Ռիբոսոմ

Ռիբոսոմ
	Ռիբոսոմ.սպիտակուցը-կապույտ, ռ-ՌՆԹ-ի մեկ շղթան-նարնջագույն։
Տեսակ	բջջի բաղադրիչ
Ենթատեսակ	intracellular non-membrane-bounded organelle?
Կազմված է	ՌՆԹ
Հաստություն	20-30 նմ
Տեղադրություն	Ցիտոպլազմա, էնդոպլազմային ցանց
Ֆունկցիաներ	Սպիտակուցի կենսասինթեզ
Տեսակներ	չունի
Հայտնաբերվել է	1955 թ.

Ռիբոսոմներ, բջջի մեմբրան չունեցող օրգանոիդներն են, որոնցում կատարվում է սպիտակուցի կենսասինթեզ^[3]:

ՀայտնագործումԽմբագրել

Հայտնաբերվել է 1955 թվականին ռումինացի գիտնական Ջորջ Պալադեի կողմից, որի համար նա ստացավ Նոբելյան մրցանակ: Ռիբոսոմ տերմինը առաջարկել է Ռիչարդ Ռոբերտսը 1958 թվականին:

ԿառուցվածքԽմբագրել

Ռիբոսոմները բջջային ամենափոքր օրգանոիդներն են, սովորական լուսային մանրադիտակով անտեսանելի։ Պրոկարիոտ բջիջների ռիբոսոմների տրամագիծը 20 նմ, իսկ էուկարիոտիկ բջիջներինը՝ 25-30 նմ է։ Ռիբոսոմների հայտնաբերումը և նրանց ուսումնասիրությունը հնարավոր դարձավ միայն էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնությամբ։

Ռիբոսոմների մեծ մասը տեղավորված է հատիկավոր էնդոպլազմային ցանցի թաղանթի վրա խմբերով՝ 5 և ավելի/ առաջացնելով յուրովի շղթա, որում միմյանց են միանում ի-ՌՆԹ-ի թելանման մոլեկուլներով։ Այդ խմբի ռիբոսոմները կոչվում են պոլիռիբոսոմներ կամ պոլիսոմներ։

Իսկ որոշ ռիբոսոմներ ցիտոպլազմայում գտնվում են ազատ վիճակում։

Ռիբոսոմներ կան նաև միտոքոնդրիումներում, պլաստիդներում։ Յուրաքանչյուր բջջում կա մի քանի հազար ռիբոսոմ։

Ռիբոսոմները գնդաձև են և կազմված երկու ենթամիավորներից՝ մեծ և փոքր։ Նրանց քանակը շատ մեծ է, հասնում 6-10000-ի։ :Ռիբոսոմների քանակը զգալիորեն մեծանում է ուժեղ աճող բջիջներում։ Սպիտակուցի սինթեզի ինտենսիվության անկման դեպքում՝ օրինակ քաղցի ժամանակ, ռիբոսոմների քանակը խիստ ընկնում է։

Պլաստիդների, քլորոպլաստների, միտոքոնդրիումների ռիբոսոմները ցիտոպլազմային ռիբոսոմներից մանր են և հիշեցնում են բակտերիալ ռիբոսոմներ^[3]^[4]^[5]։

ԲաղադրությունԽմբագրել

Ռիբոսոմ

Ռիբոսոմի բաղադրության մեջ մտնում է՝

Ռիբոսոմի մեծ՝ կարմիր և փոքր՝ կապույտ ենթամիավորումները իրար հետ։

65% ռ-ՌՆԹ
35% ռիբոսոմային սպիտակուց կամ ռիբոնուկլեոպրոտեին։^[6]

ՖունկցիաներԽմբագրել

Ռիբոսոմի ֆունկցիան է սպիտակուցի սինթեզը։ Ռիբոսոմներում է տեղի ունենում ամինաթթուների մոլեկուլների որոշակի դասավորությունը և պոլիպեպտիդային շղթայի առաջացումը։^[4]

ԱռաջացումԽմբագրել

Ռիբոսոմների ենթամիավորների առաջացումը տեղի է ունենում կորիզակում, իսկ նրանց հավաքագրումը որպես ամբողջական ռիբոսոմ տեղի է ունենում ցիտոպլազմայում։^[5]

ՏարածվածությունԽմբագրել

Ռիբոսոմները բնորոշ են բոլոր բջջաին օրգանիզմներին՝ սկսած բակտերիաներից մինչև կաթնասուններ։^[5]

ԱղբյուրներԽմբագրել

Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 118-119
Կենսաբանություն, հեղինակ Տիգրան Թանգամյան, էջ 50-51
Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 21

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Gene Ontology release 2019-10-07 — 2019-10-07 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q70472376"></a>
↑ Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75154902"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Կենսաբանություն, հեղինակ Տիգրան Թանգամյան, էջ 50-51
↑ ^4,0 ^4,1 Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 118-119
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 21
↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ en%wikipedia%org անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q70472376">[http://purl.obolibrary.org/obo/go/releases/2019-10-07/go.owl_Gene_Ontology_release_2019-10-07]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2019-10-07_—_2019.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q70472376"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Gene Ontology release 2019-10-07 — 2019-10-07 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q70472376"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q75154902">[http://current.geneontology.org/ontology/go.owl_Gene_Ontology_release_2019-11-16]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2019.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75154902"></a></div>-2] Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75154902"></a>

[ReferenceA-3] 3,0 ^3,1 Կենսաբանություն, հեղինակ Տիգրան Թանգամյան, էջ 50-51

[ReferenceB-4] 4,0 ^4,1 Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 118-119

[ReferenceC-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 21

[en.wikipedia.org-6] Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ en%wikipedia%org անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

Ռիբոսոմ
Ռիբոսոմ.սպիտակուցը-կապույտ, ռ-ՌՆԹ-ի մեկ շղթան-նարնջագույն։
Տեսակ	բջջի բաղադրիչ^[1]
Ենթատեսակ	intracellular non-membrane-bounded organelle?^[1]
Կազմված է	ՌՆԹ^[2]
Հաստություն	20-30 նմ
Տեղադրություն	Ցիտոպլազմա, էնդոպլազմային ցանց
Ֆունկցիաներ	Սպիտակուցի կենսասինթեզ
Տեսակներ	չունի
Հայտնաբերվել է	1955 թ.