Chemistry, ASBMB (առաջին մրցանակակիր)
  • 2014՝ Փոլ Յանսենի մրցանակ՝ կենսաբժշկական հետազոտության համար
  • 2014՝ Lurie Prize in Biomedical Sciences
  • 2014՝ Gabbay Award
  • 2015՝ Բժշկության ոլորտում առաջնամուտի մրցանակ
  • 2015՝ Գրուբերի մրցանակ
  • 2015՝ Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակ
  • 2015՝ Մեսրիի մրցանակ
  • 2015՝ Քիմիայի Thomson Reuters Citation Laureate մրցանակ
  • 2015՝ Ընդգրկվել է «Time 100» ցանկում
  • 2016՝ Լ՛որեալ-ՅՈՒՆԵՍԿՕ[65]
  • 2016՝ Փաուլ Էրլիխի և Լյուդվիգ Դարմշտադտերի մրցանակ
  • 2016՝ Գայրդների միջազգային մրցանակ
  • 2016՝ Ուորեն Ալփերթի հիմնադրամի մրցանակ
  • 2016՝ Հեյնեկենի մրցանակ
  • 2016՝ Դիքսոնի մրցանակ (բժշկություն)
  • 2016՝ Թանի մրցանակ
  • 2016՝ «Նակասոնեի մրցանակ՝ HFSP» (Էմանուել Շարպանտիեի հետ համատեղ)
  • 2016՝ BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award
  • 2016՝ Ֆիլադելֆիայի Ջոն Սքոթի մեդալ
  • 2016՝ Kavli Lecturer, CSSP[66]
  • 2017՝ Ճապոնիայի մրցանակ
  • 2017՝ Ֆ․ Ա․ Քոթոնի մեդալ
  • 2017՝ Օլբանիի բժշկական կենտրոնի մրցանակ
  • 2017՝ Դիքսոնի մրցանակ (գիտություն)
  • 2017՝ «Carl Sagan Prize for Science Popularization»
  • 2018՝ Լոնդոնի թագավորական ընկերության Քրունիանական լեկցիա
  • 2018՝ Քիմիական գիտությունների գծով ԱՄՆ ԳԱԱ մրցանակ
  • 2018՝ Fiat Lux Faculty Award, Cal Alumni Association
  • 2018՝ Քավլիի հիմնադրամի համանուն մրցանակ (Էմանուել Շարպանտիեի և Վիրգինյուս Շիկշնիսի հետ համատեղ)
  • 2018՝ Pearl Meister Greengard Prize, Ռոքֆելլերի համալսարան
  • 2018՝ Lila Gruber Memorial Cancer Research Award, Մաշկաբանության ամերիկյան ակադեմիա
  • 2018՝ Քաղցկեղի ամերիկյան հասարակության Պատվո մեդալ
  • 2018՝ Հարվիի մրցանակ
  • 2019՝ Lui Che Woo Prize
  • 2019՝ Նիրենբերգի մրցանակ, «Scripps Institution of Oceanography»[67]
  • 2020՝ բժշկության ոլորտում Վոլֆի մրցանակ
  • 2020՝ Գուգենհայմի կրթաթոշակ[68]
  • 2020՝ Vanderbilt Prize in Biomedical Science[69]
  • 2020՝ Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

Եյլի (2016) և Հոնկոնգի (2017) համալսարանների պատվավոր դոկտոր է։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Rogers K. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Marino M. Biography of Jennifer A. Doudna // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum — [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2004. — Vol. 101, Iss. 49. — P. 16987—16989. — ISSN 0027-8424; 1091-6490 — doi:10.1073/PNAS.0408147101 — PMID:15574498
  4. ↑ Davos 2015 Participant List
  5. ↑ Davos 2016 Participant List
  6. ↑ https://vcresearch.berkeley.edu/faculty/jennifer-doudna
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  8. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/members/20002149.html
  9. ↑ https://royalsociety.org/people/jennifer-doudna-12860
  10. ↑ CONOR.Sl
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ PREMIO PRINCESA DE ASTURIASDE INVESTIGACIÓN CIENTÍFICA Y TÉCNICA 2015 (իսպ.)
  13. ↑ Laureates
  14. ↑ Jennifer Doudna Shares Breakthrough Prize in Life Sciences — HHMI, 2014.
  15. ↑ Recipients Of The 2015 Breakthrough Prizes In Fundamental Physics And Life Sciences Announced — Breakthrough Prize in Life Sciences, 2014.
  16. ↑ Emmanuelle Charpentier, Ph.D. and Jennifer Doudna, Ph.D. — Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research.
  17. ↑ Jennifer Doudna, Ph.D., and Emmanuelle Charpentier, Ph.D., Win 2014 Dr. Paul Janssen Award for Biomedical Research — J&J, 2014.
  18. ↑ 2015 Genetics Prize Jennifer Doudna — Gruber Foundation.
  19. ↑ Gruber Foundation honors excellence in neuroscience, cosmology, and genetics // Yale Daily Bulletin — Yale University, 2015.
  20. ↑ Paul Ehrlich and Ludwig Darmstaedter Prize for E. Charpentier an J.A. Doudna
  21. ↑ 2016 Dickson Prize Winner — University of Pittsburgh.
  22. ↑ Jennifer Doudna — Gairdner Foundation.
  23. ↑ Jennifer Doudna — Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.
  24. ↑ Massry winners helped launch gene editing revolution
  25. ↑ Taiwan’s Tang Prizes awarded to Doudna, Rosenfeld — UC Berkeley, 2016.
  26. ↑ 2016 L’Oréal-UNESCO For Women in Science Awards — UNESCO.
  27. ↑ Jennifer Doudna — BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award.
  28. ↑ NSF Honors Yale Biochemist Jennifer Doudna with the Alan T. Waterman Award — NSF, 2000.
  29. ↑ Gabbay Award honors researchers who developed groundbreaking genomic tool — Brandeis University, 2014.
  30. ↑ FNIH Awards Lurie Prize to Jennifer Doudna — Foundation for the National Institutes of Health, 2014.
  31. ↑ Jennifer Doudna
  32. ↑ Jennifer A. Doudna
  33. ↑ Jennifer Doudna — Royal Society.
  34. ↑ Doudna awarded Japan Prize for invention of CRISPR gene editing — UC Berkeley, 2017.
  35. ↑ The Award of "Scientific Heroines” Honors Dr. Jennifer Doudna // Genetic engineering & biotechnology news — 2018. — ISSN 1935-472X; 1937-8661
  36. ↑ Jennifer Doudna winsnew Mildred Cohn award
  37. ↑ NAS Award in Chemical Sciences
  38. ↑ JENNIFER A. DOUDNA, PHD — American Association for Cancer Research.
  39. ↑ Jennifer Doudna awarded 2020 Wolf Prize in Medicine — UC Berkeley, 2020.
  40. ↑ 2020 Wolf Prize were announced — Wolf Foundation, 2020.
  41. ↑ https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php
  42. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2020: Genetic scissors: a tool for rewriting the code of life — Royal Swedish Academy of Sciences, 2020.
  43. ↑ Dr. Jennifer A. Doudna, PhD — Arnold and Mabel Beckman Foundation.
  44. ↑ Eli Lilly Award in Biological Chemistry
  45. ↑ Emmanuelle Charpentier & Jennifer Doudna // Time / N. Gibbs — NYC: Time Inc., 2015. — ISSN 0040-781X; 2169-1665
  46. ↑ Vanderbilt Prize in Biomedical Science — Vanderbilt University Medical Center.
  47. ↑ UC Berkeley’s Doudna named to receive Vanderbilt Prize — Vanderbilt University Medical Center, 2020.
  48. ↑ https://onlinelibrary.wiley.com/page/journal/10970282/homepage/murray_goodman_memorial_prize.htm
  49. ↑ https://www.gf.org/fellows/all-fellows/jennifer-doudna/
  50. ↑ Fellows Directory (բրիտ․ անգլ.)
  51. ↑ https://royalsociety.org/news/2016/04/new-fellows-2016/
  52. ↑ https://www.packard.org/what-we-fund/science/packard-fellowships-for-science-and-engineering/fellowship-directory/doudna-jennifer-a/
  53. ↑ https://thejohnscottaward.github.io/jsc/2011-recent.html
  54. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  55. ↑ https://engage.amc.edu/wp-content/uploads/2022/12/AlbanyPrize_PastRecipients_2023.pdf
  56. ↑ https://breakthroughprize.org/Laureates/2/L63
  57. ↑ Нобелевская премия по химии за 2020 год- резюме
  58. ↑ Jinek, M.; Chilynksi, K.; Fonfara, I.,; Hauer, M.,; Doudna, J.,; Charpentier, E., A programmable dual-RNA-guided DNA endonuclease in adaptive bacterial immunity(անգլ.) // Science : journal. — 2012. — Т. 337. — № 6069. — С. 816—821. — doi:10.1126/science.1225829 — Bibcode: 2012Sci...337..816J — PMID 22745249.
  59. ↑ BBC, Фергюс Уолш, Как генная инженерия может изменить будущее. URL: http://www.bbc.com/russian/science/2016/06/160606_crispr_gene_editing
  60. ↑ Pollack, Andrew (2015 թ․ մայիսի 11). «Jennifer Doudna, a Pioneer Who Helped Simplify Genome Editing». New York Times. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 12-ին.
  61. ↑ Jennifer A. Doudna, PhD | HHMI.org
  62. ↑ http://wonderfest.org/wp-content/uploads/2017/12/SaganPrize2017-release.pdf
  63. ↑ 63,0 63,1 Russell, Sabin (8 декабря 2014). «Cracking the Code: Jennifer Doudna and Her Amazing Molecular Scissors» (անգլերեն). Cal Alumni Association. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  64. ↑ Sanders, Robert (7 октября 2020). «UC Berkeley's Jennifer Doudna wins 2020 Nobel Prize in Chemistry» (անգլերեն). Berkeley News. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  65. ↑ Награды L’ORÉAL-UNESCO «ДЛЯ ЖЕНЩИН В НАУКЕ» 2016 ГОДА
  66. ↑ https://cssp.memberclicks.net/index.php?option=com_dailyplanetblog&view=entry&year=2020&month=10&day=06&id=39:kavli-lecturer-doudna-wins-nobel-prize
  67. ↑ Biochemist Jennifer Doudna to Receive 2019 Nierenberg Prize for Science in the Public Interest | Scripps Institution of Oceanography
  68. ↑ John Simon Guggenheim Foundation | Jennifer Doudna
  69. ↑ Vanderbilt Prize in Biomedical Science | Office of Research


Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջենիֆեր Դուդնա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջենիֆեր_Դուդնա&oldid=9459490» էջից